.webp){kind=icon}
Она што е различно во регионот во кој е и Македонија од некои пазари во другите делови на Европа е релативно ниското ниво на институционални инвестиции. Онаму каде што има високи нивоа на институционални инвестиции, инвеститорите имаа значително влијание врз практиките на управување во компаниите бидејќи многу од нив го оценуваат управувањето и транспарентноста како дел од нивните одлуки за инвестирање, вели во интервју за Bloomberg Adria Крис Хоџ, виш советник на Nestor Advisors, консултантската компанија за корпоративно управување и Институтот на директори во Обединетото Кралство. Хоџ порано бил вработен во Советот за финансиско известување на Обединетото Кралство каде што бил одговорен за ажурирање и имплементација на Кодексот за корпоративно управување на земјата, а претседавал и со Европската мрежа за кодекси за корпоративно управување. Тој беше советник при носењето на кодексите и во Македонија и во Хрватска, а во ова ексклузивно интервју зборува за сите предности и недостатоци на управувањето на компаниите. Самиот ќе биде говорник и на Годишната берзанска конфернција која ја организира Македонската берза на 23 септември во Охрид.
Зад вас имате широко искуство во креирање политики и работа со компании но и со јавни институции во поглед на управувањето и раководењето. Сте биле и на високи позиции во Велика Британија во оваа смисла. Од ваш аспект, како еволуира ова прашање во последните години, кои се клучните подобрувања кои беа направени?
Хоџ: Мислам дека главните случувања во јавната политика во последните години се одраз на поширокото разбирање на различните фактори кои придонесуваат за ефективно корпоративно управување и лидерство.
Навраќајќи се 20 години наназад, кога првпат се вклучив во корпоративното управување, фокусот на законите и кодексите на добри практики беше во голема мера на надзорот на системите за внатрешна контрола и управување со ризик на компанијата и одговорноста пред акционерите за да ги уверат дека нивните инвестиции се управувани пошироко. Тоа е затоа што овие закони беа воведени како одговор на корпоративните скандали - тоа секако беше случај во Обединетото Кралство каде и јас работам.
Следната фаза на развој беше да се препознае и да се признае дека ви требаат вистинските луѓе, како и вистинските системи за успешно да се води компанијата, па почнавме да гледаме поголем фокус на прашања како што е и составот на највисокото раководно тело, Одборот, вештините, искуството и независноста на членовите на Одборот и така натаму.
Тековната фаза е поттикната од признанието дека долгорочниот успех на компанијата не зависи само од ефективните финансиски контроли и одржувањето на задоволството на акционерите. Компаниите треба да имаат постојана поддршка од важните чинители како што се клиентите, добавувачите и локалните заедници, a тие треба да се справат со
еколошките и социјалните прашања кои ја загрозуваат нивната сопствена одржливост, како што е актуелната енергетска криза.
Тоа може да значи дека се потребни различен сет на вештини кои ќе бидат изложени на конференциската маса и различен сет на процеси потребни за поддршка. Според мене, ова е веројатно најголемиот предизвик за управувањето за одборите во моментов.
Од друга страна како глобално, менаџерите па и носителите на јавни политики го подобрија управувањето и ја зголемија транспарентноста?
Хоџ: Што се однесува до јавната политика, главниот фокус на голем дел од активностите за регулација и воспоставување стандарди во последните десет години беше на јавното известување, особено она што се нарекува нефинансиско известување. Ова вклучува, на пример, известување за главните ризици со кои се соочува компанијата и како тие се решаваат но и за политиките на компанијата за различни еколошки и социјални прашања.
Овој тренд се рефлектира во новите кодекси за корпоративно управување во Хрватска и Македонија на кои имав привилегија да им помогнам заедно со моите колеги и советници во Нестор. На глобално ниво, Европската унија веројатно беше најактивна во оваа област, и тоа продолжува да биде така.
Главната цел на зголемувањето на обемот и на квалитетот на јавното известување е да се зголеми транспарентноста кон инвеститорите и другите засегнати страни, но секогаш се надеваме дека поголемата изложеност ќе ги поттикне одборите и раководството да посветат поголемо внимание на прашањата за управување и да го подобрат начинот на кои ја водат компанијата.
Според моето искуство, стапката на успех зависи од повеќе фактори. Има многу компании каде одборите и менаџментот инстинктивно ја разбираат важноста на ефективно управување и добри односи со нивните инвеститори и засегнати страни и се обидуваат да се погрижат тоа да се случи без потреба да бидат притиснати од креаторите на јавните политики.
Но, исто така, има многу компании кои на тоа гледаат само како на товар за усогласеност и прават најмалку или колку што сметаат дека е потребно само да се извлечат од обврската. Тоа е точно за секоја земја во која работев, вклучително и поголеми и постабилни пазари како Обединетото Кралство.
Регионално овде, долги години немаше добри практики и отвореност на компаниите, баш напротив. Како, после реализираните проекти за изготвување на Кодексот на корпоративно управување во Хрватска и Македонија, гледате на ова прашање за регионот на Западен Балкан?
Хоџ: Според моето искуство, постојат две надворешни сили кои ги водат компаниите да ги подобрат своите практики и да ја зголемат својата отвореност. Едната се креаторите на јавните политики, другиот се институционалните инвеститори.
Судејќи според моето искуство во Хрватска и Македонија, би рекол дека регулаторите и берзите, поддржани од организации како ЕБОР, се многу вредни во обидот да ги подобрат стандардите. Во Хрватска постои дополнителен слој на законодавството на Европската Унија, и како што реков ЕУ е особено активна во последните години.
Сепак, она што е различно во регионот од некои пазари во другите делови на Европа е релативно ниското ниво на институционални инвестиции. Онаму каде што има високи нивоа на институционални инвестиции, инвеститорите имаа значително влијание врз практиките на управување бидејќи многу од нив го оценуваа управувањето и транспарентноста како дел од нивните одлуки за инвестирање. Компаниите го знаат ова и реагираат со цел да привлечат, но и да задржат инвеститори.
Според она што го видов истата динамика не постои на повеќето пазари во регионот. Предизвикот е што без притисок од инвеститорите компаниите можеби нема да бидат мотивирани да ги подобрат своите практики и да станат потранспарентни, но без поголема транспарентност инвеститорите можеби нема да бидат привлечени на пазарот. Значи, треба да има некаква интервенција на пазарот за да започнат работите. Новите кодекси се дел од тој процес.
Кои се предностите на една транспарентна компанија за инвеститорите и како оваа отвореност и добро корпоративно управување ќе се одразат на нејзините резултати?
Хоџ: Транспарентноста е клучна грижа на инвеститорите и врз основа на тоа одлучуваат дали да вложуваат или не. Ако тие не знаат како функционира една компанија или како се управува со неа, а за компаниите со контролни акционери и како се управуваат конфликтите на интереси во рамки на компанијата и како се заштитени нивните права како малцински акционери, веројатно нема ни да инвестираат.
Ова е особено точно за меѓународните инвеститори кои можеби не се многу запознаени со она што го прави компанијата и кои имаат многу различни пазари и компании меѓу кои да избираат. Но, тоа важи и за локалните инвеститори. Кога разговаравме со македонските инвеститори додека се правеше новиот Кодекс, голем број од нив беа критички настроени затоа што гледаа недостиг на транспарентност од страна на некои котирани компании овде, но и нивна неподготвеност да се ангажираат и да се грижат за правата на малцинските акционери.
Приватна архива/ Chris Hodge
Во Македонија сега е донeсен нов Кодекс за корпоративно управување, а вие бевте еден од консултантите. Прво ве прашувам – Каква претстава добивте за македонскиот пазар на капитал и корпоративното управување од страна на нашите менаџери?
Хоџ: Македонската берза врши одлична работа во обидот да промовира добри практики на пазарот, но има низа бариери за тоа.
Македонскиот пазар на капитал е релативно мал и тоа значи дека се соочува со некои предизвици кои се вообичаени токму за малите пазари на капитал. Пристапот до капитал може да биде проблем, додека ниските нивоа на ликвидност го отежнуваат привлекувањето на институционални инвеститори.
Исто така, во компаниите има ограничен број на искусни членови на Одборите на располагање кои можат да дејствуваат како независни директори - уште еден важен фактор за меѓународните и локалните инвеститори бидејќи тие се потпираат на овие независни директори за заштита на нивните малцински интереси. Сепак, мојот впечаток е дека во Македонија не недостасуваат талентирани луѓе кои би биле способни да бидат ефективни членови на одборите односно на менаџреските структури секако со соодветна поддршка и развој.
Тешко ми е да дадам општа оценка за квалитетот на управувањето со компаниите во Македонија. Претставниците на компаниите коишто ги сретнавме сакаа да го разберат моменталното размислување за управувањето и како би можеле да го имплементираат во нивните компании, но искуствата од локалните инвеститори што ги споменав сугерираат дека не сите компании се чувствуваат исто. Како што реков претходно, тоа е моето искуство во секоја земја во која сум работел.
Што ќе донесе сега овој кодекс според вас? Кои се вашите пораки до компаниите во однос на Кодексот?
Хоџ: Мислам дека новиот македонски Кодекс за корпоративно управување содржи збир на практики кои се дизајнирани да ги подобрат стандардите на управување на пазарот, но кои во исто време се соодветни за големината на пазарот и типот на компании кои котираат на Берзата.
Една од важните карактеристики на Кодексот што не е секогаш разбрана е дека ниту една од нив не е задолжителна. Кодексот функционира врз основа на она што се нарекува „усогласи или објасни“. Ова значи дека компаниите можат да изберат или да усвојат одредена практика во Кодексот или, ако мислат дека практиката не е соодветна во нивните околности (на пример затоа што се мала компанија), можат да објаснат зошто не го сториле тоа.
Затоа, мојата порака до компаниите е да го земаат Кодексот како водич за подобрување, а не како товар за усогласеност. За да се користи аналогија, Кодексот ја одредува дестинацијата до која Македонскат берза би сакале да стигнат сите компании, но на секоја поединечна компанија зависи да го планира своето патување.
Јавни компании или друштва со државен капитал воопшто не котираат на берза ниту се доволно отворени за јавност и инвеститори. Што би значело тоа за нив и зошто е тоа можеби пожелно? Како да почнат и итие да го подобруваат корпортивното управување? Кои се лекциите од другите земју во овој поглед?
Хоџ: И покрај тоа што постојат очигледни одредени посебни размислувања за компаниите кои се делумно или целосно во сопственост на државата, општите принципи на добро управување се исто толку применливи за нив како што се применливи и за другите компании.
На пример, важно е да постои јасен процес за донесување одлуки што ја дефинира улогата на државата и кои се нејзините граници, исто како што тоа треба да има во која било друга компанија кадешто има контролен акционер. Важно е одборот да вклучува членови кои имаат вештини и искуство што се релевантни за активностите на компанијата, а не само претставници на државата.
Исто така, важно е таквите компании да бидат транспарентни и одговорни пред засегнатите страни, особено оние кои обезбедуваат јавни услуги. А таму каде што има други малцински акционери, важно е да се заштитат нивните интереси и права.
ОЕЦД објави упатства за управување со државните претпријатија кои ги покриваат овие и други точки и кои се користени како основа за многу национални политики. Но, се разбира, овие политики се ефективни само доколку се спроведуваат правилно. Како што е случајот со управувањето со приватните компании, искуството е измешано помеѓу и внатре во пазарите.
