„Царинскиот рафал“ на Трамп и одложениот шок за глобалната економија

Четири месеци откако Доналд Трамп го шокира светот и ги потресе пазарите со откривањето на табелата полна со царински стапки во Градината со рози во Белата куќа, неговите ревизии објавени во четвртокот предизвикаа повоздржан одговор кај инвеститорите.

Но, со просек од 15 отсто, светот сепак се соочува со некои од најострите американски царини од 1930-тите, приближно шест пати повисоки отколку што беа пред една година. Најновиот налет на Трамп ги истакна минималните основни царини од 10 отсто и стапки од 15 отсто или повеќе за земјите со трговски суфицит со САД.

Досега, глобалната економија издржа подобро отколку што очекуваа многу економисти по почетниот „царински рафал“ на Трамп. Брзањето да се претркаат зголемените стапки поттикна зголемување на извозот, помагајќи им на многу азиски економии и заштитувајќи ги американските потрошувачи од нагли скокови на цените.

Но сето тоа сега би можело да се промени.

„За остатокот од светот, ова е сериозен шок на страната на побарувачката“, изјави за телевизијата „Блумберг“ во петокот Рагурам Раџан, поранешен гувернер на централната банка на Индија и главен економист на Меѓународниот монетарен фонд, кој сега е професор на школата за бизнис „Бут“ на Универзитетот во Чикаго. „Ќе видите многу централни банки како размислуваат за намалување на каматите, бидејќи остатокот од светот малку забавува поради овие царини“.

Tim Rue/Bloomberg

 

Месеците на преговори, обележани со заканите на Трамп на социјалните медиуми против сојузниците и непријателите на САД, завршија со нови стапки, кои во голема мера беа во согласност или пониски од оние на 2 април, што беа всушност паузирани откако акциите паднаа, а приносите од обврзниците се зголемија. Сепак, има некои шокови, како што се казнената стапка од 39 отсто за увоз од Швајцарија и зголемувањето на царината за некои канадски стоки на 35 отсто.

Во петокот азиските акции паднаа за 0,7 отсто, фјучерсите на S&P 500 и Nasdaq 100 се лизнаа за околу 0,5 отсто, а оние за Европа се намалија за 0,6 отсто - сите падови беа многу поумерени отколку по 2 април.

Иако новите стапки на Трамп им даваат одредена сигурност на производителите, останува голема неизвесност околу царините. Се очекува американскиот претседател да открие посебни царини за увоз на фармацевтски производи, полупроводници, критични минерали и други клучни индустриски производи во наредните недели. А американските судови сè уште ја оценуваат легалноста на реципрочните царини.

Изминатите четири месеци исто така покажаа зголемена подготвеност на Трамп да користи царини за да ги реши геополитичките пресметки. Додека стапките на „Денот на ослободувањето“ следеа груба формула поврзана во голема мера со трговскиот дефицит на нацијата, добиените бројки изгледаа попроизволно. Трамп им се закани на Бразил поради домашната политика, на Индија поради нејзините врски со Русија и на Канада поради плановите за признавање палестинска држава.

Доколку новите давачки почнат да се применуваат за седум дена како што е планирано и доколку договорите за царините за автомобили со Европската Унија, Јапонија и Јужна Кореја се одржат, „Блумберг економикс“ проценува дека просечната царинска стапка на САД ќе се зголеми на 15,2 отсто од 13,3 отсто - значително зголемување од нивото од само 2,3 отсто пред Трамп да ја преземе функцијата.

„Тоа е многу висок царински ѕид“, рече Дебора Елмс, раководителка на одделот за трговска политика на фондацијата „Хинрих“. „Цената ќе биде значително повисока за американските компании и американските потрошувачи, кои сигурно ќе одговорат со купување помалку“.

Bloomberg Mercury

 

Применувајќи ги резултатите од моделот што го користеше Фед во првата трговска војна, „Блумберг економикс“ пресметува дека зголемувањето од 12,8 процентни поени на просечната царина откако Трамп се врати на функцијата би можело да го намали американскиот БДП за 1,8 отсто и да ги зголеми основните цени за 1,1 отсто во период од две до три години.

Тоа ќе создаде ризици од пад за извозниците што исто така се потпираат на побарувачката на САД.

„Блумберг економикс“ смета дека Канада и Мексико, кои имаат дополнителни 90 дена за преговори, се „добро позиционирани да ја издржат бурата“ благодарение на отстапките за стоки што се во согласност со трговскиот договор на USMCA. ЕУ, Јапонија и Јужна Кореја - сите со стапки од 15 отсто - исто така се справуваат подобро отколку што се очекуваше.

Спротивно на тоа, Швајцарија е силно погодена со царина од 39 отсто за своите производи, а швајцарскиот франк падна.

Веста за царините од четвртокот не се однесуваше на Кина. Трамп треба да донесе одлука дали да го продолжи примирјето за царините по разговорите што завршија во Стокхолм неделава. Кинески функционер претходно изјави дека двете страни се согласиле засега да ги задржат царините на нивните сегашни нивоа, дел од трговското примирје откако владата на претседателот Шји Џјинпинг ги исклучи САД од снабдувањето со ретки метали по објавата на царините од 2 април.

Трамп вклучи одредба за воведување дополнителна царина од 40 отсто за стоки што се сметаат за претоварени, мерка што се чинеше насочена кон Кина, но немаше јасност за тоа како ќе се донесе таква одлука.

„Ова дава малку поголема јасност, но останува значителна неизвесност за производителите“, рече Џонатан Кирнс, главен економист во „Челенџер ЛТД“ (Challenger Ltd) со седиште во Сиднеј. „До денес видовме голем број промени во американскиот царински режим и секогаш може да има повеќе. Компаниите ќе бидат претпазливи во инвестирањето и поставувањето планови додека неизвесноста останува“.

Кирнс, поранешен службеник на централната банка, рече дека очекува поголемо пренесување на товарот кон американскиот потрошувач во наредните месеци.

Администрацијата на Трамп се надева дека новиот царински режим ќе донесе приходи, ќе го намали трговскиот дефицит и ќе ги поттикне компаниите да основаат фабрики на тлото на САД - сето тоа без да ги зголеми цените или да ја намали побарувачката.

„Глобалната трговија сега се организира околу принципите на фер и избалансирана трговија - сè се спроведува со поддршка на економската и националната безбедност на земјите“, напиша американскиот трговски претставник Џејмисон Грир во соопштението. „Овој нов трговски систем ќе го намали трговскиот дефицит на САД и ќе доведе до подобри резултати за американските работници, нивните семејства и нивните заедници“.

Сепак, откако Трамп ги објави царините на фамозниот „Ден на ослободувањето“ на втори април, тој се соочи со критики поради претерување со ветувањата за трговски договори откако тој и неговите помошници ветија дека ќе посредуваат во голем број договори, како на пример ветувањето „90 договори за 90 дена“. Економистите исто така предупредуваат дека американските домаќинства ќе платат цена - а ударот ќе зависи од тоа како товарот ќе се подели помеѓу извозниците, кои се подготвени да имаат помали маржи за да ја задржат продажбата, и нивните американски увозници.

Дилемата на Федералните резерви

„За разлика од Трговската војна 1.0, кога кинеските извозници и јуанот го понесоа товарот на приспособувањето, овој пат, бидејќи царините се универзални со минимална стапка од 10 отсто, веројатно ќе има одредено пренесување на американските потрошувачи“, рече Селена Линг, економистка во „Прекуокеанската кинеска банкарска корпорација“ (Oversea-Chinese Banking Corp.) во Сингапур. „Ова може да ја комплицира сликата за Федералните резерви“.

Претседателот на Федералните резерви, Џером Пауел, неделава го отфрли притисокот од Белата куќа и ги отфрли аргументите за намалување на каматните стапки од двајца несогласни функционери, тврдејќи дека централната банка треба да остане на штрек од инфлациски ризик.

„Разумна основна претпоставка е дека ефектите врз инфлацијата би можеле да бидат краткотрајни, одразувајќи еднократна промена на нивото на цените, но исто така е можно инфлаторните ефекти да бидат поупорни - а тоа е ризик што треба да се процени и управува“, рече Пауел во средата.

Исто така, треба да се види дали американските давачки ќе поттикнат повеќе царински бариери низ целиот свет. Иако ЕУ воведе царини за кинески електрични возила, а други размислуваа за слични ограничувања на евтините кинески стоки, повеќето го избегнаа протекционистичкиот притисок на Трамп.

„Иако не се вративме целосно на системот на ‘закон на џунглата’, направивме неколку огромни чекори назад во таа насока“, рече Стивен Олсон, поранешен американски трговски преговарач, кој сега работи во Институтот ИСЕАС-Јусоф Ишак.

„Не претпоставувајте дека ова е крајот на приказната“, додаде тој. „Трамп го смета ова за тековно реално шоу. Речиси сигурно ќе следуваат повеќе ‘договори’ или понатамошни зголемувања на царините“.