.webp){kind=icon}
Кога готвачот Титид Тасанакајон првпат го отвори својот ресторан „Ле Ду“ (Le Du) во Бангкок во 2013 година, неговото четиричасовно мени чинеше 990 бати (28 долари денес). Тоа беше вистинска бета-цена во споредба со убавите ресторани во светот, но богатство во градот во кој тајландската кујна со децении се карактеризира како улична храна. Нему му било кажано дека ќе мора да го затвори ресторанот во рок од неколку месеци, бидејќи наплаќал многу за храна направена со локални производи. На блиските тротоари може да се најдат садови со слични состојки за помалку од еден долар.
Се разбира, газдата успеа. „Ле Ду“ моментално има ѕвезда на „Мишелин“, а Тасанакајон има уште еден ресторан - „Нусара“. Класичниот тајландски ресторан, именуван по неговата баба и лоциран во близината на кралската палата, е рангиран на третото место на листата на 50 најдобри ресторани во Азија.
„Ле Ду“ и „Нусара“ се само дел од низата луксузни ресторани во главниот град на Тајланд што се пробиваат на меѓународните и регионалните листи на најдобри ресторани. Тие го претворија едно од најпознатите места за евтина храна во светот во дестинација за луѓе што бараат луксузно искуство со као мун гаи (khao mun gai - парено пилешко со ориз).
„Знаете дека Бангкок, Тајланд, е поврзан со улична храна. Сите во светот го знаат тоа“, вели Тасанакајон. „Ние сме нова дестинација за убаво јадење, пософистицирани барови и ресторани“.
Поглед на градот од барот на покривот во Бангкок/ Depositphotos
Рестораните како него се грижат за гурманските патници, кои се сè поважни во туристичката индустрија на Тајланд, која пред пандемијата изнесуваше околу 11,5 отсто од бруто-домашниот производ, според „Ес енд Пи глобал“ (S&P Global Market Intelligence). Агенцијата за туризам на Тајланд има цел да генерира приход од 2,3 милијарди бати оваа година, а 20 отсто се очекува да дојде од храна. Агенцијата посочува дека нејзината цел е гастрономијата да учествува со 25 отсто од вкупните туристички трошоци до 2027 година.
„Она што го забележавме кај нашите туристи е дека тие се заинтересирани и сакаат да ги комбинираат искуствата за јадење во луксузни ресторани со врвна локална храна“, вели Никола Маршал, кој дизајнира и надгледува кулинарски тури во „Интрепид“ (Intrepid), глобална туристичка компанија со седиште во Австралија. „Клиентите би можеле да слетаат во Бангкок еден или два дена пред турнејата и да резервираат место во убав ресторан“, вели таа, пред да тргнат на организирана турнеја што изобилува со поевтини оброци.
„Тајландските политичари често велат дека сакаат ’туристи со висок квалитет’, што значи дека сакаат туристи со висока куповна моќ. Но, дали имаме доволно луксузни места за нив“, вели Сомправин Манпрасерт, главен економист во „Сиам банк“ (Siam Commercial Bank), една од најголемите банки во Тајланд. „Затоа мислам дека повеќе места за убаво јадење во Тајланд - како сега - ќе создадат добра можност што навистина ни овозможува да привлечеме туристи со големи буџети.
Денес шест ресторани во Бангкок во водичот „Мишелин“ во категориите „посебни пригоди“ и „без заштеда“ имаат по две ѕвезди, а повеќе од 20 ресторани имаат по една ѕвезда. Девет ресторани се појавија на најновата листа на 50 најдобри ресторани во Азија, во споредба со седум во Токио и пет во регионалниот финансиски главен град Хонгконг. „Ле Ду“ го претставува најдобриот ресторан од Бангкок на листата на 50 најдобри ресторани во светот и се наоѓа на 15-то место, а ресторанот инспириран од индиската кулинарска традиција „Гаган Ананд“ го зазема 17-то место.
Има толку многу ѕвезди на „Мишелин“ што Матијас Сиринг - еден од браќата близнаци што го водат современиот германски ресторан „Сиринг“ со две ѕвезди - вели дека сега готвачите од Бангкок се натпреваруваат кој ќе биде првиот што ќе освои три ѕвезди.
Внатрешност на луксузен ресторан во Бангкок / Depositphotos
Ова признание ја зацврсти репутацијата на Бангкок како место за уживање во скапа храна, со сметки често пониски отколку во гастрономските центри како Хонгконг и Њујорк. Иако овие оброци се скапи во споредба со типичните локални јадења, како што се свински раженчиња (moo ping) и пад таи што чинат само неколку долари, цената е често помала отколку во повеќето други светски метрополи. Вечера во ресторанот „Нома“ во Копенхаген, еден од највисоко рангираните ресторани во светот, чини 5.950 дански круни (857 долари) по лице, со вино. Во „Гаган Ананд“ цената е околу 327 долари по лице, вклучувајќи и пијалаци.
„Луксузот овде е поевтин, попристапен и подостапен“, вели Гаган Ананд, кој потекнува од Калкута и е еден од првите меѓународни готвачи што отворија свој ресторан за добро јадење во Бангкок пред повеќе од една деценија.
Шефовите ги одржуваат цените ниски делумно благодарение на пониските трошоци за отворање и работење со ресторани во втората по големина економија во Југоисточна Азија. Бангкок е атрактивно место за амбициозни готвачи, кои можеби немаат финансиска поддршка да отворат ресторан на друго место. Раскошната сцена за јадење во градот исто така има корист од постојаното подобрување на инфраструктурата за снабдување во последната деценија. Рестораните од висока класа сега можат да користат висококвалитетни регионални состојки, од морска храна до зеленчук, па дури и млечни производи, кои некогаш мораа да ги увезуваат.
Покрај приливот на меѓународни туристи, локалното население исто така го прифати новиот статус на градот како центар за убаво јадење, делумно поради ковид-19: Азија имаше некои од најстрогите гранични мерки. Долготрајните затворања и прекини ги погодија кулинарските престолнини како Хонгконг и градовите во Јапонија и во внатрешноста на Кина. Лишени од патување, Тајланѓаните, како и другите во Азија, почнаа да истражуваат ресторани блиску до своите домови.
Тајланд, како и многу земји, сè уште се бори да закрепне економски од пандемијата. Приливот на туристи, особено од Кина, се зголемува, но сè уште не го достигнал нивото пред пандемијата. Кина придонесе со речиси една третина од 40 милиони туристички пристигнувања во 2019 година и е клучна за закрепнувањето на индустријата. Зголемувањето на бројот на туристи е приоритет на новиот премиер Срета Тависин, кој воведе некои мерки за олеснување како што е безвизниот режим за кинеските посетители. Тајланд сега очекува да привлече 2,9 милиони пристигнувања и милијарди долари приход од следниот туристички бум од Кина.
Неодамнешниот политички ќор-сокак исто така го потресе пазарот. Пред да дојде Тависин на власт во август, Тајланд со месеци беше под привремена управа со ограничена можност да усвои нови правила или да одобри трошење. Во исто време, повторно се отворени конкурентните регионални кулинарски и туристички дестинации, како Токио и Сингапур.
Панорама на Бангкок /Depositphotos
Исто така рестораните сè уште се борат да ги вратат деловните нивоа пред пандемијата. „Гаган Ананд“ со 300 посети неделно пред ковид, моментално е отворен само четири дена во неделата, со околу една третина од претходниот капацитет, според главниот готвач.
Некои оперативни трошоци се зголемија по ковид. Тасанакајон од „Ле Ду“ вели дека цените на зеленчукот, месото, морските плодови и на маслата се зголемени најмалку за 20 отсто од пандемијата. Тој додава и дека платите на вработените се зголемени меѓу 10 и 15 проценти, бидејќи пазарот на трудот во земјава е намален. Како резултат на тоа, „Ле Ду“ ги зголеми цените за своето поставено мени за 25 проценти од пандемијата, на приближно 125 долари, дури и кога конкуренцијата за привлекување туристи се интензивира.
Во ресторанот „Ле Ду“ околу 25 отсто од гостите сега се Тајланѓани. Друга четвртина се посетители од Хонгконг и од Сингапур, проценува Тасанакајон, а преостанатите се главно од Европа и од САД.
Тасанакајон вели дека конкуренцијата ќе остане жестока за тајландските и странските готвачи во неговиот град и тие наскоро може да имаат повеќе конкуренти. Иако Бангкок останува кулинарски центар на земјата, изданието на водичот „Мишелин“ за Тајланд за 2024 година ќе го прошири својот фокус за да го вклучи популарниот туристички остров Кох Самуи.
