.webp){kind=icon}
Текстилниот сектор е во паника пред претстојната зима. Трошоците за струја на некои од поголемите производители веќе им се покачени и за 400 отсто, а се плашат дека состојбата ќе се влоши во наредниот период. Маријана Перковска, претседателка на текстилниот кластер за Блумберг Адриа вели дека стравува од рестрикции кои според нејзе, се неминовни затоа што освен што струјата е скапа, ќе нема ни од каде да се купи.
„Кој, како ќе ги организира тие рестриции? Како ќе го организираме производството? Како ќе се исплатува плата на вработените ако треба да работат ноќе или во недели за да се надометси тоа што е загубено кога немало струја? На тие прашања никој не одговара, а никој не презема ни мерки. Ама затоа ни праќаат предлози да ја држиме температурата во халите на 20 степени. Кој е тој што може да седи осум часа и да работи на машина на 20 степени? Каква продуктивност да очекуваме од тој работник“, вели Перковска.
Текстилниот кластер уште во мај испратил предлог до Владата да набави фотоволтаици и да ги даде на користење на производителите.
„Ние предложивме Владата да ги набави тие панели и да ги постави, а посебно малите и средните компании да можат да ги користат. Останавме отворени за начинот како да ги отплатиме. Но, и по неколку месеци одговор од Владата за нашиот предлог се уште нема иако ни беше ветено дека ќе бидеме повикани на разговор“, вели Перковска.
Перковска: Нема да можеме да ги испочитуваме договорите, ќе ги губиме нарачките
Во ваква ситуација кога струјата е скапа, а може да има и рестрикции, Перковска вели дека компаниите нема да можат да ги испочитуваат договорите, а „тоа значи дека ќе ги губиме нарачките“.
Кризата во секторот почна пред триесетина години кога државата престана да ја помага индустријата, а сега ескалира. Во последните неколку години постојано се наметнува прашањето со зголемувањето на минималната плата која текстилците велат дека не може да расте по диктат на државата.
„Не е проблемот дека ние не сакаме да покачиме минимална плата. Ама не можеме да зголемуваме плати по диктат на државата. Како јас да му објаснам на мојот германски партнер дека производот мора да му го поскапам затоа што ми пораснале трошоците за плата“, прашува Перковска.
Текстилната индустрија во земјава е втор најголем индустриски секор по металургијата, Вработува четвртина од вкупниот број работници во индустријата или околу 36.000 лица. Во Македонија има околу 800 компании кои создаваат 2,4 отсто од државниот БДП и 17 отсто од БДП во индустријата.
Но, според статистиката, бројот на работниците во секторот е во континуиран пад. Во однос на 2015 година, бројот на работници е намален за 35 отсто во производство на облека и за дури 60 отсто во производство на кожа. Раст има само кај производство на текстил за околу 6 отсто во однос на 2015 година. Сепак, и во овој случај бројот на вработените годинава е за околу 10 отсто помал од лани.
Кај производството бројките се уште поалармантни. Во однос на 2015 година, кај производството на текстил има раст од 22 отсто, но затоа пак, производството на облека е намаленажо за 45 отсто, а на кожа за дури 75 отсто.
Платите и производството во текстилната индустрија сега се на исто ниво како пред 45 години
Текстилната индустрија има долга традиција во земјава. Според опсежната анализа на Центарот за истражување и креирање политики, првите текстилни фабрики датираат уште од 1880 – тите години – биле отворени во битослките села Дихово, Магарево и Трнови и производувале волнени производи. Подоцна низ историјата, текстилниот сектор станува клучен за македонската економија и во времето на некогашна Југославија е носечка индустриска гранка во земјава. Тогашните гиганти Астибо и Македонка во Штип како и Тетекс во Тетово бие најголеми работодавачи и извозници од Македонија.
Вредноста на извозот на текстил и конфекција во тој период доживува забрзан раст од од 8 милиони долари во 1954 година, до рекордните 463.615 милиони долари во 1984 година.
Согласно со растот на вредноста на производство и извозот во секторот растеле и платите. Ако во 1954 година платата изнесувала 21,6 американски долари, во историската 1984 стигнала до 543 долари, сума која и по 40 години е недостижна за македонските текстилни работници. Во јуни просечната исплатена плата кај производителите на текстил изнесува 26.035 денари, облека - 22.202 и кожа 19.529 денари.
Зошто текстилот сега е на ова ниво, Перковска вели дека негрижата на државата е првиот фактор.
„Престана поддршката на производство, и сега заостануваме со инвестиции во опрема. Се увезува текстил, а нема контрола на квалитетот. Инспкторатите не соработуваат, а дел од тој евтин текстил е и штетен по здравјето. Работници нема, а образованиот систем не продуцира млади луѓе кои ќе можат да се вклучат во производството. Дополнителен проблем за влошувањето на состојбата во текстилниот сектор е фиксниот курс на денарот. Во мала увозно зависна економија да држите 30 години фиксен курс е неприфатливо“, вели Перковска.
