Недоразбирања меѓу сојузниците на НАТО околу тоа како да одговорат на заканите од Русија

Сојузниците во НАТО се мачат да усогласат заеднички одговор на руските прекршувања на воздушниот простор, при што партнерите во одбранбениот сојуз отворено си противречат еден на друг.

Во вторникот навечер, Германија предупреди на ризиците од соборување руски авиони, додека американскиот претседател Доналд Трамп речиси во исто време покажа дека е отворен за поагресивен пристап, поддржан од Полска и балтичките држави. Во понеделникот, полскиот премиер Доналд Туск се закани дека ќе соборува воздушни закани и изјави дека „нема простор за дискусија“ околу таа политика.

Оваа размена открива загрижувачки поделби во рамките на Алијансата додека Владимир Путин ја тестира нејзината решителност. Низа инциденти во кои руски авиони навлегле во воздушниот простор на сојузниците на НАТО предизвикаа загриженост долж источниот фронт и пошироко.

Естонија оваа недела повика на итни состаноци во НАТО и Советот за безбедност на Обединетите нации, откако три руски борбени авиони поминале 12 минути во нејзиниот воздушен простор над Финскиот Залив во петокот. Инцидентот се случи само неколку недели по нарушувањето на воздушниот простор на Полска и Романија од руски дронови.

Земајќи ги сите овие настани заедно, тие го зголемуваат притисокот врз Северноатлантската алијанса да формулира убедлив одговор. Без јасен план за реакција, алијансата ќе се мачи да ја одржи го одржи кредибилитетот на својата моќ за одвраќање на нападите.

Но, за разлика од другите партнери, Германија повикува на претпазлив пристап. Министерот за одбрана Борис Писториус рече дека сојузниците на НАТО ризикуваат да влезат во „ескалациската замка“ на Путин доколку пукаат врз руски авиони.

„Непромислените барања да се собори нешто од небото или да се покаже некаква голема сила, во моментов помагаат помалку од сè друго“, изјави тој на прес-конференција во Берлин во вторникот навечер, заедно со својот шведски колега Пол Јонсон. „Разумноста не е кукавичлук и не е страв, туку одговорност кон сопствената земја и кон мирот во Европа.“

Други сојузници бараат поенергичен став за да испратат порака до Кремљ. Претседателот на Латвија, Едгарс Ринкевичс, во вторникот го повика НАТО на „демонстрација на сила“ како одговор на руските навлегувања во воздушниот простор на сојузниците.

„Мислам дека правилата за ангажман треба да се надградат на начин што, ако Русија продолжи, отворањето оган би било опција“, изјави тој во интервју за ТВ Блумберг.

Последниот инцидент стана јавен во средата, кога воен авион што го превезувал шпанскиот министер за одбрана Маргарита Роблес доживеал прекин на ГПС сигналот додека летал кон Литванија. Тоа следуваше по присуството на неколку големи дронови во понеделникот навечер, што предизвика затворање на аеродромот во Копенхаген.

ГПС прекините се релативно чести во источна Европа, особено од почетокот на војната во Украина. Авион што ја превезуваше претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, доживеа сличен случај при слетувањето на аеродромот во Пловдив, Бугарија, на крајот на август — еден од стотиците слични инциденти што се пријавуваат секоја година.

Трамп ја засили дебатата за време на состанокот со украинскиот претседател Володимир Зеленски, на маргините на Генералното собрание на Обединетите нации во Њујорк во вторникот. На прашање од новинар дали го поддржува соборувањето на руски авиони од страна на сојузниците на НАТО, тој одговори: „Да, го поддржувам.“

Но, американската позиција сè уште е нејасна. Трамп одби да каже дали Белата куќа би го поддржала НАТО доколку таа се впушти во судир со руски авиони над нејзиниот воздушен простор, велејќи дека тоа „зависи од околностите“, но дека „ние сме многу силни кон НАТО“.

Само неколку часа пред изјавите на Трамп, американскиот државен секретар Марко Рубио возврати на тврдењето на полскиот премиер Туск дека неговата земја е подготвена да собори странски авиони што ќе навлезат на нејзина територија. Според Рубио, политиката на НАТО е да се пресретнуваат странски авиони кои не изведуваат напад, наместо веднаш да се пука врз нив.

Порано во вторникот, НАТО издаде соопштение во кое вети „робустен“ одговор на руските навлегувања, нагласувајќи дека ќе ги искористи сите опции, вклучувајќи и воени, за да се одбрани — што е во согласност со ставот на Туск.

Претседателот на Финска, Александар Стаб, ги повика сојузниците „да не претеруваат во реакциите, но да бидат доволно цврсти, затоа што единственото нешто што Русија го разбира е моќта“, изјави тој во интервју за ТВ Блумберг.

Од другата страна на дебатата, Кремљ се чувствува под притисок од понагласената поддршка на Трамп за Украина. Во објава на социјалните мрежи во вторникот, американскиот претседател изјави дека верува оти Украина — со поддршка од Европската унија — е во позиција не само да се брани, туку и да си ја врати целата територија што Русија ја зазеде од 2022 година наваму — а можеби и повеќе.

„Путин и Русија се во ГОЛЕМИ економски проблеми, и ова е времето Украина да дејствува“, напиша Трамп во објава на социјалните мрежи.

Москва возврати, а портпаролот на Путин, Дмитриј Песков, изјави дека земјата ја задржува својата „отпорност и стабилност“. Најважно е тоа што Трамп останува на својата одлука да биде набљудувач во војната во Украина, според лице запознаено со дискусиите во Кремљ.

Германскиот министер за надворешни работи, Јохан Вадепфул, ја поздрави промената во тонот на Трамп, изјавувајќи дека американскиот претседател „ги извлекува правилните заклучоци“ од своите неуспешни обиди да го натера Путин кон мир.

За членката на НАТО, тоа значи претпазливост и недопуштање да се падне во замката на Кремљ.

„Пресметката зад ова е јасна“, изјави. „Прво да се испровоцираат сојузниците на НАТО, а потоа, во случај на ескалација, да се глуми целосна изненаденост и да се дискредитира НАТО.“