Геополитика со камата: Како Велика Британија си купува нова улога на Балканот

По излегувањето од Европската Унија, Велика Британија ја изгуби институционалната платформа за директно обликување на европската политика. Но тоа не значи дека се повлече од стратешката сцена. Напротив – таа сè повеќе е присутна, особено во Западен Балкан, регион што Лондон историски го разбира, но и го користи како полигон за демонстрација на својата постбрегзит надворешнополитичка автономија.

Најнов доказ за таа стратегија доаѓа во форма на рекорден заем од пет милијарди фунти што Обединетото Кралство ѝ го додели на Северна Македонија. Станува збор за износ што значително ги надминува економските капацитети на земјата, но не и политичките цели на Лондон.

„Велика Британија, иако формално ја напушти ЕУ, очигледно не сака да се повлече од европските стратешки игри – особено кога станува збор за Западен Балкан“, коментира за „Блумберг Адрија“ политиколог Харун Церо. „Доделувањето на рекордниот заем од пет милијарди фунти на Северна Македонија не е само економски потег – тоа е сериозна политичка порака“. 

Кредит како лост на моќта

Премиерите Христијан Мицкоски и Кир Стармер го претставија договорот како голем чекор кон економска стабилизација на Македонија, со рок од 10 години и почеток на отплатата по пет години. Клучен детаљ: Македонија го користи британскиот кредитен рејтинг AAA за да добие значително поволни услови за задолжување – потег без преседан во билатералните односи меѓу Западен Балкан и Велика Британија.

„Британците, изгледа, сакаат да ја пополнат празнината што САД сè повеќе ја оставаат во регионот и да се позиционираат како фактор на стабилност, но и на влијание“, додава Церо.

Премиерот Мицкоски истакнува дека средствата ќе се повлекуваат во фази, според конкретни проекти, а почетната транша изнесува повеќе од две милијарди фунти. Сепак, останува прашањето: Зошто токму Македонија?

Геополитика на вакуумот

„Обединетото Кралство се обидува повторно да се позиционира како еден од доминантните актери на новата глобална сцена, а тоа го прави преку стратешки партнерства, кои често носат финансиски придобивки“, објаснува за „Блумберг Адрија“ политиколог Иво Ранѓеловиќ. „Македонија се наоѓа во некаков вид на вакуум – меѓу заморот од ЕУ-интеграциите, пасивноста на САД и активното задолжување кај Кина“.

Bloomberg

Велика Британија ја гледа својата шанса. Преку поволни кредити не само што ги оживува билатералните односи туку си обезбедува и простор за геополитичко присуство – вклучувајќи и механизми на притисок во случај на нестабилност при отплатата. Ранѓеловиќ тоа го нарекува класична логика на британската надворешна политика: „Земјите често не ја добиваат политичката фактура додека не престанат да ги почитуваат договорените услови“.

Улогата на пратениците

Британската стратегија не се потпира исклучиво на финансии. Клучна улога имаат и специјалните пратеници за Западен Балкан – функција што е институционализирана по брегзит.

Прв беше сер Стјуарт Пич (2021 – 2025), поранешен претседавач на Воениот комитет на НАТО. Неговиот мандат беше обележан со фокус на безбедносните закани, особено руското влијание во регионот.

Него го наследи Карен Пирс, поранешна амбасадорка во САД и претставничка при ОН. Нејзиниот мандат, кој започна во 2025 година, е насочен кон економска и политичка интеграција, но и кон подготовка на самитот за Западен Балкан што ќе се одржи есенва во Лондон.

Враќање на влијанието

„Иако е тешко да се одвои економската ’жед‘ на Кралството за зајакнување на сопствената економија преку кредитирање други земји, суштината на договорот лежи во политичкиот интерес, односно позиционирањето на официјален Лондон во новиот поредок“, истакнува Ранѓеловиќ.

За земја како Северна Македонија, која нема излез на море ниту индустриска база, ваквата понуда е речиси без алтернатива. И токму тука лежи клучната промена: Британија не чека консензус од ЕУ – таа настапува билатерално, брзо и со јасна цел.

„Велика Британија го искористи просторот на Западен Балкан што го оставија зад себе САД и пасивната Европска Унија – не само преку политички ангажман туку и преку силен финансиски интерес“, изјави за „Блумберг Адрија“ политичкиот аналитичар Аднан Хускиќ.

Според него, регионот станува едно од клучните подрачја на кои Лондон сака да го гради својот меѓународен профил во постбрегзит-периодот. „За Велика Британија, Западен Балкан денес веројатно е една од најуспешните надворешнополитички приказни“.

Пошироката слика

ЕУ, во исто време, испраќа сигнали за можно економско поврзување со Велика Британија до 2030 година преку единствениот пазар, но, како што заклучува Церо, тоа во моментов изгледа повеќе како политичка фантазија отколку како реална стратегија.

Британскиот ангажман на Балканот, и покрај брегзит, има двојна вредност: стабилизирачко дејство во регионот, но и демонстрација на новата, пофлексибилна и посамоуверена британска дипломатија.

„Секое конструктивно присуство на Западот – особено во моменти кога европските интеграции се забавени – има своја тежина. Ова би можело да биде и нова фаза на британската надворешна политика: пофлексибилна, посамостојна, но и подготвена да инвестира таму каде што гледа стратешки интерес“, заклучува Церо.

Во свет во кој ЕУ го губи здивот, а САД се повлекуваат, Лондон очигледно не планира да стои настрана. И за разлика од Брисел – тој дејствува сега.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар