Средбата меѓу Путин и Трамп во Алјаска како ладен туш за ЕУ и Украина

Кога Доналд Трамп потврди дека ќе се сретне со Владимир Путин в петок, 15 август, во Алјаска за да преговараат за завршување на војната во Украина, тоа многу ги шокира набљудувачите, но и некои европски лидери, кои се плашат дека Украина и ЕУ ќе бидат оставени на маргините на мировните преговори, иако резултатот ќе ја формира токму нивната воена и политичка иднина. Додека американскиот претседател зборува за „размена на територии во интерес на двете страни“, а претседателот на Украина, Володимир Зеленски, дека нема „да му даде ни една педа земја на окупаторот“, Европа во изминатите денови покажа дека е исклучително вознемирена.

Колку се разгореа телефонските линии во европските престолнини во изминатите денови може само делумно да се види од изјавата на Зеленски дека само за викендот имал повеќе од 15 телефонски разговори со светски лидери и официјални лица, од претседателот на Франција и германскиот канцелар до генералната директорка на Меѓународниот монетарен фонд.

„Не можеме да прифатиме територијалните прашања да се разгледуваат или дури да се одлучуваат помеѓу Русија и Америка преку главата на Европејците и Украинците“, рече германскиот канцелар Фридрих Мерц за германската јавна телевизија АРД (ARD). „Претпоставувам дека американската влада гледа на ист начин“.

Мерц инсистира на построги санкции

Претходно, Мерц и други европски лидери објавија заедничко соопштение во кое се наведува дека „патот кон мирот во Украина не може да се одлучи без Украина“, а на крајот Мерц успеа да издејствува Трамп да одржи видеоконференција со европските сојузници и украинскиот претседател. Лидерите на ЕУ се трудат на преговарачката маса за судбината на Украина барем да учествува Зеленски, особено во ситуација кога Трамп се согласи на прва директна средба на американски и руски претседател од почетокот на целосната руска инвазија на Украина пред три и пол години, иако претходно Путин не го исполни американското барање за прекин на огнот.

Канцеларот Фридрих Мерц во дипломатска офанзива Фото: Bloomberg

Понатаму, Русија не отстапи од ниту едно од нејзините неколку барања, од тоа да ја преземе целосната контрола над четири источни региони на Украина, покрај Крим, иако не ги освои целосно во воениот поход, до тоа Украина да се откаже од членството во НАТО. Путин одбива да преговара со Зеленски, кој ги одбива руските барања. Тоа, сепак, загрижува некои од набљудувачите и поддржувачите, бидејќи се плашат дека Украина ќе биде принудена да ги предаде овие територии без соодветни „безбедносни гаранции“ од нејзините сојузници, можеби преку распоредување мировни сили во надеж дека ќе го спречат Путин да направи едноставно прегрупирање за следната агресија.

„Загриженоста постои затоа што во желбата на Трамп да постигне некаков вид договор, тоа ќе биде навистина лош договор за Украина“, рече за „Ен-би-си њуз“ (NBC News) поранешниот командант на британските вооружени сили Хамиш де Бретон-Гордон. „Изгледа како договор помеѓу гангстери и мајстори за недвижност. Но, всушност, вистинските луѓе што треба да бидат вклучени (во преговорите) не се таму“.

Додека потпретседателот на САД, Џеј Ди Венс, во Велика Британија во неформален разговор со британскиот шеф на дипломатијата Дејвид Лами се обидуваше да ја контролира реакцијата на Европејците, германскиот канцелар во телевизиски настапи во Германија нагласуваше дека Путин „реагира само на притисок“ и верува дека „тековниот воен притисок врз Русија не е доволен“.

Мерц со недели повикува Трамп да ги воведе најавените санкции, кои би можеле значително да влијаат врз руската економија. Сега тој забележува дека Трамп „изгледа е подготвен да преземе понатамошни чекори, но прво сака разговори“. Во разговор за АРД, Мерц рече дека се надева оти по самитот на Алјаска притисокот врз Русија ќе се зголеми или Москва ќе сфати дека не може да ја издржи оваа војна.

Додека германскиот канцелар се труди да издејствува од Трамп во преговорите да учествува Зеленски, унгарскиот премиер Виктор Орбан ги повика Германија и Франција да ја преземат водечката улога во ангажманот со Русија и да иницираат самит меѓу ЕУ и Русија за да обезбедат Европа да не биде изоставена од преговорите од клучно значење и да не се одлучува за нејзината судбина од страна на САД и Русија.

„Сега сè зависи од тоа како ќе одговорат европските лидери“, истакна Орбан, пренесува порталот ХК (Hungarian Conservative).

Алјаска е повеќе од симболика

Коментаторите низ светот се изненадени што Алјаска е избрана за локација за првиот состанок, истакнувајќи ја симболиката на 49. американска сојузна држава, како и фактот дека до пред неколку дена сите беа уверени дека средбата меѓу Трамп и Путин ќе се случи на Блискиот Исток.

Американско ископување нафта во Алјаска Фото: Louie Palu/Agence VU

Коментаторот на германскиот весник „Тагешпигел“ (Tagesspiegel), Кнут Крон, нагласува дека локацијата на преговорите има посебна симболика затоа што Русија им ја продала Алјаска на САД во средината на 19 век.

„Тоа покажува дека границите можат да се поместуваат. Само изборот на локацијата мора – намерно или ненамерно – да биде сигнал до Украина дека мирот мора да се ‘купи’ со отстапување територија“, нагласува Крон и додава дека Алјаска е исто така порака до САД. „За многу Руси, регионот во арктичкиот круг останува цврст дел од нивната татковина. Американската држава е трн во руската душа – исто како и украинскиот Крим“.

Рускиот цар Александар Втори во 1867 година им ја продал Алјаска на Американците за 7,2 милиони долари, сметајќи го тоа далечно руско упориште како преголем финансиски товар за одбрана на царството, како и постоење на опасност во случај на нова војна Велика Британија да го заплени, па затоа било подобро да се намалат тие ризици со продажба на САД, кои тогаш имале пријателски односи со Русија. Денес таа американска сојузна држава има бруто-домашен производ од околу 50 милијарди долари годишно и претставува повеќе од симболика, бидејќи во тој арктички регион, како што истакна Трамп, се преплетуваат американските и руските интереси.

Уште при првите подготовки за преговорите во февруари годинава беше јасно дека прашањето за мирот во Украина практично е во сенка на обидите да се ресетираат американско-руските односи, како и дека широко се разговарало за енергетска соработка, и тоа за „специфични области на соработка“, како потенцијална соработка на енергетски проекти во Арктикот. Тоа тогаш за американскиот „Политико“ (Politico) го потврди шефот на државниот Руски фонд за директни инвестиции (RDIF), Кирил Дмитриев, кој во руско-американските преговори е задолжен за економските прашања.

„Постои разбирање дека лошите односи меѓу Русија и САД всушност многу ги чинат американските бизниси, а постојат начини продуктивната соработка да им користи и на Русија и на САД“, рече Дмитриев, истакнувајќи дека од почетокот на војната американските компании изгубиле 300 милијарди долари поради напуштањето на рускиот пазар и сега постои можност за заеднички вложувања.

Дури и пред преговорите со Русите, Трамп ја истакна својата цел да го прошири американското влијание во Арктикот, бидејќи повеќепати размислуваше да го преземе Гренланд од Данска, дури одбивајќи да исклучи употреба на воена сила или економски уцени за да ја преземе контролата над големиот остров со неговите огромни рудни богатства и клучна стратешка локација.

Доналд Трамп Фото: Bloomberg

Дека Арктикот е Путинов адут за обновување на соработката со Трампова Америка сведочат и коментарите на руски новинари критички настроени кон Кремљ, како Дмитриј Колесев, кој истакна дека САД имаат намера да ги присвојат природните ресурси од двете „победнички страни“ – руските во Арктикот и украинските преку договорот за критично важни минерали.

Арктичка енергетска соработка со САД, според процената на геостратегот, ќе го засили геостратешкото значење на Русија, која тогаш во Пекинг повеќе не може да се гледа како „помлад партнер“ на Кина. Русија е единствената влезна карта за Кина на Арктикот, бидејќи остатокот го држат членките на НАТО, а Арктикот станува важен не само поради нафта, гас и јаглеводороди туку и како нов значително пократок поморски трговски пат од Азија кон Европа, земајќи предвид дека климатските промени го направија пловен.

Додека на некои коментатори им беше интересно што Трамп во обраќањето во Белата куќа направи грешка и рече дека „одел во Русија“ на преговори со Путин, познавачите на руските состојби укажуваат дека сето тоа му одговара на Путин и доминантниот наратив во постсоветска Русија дека Алјаска „не е продадена, туку само изнајмена на 99 години“ и дека Америка треба да ѝ ја врати на Русија.

Причини за задоволство кај Путин

Уредувачкиот колегиум на францускиот дневен весник „Ле монд“ (Le Monde) во уводникот истакнува дека Путин има неколку причини да биде задоволен од изгледите за овој билатерален самит, а една од нив е што излегол од дипломатската изолација што му ја наметна потерницата издадена од Меѓународниот кривичен суд за воени злосторства. Францускиот весник нагласува дека Путин се третира „како лидер на голема сила, рамноправна со САД“, при што „барем засега, успеал да го потисне украинскиот претседател Володимир Зеленски, кого го сретнал само еднаш, во Париз во 2019 година, и за кого има многу негативен впечаток“.

„Ултиматумот што претседателот Трамп ѝ го даде на Русија, како и заканата со новите санкции што дојдоа со него, се укинати со овој самит. Путин знае дека Трамп сака да прикаже прекин на огнот во Украина. А рускиот лидер верува дека, ако направи правилни маневри, тоа може да биде шанса дипломатски да го постигне она што досега не успеа воено: доминација, барем делумно, над Украина“, истакнува „Ле монд“ и укажува дека, без разлика дали под администрација на Бајден или на Трамп, Европејците секогаш биле третирани како незначајни во ова прашање, иако е загрозена безбедноста на нивниот континент.

Доналд Трамп и Владимир Путин в петок ќе се сретнат во Алјаска Фото: Bloomberg

Француските уредници сепак додаваат дека, иако не се поканети на самитот, Европејците не се исклучени од процесот и имаат уште три дена да го убедат Вашингтон дека само политика на цврстина и зголемен притисок може да го натера Путин да започне вистински преговори.

Според процената на професорот за меѓународни односи Себастиен Бусоа, напредок е дефинитивно на повидок. Како што оценува тој во текст за либералниот дневен весник „Лес ехос“ (Les Echos), Путин бара чесен излез.

„Неговата цел повеќе не е неопходно да ја добие контролата над цела Украина, туку да обезбеди дека Русија нема да го изгуби ниту лицето ниту стратешката контрола над Донбас и Крим. Тој знае дека времето работи против него: руската економија може да остане без сила, а воените загуби се таложат“, истакнува Бусоа и додава дека во оваа брутална реалност, состанокот би можел да создаде минимален, но решителен рамковен договор: замрзнување на борбите, обезбедување тампон-зони и почеток на политички процес, кој сè уште е во рана фаза. „Тоа нема да биде мир, но ќе биде крај на ‘жешката војна’. А во сегашниот контекст тоа веќе би било историски успех“.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар