„Блумберг“: ЕУ има потреба од многу поголем буџет

Лидерите на Европската Унија (ЕУ) треба многу да работат и да реализираат во следните пет години: да ја вратат економската динамика, да ги намалат емисиите на јаглерод, да ги трансформираат енергијата и дигиталната инфраструктура, да воспостават веродостојна одбранбена способност и да се одбранат од сите неочекувани шокови.

За да има какви било шанси за успех, на ЕУ ќе ѝ треба буџет соодветен на задачата.

Буџет е можеби најдоследниот израз на приоритетите на една политичка заедница. Во САД федералниот буџет со околу 25 проценти од бруто-домашниот производ (БДП) обезбедува опслужување на клучните јавни добра. Иако е далеку од фискално претпазлив модел, федералната влада плаќа за работи како што се одбрана, меѓудржавни автопатишта и темелни истражувања. Државата автоматски ги прераспределува средствата за време на кризи, помагајќи да се стабилизираат тешко погодените места.

ЕУ нема такво нешто. Редовниот буџет на Европската комисија (ЕК) изнесува само еден отсто од БДП. Парите се однапред испланирани за период од седум години и следниот ќе се однесува на периодот од 2028 до 2034 година. Таквиот буџет најмногу зависи од придонесите на земјите членки, на кои им недостигаат соодветни стимулации да трошат на проекти што нудат придобивки надвор од нивните граници. Резултатот е лоша координација и несоодветно снабдување со сè, од муниција до приклучоци за електрична енергија. За секоја значајна соодветна реакција на некоја криза е потребна согласност од сите 27 членки. На пример, фондот од 750 милијарди евра за одговор на пандемијата, кој привремено ги зголеми трошењата на ЕУ на 1,6 отсто од БДП, се смета за чекор напред во менаџирањето со буџетот.

Креаторите на политиката го препознаваат проблемот. Тие предложија да се обезбедат повеќенаменски приходи од извори како што се давачките поврзани со климата или данокот на додадена вредност (ДДВ). Во неодамнешниот извештај за конкурентност, поранешниот претседател на Европската централна банка (ЕЦБ), Марио Драги, поддржа издавање ЕУ-обврзници, со кои ќе се финансираат многу потребните јавни инвестиции, ќе помогнат во поврзувањето на европските пазари на капитал и ќе ја зајакнат довербата во заедничката валута - слично како што направи Министерството за финансии на САД на крајот од 19 век.

Па, зошто да не продолжиме? Релативно богатите земји, како Германија и Холандија, се загрижени дека поголем заеднички буџет и задолжување ќе им користат на посиромашните земји. Ова е особено чудна позиција за Германија, каде што незадоволството од опуштената економија и владината неактивност ја поттикнуваат поддршката за екстремистичките партии. Во секој случај, Германија ќе профитира со поголема сигурност, подобра инфраструктура и пониски цени на енергијата, нешто што може да се обезбеди со добро реализирана инвестициска програма од страна на ЕУ.

Благодарение на овој ќор-сокак, провизијата е сведена на врткање околу маргините. Меѓу најамбициозните идеи што досега ги изнесоа надлежните се пренасочување на актуелните трошоци за приоритетите, како што е одбраната, и рефинансирање на дел од долгот на фондот за пандемијата за да се одложи буџетскиот притисок што би го предизвикала неговата редовна отплата.

И тоа не е доволно. Економската стагнација, климатските промени, руската агресија и зголемениот популизам бараат порешителни акции. Лидерите на ЕУ треба да покажат дека се способни да се спротивстават на ситуациите и да обезбедат вистински пари зад своите убедувања.