.webp){kind=icon}
На прсти можат да се избројат странските правни и физички лица што активно тргуваат на Македонската берза, а слична е состојбата и на берзите во Белград, Загреб и во другите центри во регионот. Изминаа петнаесетина години од големата финансиска криза во 2007 година, пред која „жешките пари“ од странските инвеститори ги зовриваа индексите и на нашата и на регионалните берзи. Се чини дека оттогаш има континуиран одлив на странскиот капитал од пазарите во регионот и, освен ретките исклучоци, има постојано намалување на интересот за инвестирање во акциите од компаниите од овие простори.
Податоците на Комисијата за хартии од вредност за третиот квартал од 2023 година покажуваат доминантно учество на домашните физички и правни лица како од куповна така и од продажна страна во вкупниот промет на берзата.
„Странските физички и правни лица учествуваат во вкупниот промет со 4,08 проценти од куповна страна и со 3,42 проценти од продажна страна во третиот квартал на 2023 година, додека пак во истиот квартал на 2022 година тие учествувале со 4,88 проценти од куповна страна и со 2,91 проценти од продажна страна“, пишува во новиот извештај на КХВ.
Оттаму информираат дека домашните физички и правни лица учествуваат во вкупниот промет со 95,92 проценти од куповна страна и со 96,58 проценти од продажна страна во третиот квартал на 2023 година, додека пак во истиот квартал од 2022 година тие учествувале со 95,12 проценти од куповна страна и со 97,1 проценти од продажна страна.
Уште еден показател за заминувањето на странците од македонскиот пазар на капитал е намалувањето на нивното учество во основната главнина на најголемите македонските компании што котираат на берзата од 2007 година наваму.
Имено, процентот на учество на странски инвеститори во основната главнина на „Алкалоид“, „Гранит“, „Комерцијална банка“ и други компании тогаш бил многу поголем.
Слична состојба на берзите во Белград и во Загреб
На поголемите берзи во регионот има сличен тренд како во Македонија кога станува збор за присуството на странските инвеститори. На Белградската берза учеството на странците во вкупниот промет на берзата е незначително.
Иако Загрепската берза нема податоци за тоа колкаво е учеството на странците во вкупниот промет, показателите од тамошниот депозитар покажуваат дека има намалување на процентот на странски иматели на хартии од вредност.
Што е проблемот?
Од аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“ неодамна укажаа дека ликвидноста на пазарот е една од причините за ограничување на перформансите на берзите.
„Регионалните пазари се помалку ликвидни во споредба со многу други пазари во поширокиот регион на Источна Европа, а да не зборуваме за најголемите пазари на глобално ниво“, посочија нашите аналитичари.
Според нив, еден елемент што го ограничува обемот на тргување со акции на регионалните пазари е понудата на хартии од вредност.
„Процентот на слободните акции во пазарната капитализација во последните десет години беше од 60 проценти за референтните акции во Словенија до 20 проценти на другите места во регионот“, велат аналитичарите.
Тие нагласуваат дека тоа е многу помалку од случајот со Германија, каде што 85 проценти од акциите од германскиот DAX се во слободен промет, или од унгарскиот и полскиот пазар, каде што се тргува со 70 проценти од акциите.
„Ниската понуда на акции е лош сигнал за инвеститорите, бидејќи дури и со посилен ангажман тие би биле во слаба позиција од која не би можеле да ги контролираат одлуките во компаниите“, велат аналитичарите.
Тие укажуваат и дека најликвидните акционерски друштва во регионот Адрија носат помалку атрактивни дивидендни приноси во споредба со компаниите од Централна и Источна Европа. Исклучок се словенечките компании со дивиденден принос од шест проценти, што е блиску до романските компании (принос од осум проценти) и речиси на исто ниво како и унгарските компании.
Нашите аналитичари гледаат добар потенцијал за зголемување на тековите на пазарот на капитал на регионалните пазари во наредните години, како одраз на следните елементи: членството во еврозоната и процесот на пристапување во ЕУ, намалувањето на фундаменталните и пазарните ранливости, имплементацијата на ЕСГ (ESG) и прераспределбата на богатството.
Потребни се странски инвеститори
„Блумберг Адрија“ неодамна го пренесе ставот на Иван Штериев, главен извршен директор на Македонската берза, дека е добро што основен двигател на македонскиот пазар на капитал се македонските инвеститори, но потребни се и инвеститори од странство што ќе донесат раздвижување и нови практики на берзата.
„Свесни сме дека меѓусебното информирање за двата пазара моравме да го подигнеме на едно повисоко ниво, затоа што ако сакаме да се вратат повеќе странски портфолио-инвеститори, тие мора да се запознаат со нашите продукти, со нашата инфраструктура и да најдат бизнис-интерес и можности за инвестиции на нашиот пазар. Изминатиот период имавме неколку добри години, но, сепак, основен двигател на пазарот се македонските инвеститори и во добар дел македонските физички лица. Тоа е добро и посакувано, но не е идеална структура на прометот. Ние би сакале да имаме повеќе инвеститори од странство, тие ќе донесат и нов промет и нови практики“, изјави Штериев.
