.webp){kind=icon}
Вештачката интелигенција (ВИ) станува реалност во секојдневието и се развива со застрашувачка брзина. Светот е збунет и поделен, едни се радуваат на новите можности и со полн ентузијазам навлегуваат во новите можности што ги нуди вештачката интелигенција, за да си ја олеснат и подобрат работата, додека други се загрижени дека машината може да им го земе лебот и да ги остави без работа. Едни се претплатуваат за да добијат неограничен пристап до платформите за совладување на ВИ, други тужат за плагијати и повреда на авторски права. Но кој е во право? Бараме одговор и анализираме во кој правец води овој хаотичен период на нова мини-револуција во технолошкиот свет.
„Блумберг“ веќе пишуваше за тоа што сè може ботот да направи наместо нас. Доколку побарате, може да напише полемички есеј речиси за секоја тема, да креира технички работи или да научни концепти, да креира уметност во видео, фотографија или графички дизајн, може да разговара со странци, па дури и да прогнозира и да ги приспособи советите и одговорите на кои било прашања, без разлика дали се добри или лоши. Тој може и да генерира основен програмски код, да направи темелна анализа за хартии од вредност, да напише забавни песни или да направи прецизна имитација. Со сите тие вештини, се чини дека тој може да замени многу работници. Специфичноста на зборливиот бот е што тој паралелно учи, па може да води интересни разговори со отворени прашања.
ВИ станува неверојатно популарна, но истовремено и многу загрижувачка работа
Впечатокот на графичките дизајнери е токму таков, двостран. Тие се воодушевени, но и претпазливи. Сите заинтересирани за можностите на ВИ ги советуваат: учете, истражувајте, но внимавајте на изворите, резултатите и нивната употреба.
„Неверојатно популарно и екстра-загрижувачко е зголемувањето на популарноста и моќта на вештачката интелигенција. Уште поголема е загриженоста на ЧетГПТ (ChatGPT), моќниот генератор, разговорник, имитатор на човечки разговори со неверојатна моќ и знаење. Прекрасна, но и загрижувачка револуција, буди возбуда, но и страв за тоа дали и како ќе влијае. Станува збор за доста голема промена, се случува некоја мини-револуција“, вели Небојша Гелевски, инструктор за графички дизајн на академијата при „Бреинстер“ (Brainster). Опишувајќи ги своите први впечатоци од процесот на учење, истражување и совладување на сė што нуди ВИ, и тој, како и многумина, има многу дилеми околу тоа каков ефект ќе има и на кои сегменти ќе се одрази употребата на ВИ ако се прифати масовно.
Фотографија на Небојша Гелевски, генерирана од вештачка интелигенција по негова наредба / Приватна архива
„Блумберг“ пишуваше и за тоа дека околу 30 отсто од речиси 4.500 професионалци, анкетирани во текот на јануари од страна на „Фишбоу“ (Fishbowl), социјална платформа во сопственост на сајтот за рецензии и рејтинг на работодавци „Гласдор“ (Glassdoor), велат дека тие веќе го користеле ЧетГПТ на „Опен еј-ај“ (OpenAI) или друга програма за вештачка интелигенција во својата работа. Испитаниците вклучуваат работници во „Амазон“ (Amazon), Банката на Америка (Bank of America), „ЏП Морган“ (JPMorgan), „Гугл“ (Google), „Твитер“ (Twitter) и „Мета“ (Meta). Четботот користи генеративна вештачка интелигенција и само за неколку секунди одговара на поставените прашања со елоквентност на начитан човек, но бидејќи се базира на информации јавно достапни на интернет, книги и Википедија, одговорите не се секогаш точни.
Поради многуте апсурдности и нелогичности, се исмеваат уметниците на тие грешки на вештачката интелигенција. Од тие причини програмерскиот форум „Стак оверфлоу“ (Stack Overflow) привремено ги забрани одговорите на ЧетГПТ, зашто очигледно во нив има висок степен на неточност и неправилност. Затоа, учениците што бараат помош за изработка на домашните задачи од овој бот би требало да бидат особено внимателни.
„Блумберг“ пишуваше и за тоа дека трговците се обложуваат дека вештачката интелигенција и машинското учење ќе имаат најголемо влијание на финансиските пазари во наредните години. Повеќе од половина од испитаниците на истражувањето на „ЏП Морган Чејс“ (JPMorgan Chase & Co), спроведено меѓу 835 институционални и професионални трговци, рекоа дека тие технологии ќе имаат најголемо влијание врз тргувањето во следните три години.
Што е потребно за да почнете да користите ВИ за различни цели?
Генератор за вештачка интелигенција и промпт се двете работи што се потребни за да почнете да работите со ВИ (секако, основното средство за работа е компјутер или таблет).
„Има неколку генератори на ВИ: ДАЛИ 2 (DALL-E 2), кој прв излезе на пазарот и веројатно е најпознат, ’Стејбл дифужн’ (Stable Diffusion), кој не е толку популарен, но е целосно отворен и бесплатен и добар за вежбање, и ’Мидџурни’ (Midjourney), третиот, најдобар, најскап и најсовршен досега“, вели Гелевски.
Фотографија: Црешово топче, генерирана од вештачка интелигенција / Приватна архива на Небојша Гелевски
Вештачката интелигенција допрва се развива и е далеку од посакуваното ниво, иако многу ветува и има неограничени можности. Поради фактот дека ВИ допрва ќе се усовршува, неопходна ѝ е огромна помош од човекот за да генерира добар и квалитетен производ. Токму тука е главниот штос, дека човекот мора да создаде добар промпт, кој точно и прецизно ќе го насочи генераторот што му треба и каква задача треба да направи. Промпт е збир на текстуални инструкции што му ги даваме на генераторот за да произведе графичко решение. Доколку тие наредби не бидат доволно специфицирани, му оставаме простор на генераторот да сработи како што ќе одлучи самиот тој. Колку подетално му ја опишеме работната задача, толку попрецизно ќе го сработи тоа. Тука се јавува една нова дилема: Дали инженерството на промптот ќе биде кариера на иднината?
„Многу е важно да се научиме како се пишуваат промптови. Одговорноста за генерираниот производ секогаш е кај човекот што ја дава командата. Притоа, важен е и редоследот на зададените команди, бидејќи ако генераторот се збуни, предност им дава на првите команди, мислејќи дека на човекот му е најважно да го има тоа на генерираниот производ. Ако вештачката интелигенција не знае што бараш од неа, нема да се заморува и да ти каже дека не знае, туку самата ќе си креира или црта нешто по случаен избор“, објаснува Гелевски, потенцирајќи дека ВИ нема шанси да програмира без човек, и тоа минимум за уште 10-15 години, бидејќи е потребно многу време додека просперира доволно на тоа поле.
Фотографија: Кочо Рацин, генерирана од вештачка интелигенција / Приватна архива на Небојша Гелевски
Тој како посредник за креирање промптови го користи ЧетГПТ, со цел да ја искористи моќта и на вештачката интелигенција на тој генератор, за потоа поквалитетно да им зададе задача на другите генератори. Според него, ЧетГПТ е супермоќен бот, кој се впушта во дијалог сличен на човечкиот, врз основа на барање во форма на промпт. Многу од корисниците на вештачка интелигенција ја користат помошта на ЧетГПТ за оваа намена, односно од поедноставна команда да создадат цел еден параграф со сценографски опис, кој потоа ќе го вметнат како насока за генерирање производ (слика) од вештачка интелигенција.
„’Мидџурни’ е најдобриот генератор, со најголема резолуција, со најдобри излезни квалитетни резултати, но и не е бесплатен, односно имате само стотина генерирања бесплатно. За генерирање слики, вештачката интелигенција не користи фотошоп, односно не зема слика, па да ѝ стави ефекти и со тоа да ја направи различна и да заврши работа. Напротив, таа прво учи од датабазата за одреден лик, на пример каде му се очите, како се позиционирани веѓите и слично, и потоа самата го црта, го генерира. Ама некогаш си креира и по случаен избор. Ако не е многу комплицирано, генерирањето слика може да трае една минута, но ако е нешто со покомплицирани параметри, може да се потребни и неколку минути додека го генерира производот. Вториот генератор се користи со инсталација на локален компјутер, со напомена дека бара добра графичка картичка. Генераторот знае да биде доста непредвидлив. Проблемот е што засега вештачката интелигенција генерира слики со доста слаба резолуција за, на пример, да се користат за постери или билборди“, вели Небојша Гелевски.
Фотографија: Блаже Конески, генерирана од вештачка интелигенција / Приватна архива на Небојша Гелевски
Како функционира ВИ?
„Како работи сето ова? Ги рекламираат дека од текст може да направат слика, но не е баш така. Машината мора да знае што има на фотографијата. Таа презема милијарди фотографии од интернет, но сите тие имаат текстуален опис, инаку вештачката интелигенција не би имала начин да распознае што бара“, вели Небојша Гелевски од „Бреинстер“, кој и самиот сė уште ги изучува генераторите на ВИ.
„Прво зема некоја слика, ја ‘краде’ од интернет и полека ѝ додава шум, и тоа го прави приближно во еден чекор. Потоа прави толку чекори додека не дојде до непрепознавање, т.е. до чист шум. Во својата база го чува описот за да препознава што е сработено, ама ги чува и сите меѓуфази. И така милијарди слики. Е, сега, како генерира нова слика? Генерирањето нова слика почнува со шум (знаете дека компјутерот може да генерира случаен шум) и полека почнува да го губи шумот низ одредени чекори и добива слика назад, значи обратен процес. Со тоа, вештачката интелигенција не краде пиксели и не краде делови од слики, туку само ја храни своја база на слики. Значи, генерира слични, но не исти слики. И на крајот ќе разберете дека не може двапати да добиете иста слика, бидејќи на повеќе чекори машината зема податоци по случаен избор, со што практично е невозможно да се повтори сликата. И затоа е генијално, но исто така затоа е тешко да се контролира“, објаснува Гелевски.
ВИ арт-монетизирање и бизнис
„Мидџурни“ е алатка од независната истражувачка лабораторија со истото име, основана од претприемачот Дејвид Холц. „Блумберг“ веќе пишуваше за тоа како архитектите низ светот ја користат „Мидџурни“ за да ги претстават своите најлуди соништа. Некои дури почнуваат да тестираат начини како да ја користат во својата реална работа. На Инстаграм, каде што многу архитекти ги споделуваат своите слики, поттикнати од вештачката интелигенција, повеќе од 72.000 објави се означени со #midjourneyarchitecture.
Фотографија: Македониум, генерирана од вештачка интелигенција / Приватна архива на Небојша Гелевски
„Луѓето се многу заинтересирани за ова и креаторите сфатија дека може да се прави бизнис, иако на почетокот не мислеа така. На пример, 'Стејбл дифужн' е целосно бесплатен да се симне и изворот му е бесплатен. Ама тие што ги бива за правење пари го зеле бесплатно и направиле апликација на пример. Како функционира тоа? Да го земеме ’Мидџурни’ за пример. Тој е целосно бесплатен во својата основна верзија со стотина слики, инаку е осум долари месечно, но се добиваат само 200 слики месечно, а со 24 долари месечна претплата се добиваат 15 часа супербрзо генерирање и неограничен број генерирани производи. Дури има и врвна класа за претплата од 50 долари месечно“, објаснува Гелевски, според кого воопшто не станува збор за евтина претплата. Друг пример што го наведува за бизнис со генераторите на ВИ е мобилната апликација Ленса (Lensa), која нуди магичен аватар. Таа ги снима вашите фотографии, ги претвора во слики генерирани со помош на вештачка интелигенција и може да генерира стотина аватари на основа на вашиот лик.
„Овие луѓе станаа милионери прекуноќ. Сите луѓе сакаат да се видат како личат на тие генерирани портрети од филмови и тоа се наплаќа. Значи, Ленса, апликацијата за правење профилни слики има експлозија на популарност“, вели Гелевски.
Дали генераторите на слики со вештачка интелигенција ги прекршуваат законите за авторски права?
И сега почнуваат првите проблеми или етички обвинувања. Но многу уметници се бунат поради етичноста во генерираната уметност. Зошто? Има многу прашања што се отвораат поради вештачката интелигенција и генераторите на графика, слика и „уметност“. Клучното е дали генераторите на слики со ВИ ги прекршуваат законите за авторски права.
„Краткиот одговор е не, барем не како што сега стојат законите. Индивидуалните уметнички дела на уметникот се заштитени со закон за авторски права, значи не смееш да преземеш друго уметничко дело, но нивниот целокупен стил не е заштитен. Но веќе има судски процеси, па ќе видиме како ќе резултира таа борба. Ова, нормално, почнува во Америка, па ќе видиме дали сите ќе ги следат таквите практики“, вели Небојша Гелевски, кој веќе триесетина години се занимава со графички дизајн.
Фотографија: Гоце Делчев, генерирана од вештачка интелигенција / Приватна архива на Небојша Гелевски
„Некои од компаниите на овој проблем одговараат дека како што киното не го уби театарот, а сметководствениот софтвер не ја искорени професијата, вештачката интелигенција нема да ги замени уметниците, но може да стане одлична алатка за помош“. Но се поставува прашањето што ако некој за да креира една фотографија, наплатувал на пример 100 долари, а ние ќе може да го сториме тоа бесплатно врз база на неговиот и на трудот на уште милиони луѓе и притоа тие нема да заработат ништо. Веќе имаме етички проблем“, вели Гелевски.
Група артисти дефинитивно решиле дека ќе тужат, бидејќи откриваат делови од свој стил во делата генерирани од вештачката интелигенција. Некои ги тужат генераторите на уметност за прекршување авторски права. За да симнете некои фотографии од интернет можеби треба да платите и по пет или десет долари ако се од тие најквалитетните и затоа уметниците се загрижени и исплашени дека вештачката интелигенција може да им се замеша во колачот.
„Самите креатори на вештачката интелигенција велат дека собирале слики без контрола од интернет и така ги полнеле базите, и тоа е дозволено доколку е за научни цели, а тие велат дека е за научни цели. Уметниците, пак, велат дека не е така. Сопственикот на ’Мидџурни’ признава за симнати милијарди фотографии без да има потпишана дозвола од тие од каде што ги симнува. Затоа, некои уметници се згрозени од вештачката интелигенција, ја сметаат за навреда и велат дека никогаш нема да ја користат. Смешно е да зборуваме за забранување, но потребно е да зборуваме за регулирање“, објаснува Гелевски.
Од друга страна, креирањето уметност од машина засега не може да биде заштитено со авторско право и тоа, според некои, ќе претставува проблем во иднина.
„Токму затоа што не им се дозволува да ги заштитат делата и никако не се заштитени со закони, веќе има и контратужби. Такви се тужбите против Агенцијата за авторски права во Америка, во кои се тврди дека генерираните дела од вештачката интелигенција мора да бидат заштитени со авторски права. Вистински хаос во светот“, вели Гелевски.
Некои интернет-страници почнуваат дури да забрануваат објава на генерирани уметности од страна на вештачката интелигенција.
Влијанието на развојот на технологијата врз фотографијата, илустрацијата и графичкиот дизајн
„Со графички дизајн се занимавам триесетина години и искрено се надевам дека вештачката интелигенција ќе ја користам во своја полза. Дали фотошопот ја уништи фотографијата? Апсолутно не. Понатаму, денес имаме таблети. Дали таблетите ги уништија илустрацијата и уметноста? Не, само ги подобрија и олеснија. Друг пример, дали технологијата ги уби списанијата? Не, интернетот ги уби списанијата, за жал. Ама не и технологијата“, вака Гелевски ги опишува своите очекувања од ВИ во однос на нејзиното имплементирање во неговата работа.
Дали развојот на вештачката интелигенција ќе доведе до константно намалување на работните места?
Дали ќе бидат загрозени работни места, дали ќе бидат загрозени уметничките дизајнери, дали ќе бидат први на удар илустраторите, кои подготвуваат тужби и бараат од судовите да ги забранат графички генерираните уметности? Ова се само низа од дилемите што се присутни во јавноста.
Се верува дека може да бидат загрозени професиите како сток фото и илустраторите, бидејќи има многу фирми што сакаат да штедат и ќе се насочат кон употреба на ВИ, но проблемот е што ВИ сė уште не е на доволно развиено ниво. Од друга страна, се смета дека самиот развој на употребата на ВИ ќе придонесе за појава на нови работни позиции.
„Можеби ќе бидат загрозени некои професии, но постојано читаме за такви вести дека ‘Гугл’ отпуштил 12.000 работници или ‘Мета’, ‘Амазон’ и многу други од најголемите компании, кои имаа масовни вработувања за време на пандемијата на ковид и правеа ненормално многу пари. Ама тие компании секогаш го прават тоа, затоа што најважен им е профитот. И сега, во првата криза, за која не знаеме ни дали е криза за нив или само се прегрупираат, тие отпуштаат луѓе, и тоа не е поврзано со ВИ, туку повеќе со етиката во големиот бизнис. Но можно е да имаме загуба на некои работни места, а може да се случи и обратно, да креираме нови работни позиции. На пример, ЧетГПТ може сериозно да им ја олесни работата на докторите во болниците, кои е подобро осум часа да лекуваат отколку голем дел од работното време да пополнуваат формулари. Но не мора да значи дека сите ќе ја изгубиме работата“, вели Гелевски, кој, сепак, порачува дека мора да бидеме во тек со технологијата.
