Според граѓаните, инфлациските очекувања остануваат подигнати на краток рок, односно до крајот на годинава, покажа најновата анкета на „Фајненс тинк“ (Finance Think). На прашањето што очекуваат граѓаните да се случува со цените до крајот на 2023 година, 41 отсто одговориле дека очекуваат цените да растат, но со посмирено темпо, додека една третина одговориле дека очекуваат да растат со забрзано темпо (Графикон 1).
Фајненс тинк
Една третина од испитаниците, како главна причина за очекувано зголемување на цените на краток рок го наведуваат однесувањето на трговците (33,2 отсто) (Графикон 2). Сепак, потезите на Владата за управување со ценовниот притисок, или нивното отсуство, се високорангирана главна причина. Имено, 17,2 отсто од испитаниците одговориле дека очекувањето за повисоки цени им се должи на тоа што Владата неодамна го покачи ДДВ за група производи; 15,5 отсто одговориле дека освен замрзнувањето на цените, Владата не прави ништо друго за да ги заузди поскапувањата, додека 13 отсто очекувањето за раст на цените го темелат на фактот дека цените вообичаено ќе скокнат кога ќе престане замрзнувањето на цените.
Фајненс тинк
Според овие наоди, замрзнувањето на цените на клучни производи од прехранбената и сврзаната потрошувачка, без да биде познат датумот за негово завршување, е клучно за смирување на инфлациските очекувања.
Од граѓаните што очекуваат слични или пониски цени до крајот на годинава, чиј број е значително помал, како најчеста причина за ваквото очекување го истакнале постојното и очекувано забавување на економијата (Графикон 3). Сепак, исто така важна причина за формирање на ваквото очекување е фактот што врвот (највисоката точка) на инфлацијата помина во октомври 2022, поради што граѓаните сметаат дека е логично таа да продолжи по патеката на стабилизација.
Фајненс тинк
Севкупно, граѓаните сметаат дека Владата и трговците се најодговорни за растот на цените годинава (Графикон 4), што е во линија со погорниот наод дека потезите на трговците и на Владата ги формираат очекувањата на граѓаните за понатамошен раст на цените до крајот на годинава (Графикон 2). Овој наод укажува и на тоа дека почетниот импулс врз цените, кој речиси во целост беше зададен од избувнувањето на руско-украинскиот конфликт од почетокот на 2022 година, во голема мера е исцрпен до втората половина од 2023 година, а изворите на инфлацијата, во значаен дел, се префрлени на домашен терен.
Фајненс тинк
„Оттука, неопходно е Владата да избегне потези на фискалната политика, како неодамнешното зголемување на стапката на ДДВ за одредни производи, кои ги зајакнуваат наместо да ги смируваат инфлациските очекувања, без оглед што се проценува дека порастот на ДДВ за одредени производи беше наткомпензиран од намалувањето на цените преку замрзнувањето во рамките на проектот 'Гарантирана цена'“, посочуваат од „Фајненс тинк“.
На крајот од анкетата, граѓаните се изјаснуваат и во поглед на нивните очекувања за цените во среднорочна перспектива, односно за периодот 2024-2025 година. Половина од граѓаните очекуваат дека цените ќе продолжат да растат забрзано, над 3-4 отсто годишно во оваа временска рамка, додека една третина сметаат дека ќе продолжат да растат во нормални рамки од 1-3 отсто годишно (Графикон 5). Сепак, незанемарлив дел од граѓаните, 9,2 отсто, одговориле дека очекуваат цените да се намалуваат, но дека нема да ги достигнат преткризните нивоа.
Фајненс тинк
„Според тоа, инфлациските очекувања започнуваат да се вкотвуваат на среден рок. Централната банка неминовно ќе треба да ги одржи каматните стапки релативно високо во подолг временски период од она што иницијално се чинеше“, посочуваат од „Фајненс тинк“, oд каде што нагласуваат дека анкетата е спроведена преку интернет, на хетероген примерок од 334 испитаници, во периодот од 16 до 25 октомври годинава.
.webp){kind=icon}