Десет години по „Дизелгејт“: Како аферата ја промени автомобилската индустрија

Во септември 2015 година американската Агенција за заштита на животната средина (ЕПА) откри дека некои возила на „Фолксваген“ се опремени со софтвер што го намалил издувот на дизел-автомобилите за време на лабораториските тестови. Во практика, сепак, издувите на азотни оксиди биле до 40 пати поголеми, откри ЕПА. Спорниот софтвер бил вграден во 1.6, 2 и 3-литарски турбодизелски мотори.

Каква е ситуацијата на пазарот на автомобили десет години по избувнувањето на аферата? Какви се преференците за дизелските мотори во европските земји? Кои марки продолжуваат да продаваат најмногу дизел-возила, а кои најмалку?

Дизел: Европска љубовна приказна

Европа беше многу вљубена во дизелските мотори пред десет години. Делумно затоа што тие значеа помалку емисии на јаглерод диоксид, што беше привлечна опција за производителите. Продажбата беше поттикната и од државите, бидејќи се веруваше дека дизелските мотори имаат пониска потрошувачка и помали издуви, што беше дел од борбата против глобалното загревање. Во некои земји уделот на дизелски мотори во продажбата надмина 50 отсто. Во Европската Унија (ЕУ) уделот на дизелски мотори во 2015 година опадна за 1,5 процентни поени, на нешто над 52 отсто. Највисоки удели на дизелски мотори беа забележани во Франција, каде што достигнаа дури 80 отсто во некои години, и во Шпанија, каде што изнесуваа 70 отсто од регистрациите. Во 2016 година уделот во ЕУ падна на 49,5 отсто.

Во Словенија највисок удел беше постигнат една година по избувнувањето на аферата, кога изнесуваше 49,2 отсто. Сличен процент беше постигнат и во 2012 година. По 2016 година, уделот на дизелски мотори на пазарот започна да опаѓа значително. Во 2018 година тој падна на 30 отсто. Оттогаш, уделот понекогаш растеше на една третина, но во 2022 година првпат падна под 20 отсто. Според податоците на компанијата „Арди“ (Ardi), по осум месеци годинава, уделот на дизелскиот погон во новите автомобили бил 16,4 отсто.

 

 

Хибридите ги престигнаа дизелските мотори

Во првите години, кога многу купувачи ги отфрлија дизелските мотори, најголемиот дел од купувачите се префрлил на бензински мотори, а во 2020 година уделот на дизелските мотори започнал да го намалува пазарот на електрични автомобили и хибриди. Овие последните годинава првпат го надминаа уделот на дизелските мотори. По осум месеци, уделот на хибриди достигна 16,7 отсто, што првпат го надмина уделот на дизелскиот погон.

Во ЕУ најголем удел по седум месеци имале HEV хибридите, со речиси 35 отсто. Следува бензинскиот погон со 28,3 отсто, кој во последната година бележи најголем пад – за пет процентни поени. Уделот на електричниот погон пораснал на 15,6 отсто, а дизелскиот погон заостанува со 9,5 отсто.

 

 

Словенците меѓу најпосветените

Во Словенија, сепак, купувачите најбавно се разделуваат од дизелскиот погон, како што покажуваат податоците на Европската асоцијација на автомобилски производители (АЦЕА). Словенија значително се разликува од просекот на ЕУ, бидејќи сме скромни во прифаќањето нови технологии и погонски системи. Само две земји во 2025 година ќе имаат поголем удел на дизелски погон од Словенија: Чешка и Ирска. Повисок удел од просекот на ЕУ имаат и соседните земји: Хрватска, Австрија, Унгарија и Италија. Најнизок удел на дизелски погон имала Норвешка, каде што изнесува само 1,3 отсто.

Во споредба со минатата година, уделот на дизелскиот погон најмногу опаднал во Исланд, за дури 12 процентни поени. Во Словенија падот бил помал од просекот, односно 2,2 процентни поени. Во 2025 година во пет земји уделот на дизелски погон се зголемил, најмногу во Литванија – за речиси два процентни поени.

Германските марки со највисок удел во дизелскиот погон

Меѓу најголемите марки во Словенија, најголем удел во дизелскиот погон има „Форд“, од 37 отсто по осум месеци. На второ место е БМВ со 36 отсто, додека „Фолксваген“ продал 30 отсто од новите автомобили со дизелски погон. Следуваат марки во рамките на конгломератот „Фолксваген“, „Шкода“ и „Ауди“ , со удели од 28,5 и 28 отсто на дизел-возила. На шесто место е „Мерцедес“, со 23,7 отсто дизел-автомобили.

Поголеми удели имаат европските и германските премиум марки, како и „Фолксваген“ и „Шкода“. „Форд“, „Ситроен“, „Фиат“, „Тојота“, „Фолксваген“ и „Пежо“ имаат повисок удел, благодарение на продажбата на лесни комерцијални возила, каде што уделот на дизелскиот погон е повисок од 93 отсто. По седум месеци, уделот на дизелскиот погон за патнички возила изнесува само 6,5 отсто, додека за користени возила тој удел е значително повисок.

 

Аферата „Дизелгејт“ го потресе автомобилскиот сектор. „Фолксваген“ се соочи со голем број тужби, најтешки во САД, при што компанијата беше казнета со вкупно 25 милијарди долари. Низ истраги поминаа и голем број европски, јапонски, јужнокорејски и американски производители. Експерти од Словенија исто така бараа правда на суд. Во групна тужба се приклучија повеќе од 6.500 потрошувачи, кои беа застапувани од компанијата „Фајненшл рајт“ (Financialright) на германски суд. Во ноември минатата година е постигната спогодба со конгломератот „Фолксваген“ и учесниците во тужбата добија отштети. Според порталот rtvslo.si, отштетите изнесувале од неколку десетици до неколку стотици евра. Скандалот „Дизелгејт“ трајно ја промени автомобилската индустрија. Иако не доведе до забрана за продажба на автомобили со мотори на внатрешно согорување до 2035 година, скандалот го зголеми притисокот врз донесувачите на одлуки да усвојат строги еколошки прописи.