.webp){kind=icon}
Голем број од македонските претприемачи не се доволно информирани за поволностите што можат да ги добијат со трансформација на компаниите во акционерски друштва, прибирање капитал преку иницијална понуда на акции или од котација на берзата. Малкумината што горе-долу имаат познавање од пазарот на капитал избегнуваат излегување на берзата главно поради тоа што сметаат дека на тој начин ќе го загубат монополот во сопственичката структура на нивните компании.
Ова се главните заклучоци од анкетата за потенцијалот на македонскиот пазар на хартии од вредност што на примерок од 100 компании од сите региони во државата ја спроведе агенцијата „Стратум РиД“. Резултатите од анкетата беа презентирани во рамките на тркалезната маса на тема „Излегување на берза-зошто никој не го крши мразот“ што во организација на Македонската берза се одржа во Скопје. Во дебатата на која модератор беше Иван Штериев, главен извршен директор на Македонската берза учествуваа Душан Пецовски, генерален директор на „Реплек“ АД Скопје, Горан Антевски, генерален менаџер на „Раде Кончар-ТЕП“ ДООЕЛ Скопје, Нина Ангеловска, директорка за меѓународен развој во „Ananas E-commerce“ и Горан Ѓорѓиевски, основач и управител на „Специјал – Продукт“ ДООЕЛ Скопје.
За хартии од вредност не чуле 40 проценти од менаџерите
Резултатите од анкетата покажаа изненадувачки голем процент на одговори кои упатуваат на тоа дека значителен дел од македонските менаџери имаат целосно непознавање за дејноста на Македонската берза и функционирањето на пазарот на капитал во земјава.
Во две третини од компаниите воопшто не се размислува за трансформација во акционерски друштва како еден начин за прибирање капитал.
„Истражувањето покажува дека најголем дел од менаџерите односно учесниците во сопственичката структура сакаат контролата да ја држат во свои раце и не се подготвени да дозволат некој да влезе во компанијата и да влијае на одлуките кои се носат и на страгијата за настап на компаниите на пазарот. Повеќе од половина од компаниите не се информирани односно немаат лице во кое би ги информирало за инструментите коишто ги нуди берзата“, вели Весна Кузмановиќ од „Стратум РиД“.
Менаџерите за оваа тематика главно се информираат од консултанти, меѓутоа само 17 проценти од испитаниците одговориле дека би се одлучиле на трансформација на компанијата во АД доколку има лице кое би им ги обезбедило сите потребни информации околу трошоците и придобивките и би им ги објаснило потребните процедури.
Во однос на можноста за емисија на хартии од вредност на беразта, зачудува што одговорите од анкетата покажуваат дека дури 40 проценти од менаџерите воопшто не знаат што се тоа хартии од вредност, а една третина се информирани за овој инструмент. За ваквата можност ти главно се информираат преку колеги и пријатели, а само 11,5 проценти се запознаени со овој инструмент преку формално образование. Всушност од 100 анкетирани компании, во изминатиов период само една направила емисија за хартии од вредност.
Анкетата покажа и дека над половина од акционерските друштва не размислуваат за нова емисија на хартии од вредност. Над 73 проценти сметаат дека издавањето хартии од вредност носи големи ризици, меѓу кои како главен ризик (50 проценти од испитаниците) истакнуваат дека на тој начин би дошло до разводнување на сопственоста поради учество на трети лица во капиталот и губење на контролата врз компанијата. Како главен извор за финансирање, во компаниите се гледаат банките бидејќи на тој начин обезбедуваат капитал без да ја загубат контролата врз компанијата. Резултатите од анкетата покажа и дека во половина од компанииите менаџерите не размислуваат за котација на берзата, а 16 проценти изјавиле дека дискутирале за тоа. При носење на одлуките тие главно ги гледаат недостатоците од котацијата односно губење на контрола на компанијата. Околу 60 проценти не гледаат никаква предност од котација на берзата.
Потребна е едукација и информираност
Иван Штериев, главен извршен директор на Македонската берза отворајќи ја тркалезната маса констатира дека резултатите од анкетата се уште една потврда на искуственото сознание дека познавањата на компаниите за можностите за финансирање преку пазарот на хартии од вредност за жал се‘ уште се на доста ниско ниво.
„Немањето познавање од страна на компаниите фактички доведува до ситуација да не може да се создаде потреба за излегување на берза и финансирање преку пазарот бидејќи кога нешто не знаете или не го разбирате не може да го посакате. Згора на тоа, постојат и низа објективни, но и ирационални дилеми и стравувања“, вели Штериев.
На прашањето што треба да се направи за подобрување на состојбата, Нина Ангеловска, директорка за меѓународен развој во „Ananas E-commerce“ рече дека е очигледна слабата информираност и знаењето за функционирањето на берзата.
„За да ја користат берзата за прибирање капитал, деловните луѓе пред се треба да имаат знаење за инвестирање на слободните средства. Бројките од Централниот депозитар за хартии од вредност покажуваат дека има само 1.800 компании и околу 62.000 физички лица што инвестираат на берзата“, вели Ангеловска.
Според неа, тоа покажува дека во Македонија има слаба информираност во однос на можностите за инвестирање на берзата и уште повеќе за можностите за прибирање капитал преку берзата, што укажува на недостиг од инвестициска култура и точни информации. Таа рече дека е потребна поголема информираност за да дојде до промени.
Горан Ѓорѓиевски, основач и управител на „Специјал – Продукт“ ДООЕЛ Скопје укажа дека кризата предизвикана од пандемијата на Ковид-19 и актуелната енергетско-финансиска криза ги кочат компаниите во однос на настапот на пазарот на капитал. Тој посочи дека компаниите се соочуваат со намалени приходи и потешкотии во обезбедување ликвидност и дека се доведени до борба за гол опстанок.
„Во вакви услови не се ни помислува на работи како акции или ИПО. Овие фактори влијаат на интересот за настап на пазарот на капитал. Сега можеби не е вистинскиот моментум, меѓутоа сигурен сум дека по завршувањето на кризата, многу компании од ССК ќе влезат во овие процеси“, рече Ѓорѓиевски.
Тој порача дека е потребно е да се подигне свесноста меѓу компаниите, да се работи преку коморите и другите институции за да се зголеми интересот за издавање акции.
Горан Антевски, генерален менаџер на „Раде Кончар-ТЕП“ ДООЕЛ Скопје во однос на слабиот интерес за инвестирање на берзата рече дека проблематични се законските регулативи односно недоволната транспаретност на дел од компаниите. Во однос на прашањето за излегување на берзата, тој рече дека во неговата компанија веќе размислувале за ИПО, но заклучиле дека се уште е рано. Како еден од проблемите на македонскиот пазар на капитал, тој ја посочи малата побарувачка и пред се недостигот на интерес од странските инвеститори.
Душан Пецовски, генерален директор на „Реплек“ АД Скопје смета дека еден од проблемите што пазарот на капитал е во ваква состојба е што македонското општество било затекнато од воведувањето на плурализмот и пазарната економија.
„Не бевме подготвени за тоа. Ни недостига култура на инвестирање. Можеме да видиме дека најпопуларни за инвестирање главно се недвижностите и депозитите. Од друга страна, недостига и едукација во однос на прашањата што се акции, што е акционерско друштво, што е берза...“, вели Пецовски.
Тој дополни дека недостига и поголема понуда на берзата бидејќи сегашната понуда за потенцијалните инвеститори не е на посакуваното ниво.
