Како ќе влијае прекинот на работата на американската влада врз пазарите?

Работата на федералната власт во САД е прекината, првпат по шест години. Тоа не значи дека државата целосно престанува да функционира, бидејќи запирањето на основните функции би предизвикало општествен колапс, но економската штета може да биде далекусежна. Вакви настани не се непознати во САД – тие се дел од политичкиот фолклор, заедно со традиционалните кризи околу „плафонот на задолжување“ (што не е исто што и затворање на владата, иако често се меша во медиумите). Спорот настана околу законот со кој се обезбедува финансирање на институциите и услугите на федерално ниво за септември и понатаму. Се работи за техничко прашање, но кое се користи за политички притисок.

Демократите одбиваат да го поддржат законот за продолжување на финансирањето на федералната власт. Според нив, Доналд Трамп и републиканците со своите барања го загрозуваат здравствениот систем на САД. Тие бараат продолжување на даночните олеснувања за здравствено осигурување на милиони граѓани што наскоро истекуваат. Дополнително, инсистираат на укинување на кратењата во програмата Медикејд (државно финансирано здравствено осигурување за сиромашни) воведенa од Трамп, како и на укинување на кратењата во буџетот на Центарот за контрола и превенција на болести (CDC) и Националниот институт за здравје (NIH).

Демократијата е хаотичен и скап процес. Последниот пат кога беше прекината работата на федералната власт во САД, во 2019 година за време на првиот мандат на Доналд Трамп, трошокот за американската економија, според проценки, изнесуваше околу три милијарди долари. Тоа беше најдолгиот прекин во историјата, кој траеше 34 дена, а настана поради инсистирањето на Трамп да се финансира изградбата на ѕидот на границата меѓу САД и Мексико.

Од последните девет претседатели на САД, во мандатите на седуммина се појавил проблем со блокада на финансирањето на федералните институции. Само Џо Бајден и Џорџ В. Буш (т.н. Буш Помладиот) не се соочиле со таков проблем. Вкупно имало 20 блокади од 1976 година наваму, во траење од еден до 34 дена.

Како и секој друг закон, законот за финансирање мора да помине во Претставничкиот дом и во Сенатот, по што го потпишува претседателот. Повеќето блокади започнувале меѓу 30. октомври и крајот на годината, затоа што во САД фискалната година, која претставува буџетски период, почнува на 1. септември во календарската година, а законите за финансирање се одобруваат токму за таа фискална година. Така, на пример, на 1. септември оваа година започна фискалната 2026, поради што требаше да се одобри законот за финансирање.

 

Што престанува со работа?

До 1980 година блокадата на финансирањето немала значајни последици, бидејќи институциите продолжувале нормално да функционираат, а по завршувањето им се исплаќале сите средства што требало да ги добијат. Од 1980 година законот се толкува построго и дел од институциите мора веднаш да ја прекинат работата. Основните институции, како што се армијата и судовите, продолжуваат со работа.

Сепак, стотици илјади вработени во различни федерални тела ќе бидат испратени на принуден одмор или ќе продолжат да работат без плата. Тоа нема сериозно да ја загрози економијата – под услов блокадата да не трае предолго.

Како ќе реагираат пазарите?

Иако блокадите на владата предизвикуваат нарушувања, а понекогаш и паника, тие најчесто се краткотрајни и со ограничени економски последици. Финансиските пазари обично ги занемаруваат ваквите блокади, бидејќи ретко имаат директно влијание врз заработките на компаниите. Сепак, постојат исклучоци.

Подолги или повторени блокади знаат да ја нарушат довербата и да поттикнат бегство кон „побезбедна“ актива, како што се златото или обврзниците. На пример, пред најдолгата блокада во декември 2018 година (фискална 2019), индексот S&P 500 претрпе корекција од 13 отсто, приносот на десетгодишните обврзници падна за 13 базични поени непосредно пред почетокот, а цената на златото порасна за околу пет отсто во периодот околу затворањето.

Веќе 20 дена по блокадата, S&P повторно растеше и речиси целосно се опорави. Сегашната блокада („shutdown“) би можела да има поголем ефект од вообичаено, имајќи ги предвид длабоките политички поделби, чувствителната економија и монетарните промени што веќе внеле нестабилност во 2025 година. Сè ќе зависи од должината на кризата, но многу е извесно дека долгорочно нема да остави посериозни последици врз пазарите.

За инвеститорите пораката е јасна: политичкиот театар не смее да ве парализира. Клучот е прагматично управување со ризикот. Затоа акцентот останува на диверзификација преку различни класи на актива и вложување во квалитетни компании, за да се избегне непотребна нестабилност.

Ерозија на довербата во САД поради неодговорната политика

На крајот може да се заклучи дека станува збор за политичка игра во САД, која на краток рок нема да има значително влијание ниту на Волстрит ниту на „Мејнстрит“. Историјата покажува дека блокадата („shutdown“) не е одлучувачки фактор за движењето на берзанските индекси. Напротив, по најдолгата блокада (од 2018 година) индексот S&P 500 порасна за 7,43 отсто во рок од 20 дена. Сепак, потребна е претпазливост, бидејќи фискалната позиција на САД драматично се промени во последните неколку години.

Како што веќе пишуваше „Блумберг Адриа“, јавниот долг на САД е најголем од крајот на Втората светска војна, а минатата година ја проби границата од 120 отсто од БДП. Во моментов изнесува околу 37,5 билиони долари, што е повеќе од вкупниот годишен трошок на целата американска војска.

Затворањето на владата нема да промени многу во тој поглед. Напротив, новиот закон за финансирање само ја продолжува практиката на раст на расходите и дополнително задолжување. Барањата на демократите претставуваат само мал дел од вкупните дополнителни расходи.

Главната опасност од ова затворање е продолжувањето на ерозијата на довербата дека политичкото раководство на САД воопшто е способно да ги контролира расходите, растечкиот буџетски дефицит и јавниот долг. Таа ерозија на довербата постои со години, а поради неа на САД им беше намален кредитниот рејтинг од сите поголеми кредитни агенции.

Политичките елити во САД се свесни за проблемот, но не сакаат ништо суштински да преземат. DOGE (Сектор за владина ефикасност) на Илон Маск воведе само козметички промени во однос на трошоците, а приходите од царините на Трамп ни оддалеку не се доволни за да ја запрат спиралата на долгот во која западнаа САД.

Покрај вештачката интелигенција, која е несомнено главниот фактор што ги движи пазарите, значително влијание има и државната потрошувачка. Аналитичарите внимателно ги следат податоците за месечната потрошувачка, за новоотворените работни места и за просечната плата по час. Во голема мера, растот на економијата на САД го поттикнува токму државната потрошувачка, која стана неодржлива. Финансирањето за фискалната 2026 година, околу кое настана актуелната блокада, ја продолжува таа практика. Сепак, тоа не може да трае вечно.

Во ситуација кога и републиканците и демократите се залагаат за натамошен раст на јавниот долг, неопходно е внимателно следење на неговото движење, за да може да се реагира навреме – кога нагло ќе мора да се „повлече рачната сопирачка“.

 

 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар