.webp){kind=icon}
Секој работен ден во февруари се формираше долга редица луѓе пред седиштето на Банката на Шпанија во Мадрид. Невообичаено, но сосема разбирливо. Шпанците побрзаа да ги инвестираат своите заштеди во шпански државни обврзници наместо во банкарски депозити. Приносите од три отсто се повисоки отколку тие на депозитите, а токму тоа беше еден од главните аргументи за купувањето.
Слично беше и во Хрватска, каде што Хрватите буквално „навалија “ на националниот долг. Според хрватскиот министер за финансии Марко Приморц, ова е „најголемата инвестиција на физички лица во една хартија од вредност во историјата на хрватскиот пазар на капитал“.
Со издавањето двегодишна државна обврзница, која првично им беше достапна на граѓаните, хрватската држава инкасира 1,85 милијарда евра. Каматната стапка изнесуваше 3,65 отсто годишно, што е повеќе од очекуваното, соопшти хрватското министерство за финансии. Повеќе од 45.000 граѓани купиле државни обврзници и собрале вкупно 1,335 милијарда евра.
Хрватскиот премиер Андреј Пленковиќ изјави дека државните обврзници се вин-вин ситуација и за граѓаните и за државата. „Издавањето обврзници за физички лица потврди две работи: големата доверба на граѓаните во хартии од вредност издадени од државата, а наедно и поволните пазарни услови, бидејќи луѓето заклучија дека повеќе вреди да се инвестира во обврзници отколку да се штеди во банки“, рече премиерот.
Иако каматните стапки во Европа растат од средината на минатата година, банкарските штедачи не го чувствуваат тоа, бидејќи каматите на орочените депозити сѐ уште се ниски. По правило, на повеќето големи банки не им е потребна дополнителна ликвидност и затоа не нудат повисоки каматни стапки. Од друга страна, носителите на одлуки во државите ги „намирисаа“ акумулираните заштеди на граѓаните. Европската централна банка (ЕЦБ) постепено ги укинува своите програми за купување обврзници, па на европските земји им треба нов, стабилен извор на пари за финансирање на нивниот национален долг.
Малите инвеститори се клучни за управувањето со италијанскиот долг
Освен Хрватите и Шпанците, кои - разочарани од ниските каматни стапки на банкарските депозити - одамна се одлучија за државни обврзници со купонска камата од три отсто, сличен штеден производ имаат и Италијанците.
Италија ги гледа заштедите од малите инвеститори како „клучен елемент“ во својата стратегија за управување со долгот, поради што на почетокот на март издаде нови државни обврзници, конкретно наменети за малите инвеститори. Практиката за продажба на обврзници на домашни физички лица во Италија е добро воспоставена, бидејќи италијанското министерство за финансии веќе нуди две обврзници за мали инвеститори – „БТП Италија“ (BTP Italia), која е поврзана со инфлацијата, и „БТП футура“ (BTP Futura), поврзана со растот на бруто-домашниот производ. Специјалните обврзници на „БТП Италија“ првпат беа издадени во 2012 година.
БТП-обврзниците може да се поврзат со стапката на инфлација, а имаат и гарантиран принос. Нивниот рок на достасување е од четири до осум години, а во принцип малите инвеститори можат да заработат бонус за лојалност доколку ги држат обврзниците до достасување. Ова е прва емисија на годинешните обврзници на „БТП Италија“ што достасуваат во 2028 година. Бонусот за лојалност за оваа емисија е 0,8 проценти.
Како што објави Ројтерс, нова емисија на споменатата обврзница е веќе на повидок, бидејќи владата во Рим активно се обидува да најде купувачи на обврзници за вториот по големина долг во еврозоната. Италијанската премиерка Џорџа Мелони изјави дека сакаат да ја намалат зависноста на земјата од странските кредитори со зголемување на бројот на Италијанци што ќе купат дел од јавниот долг.
Според податоците на ЕЦБ, малите инвеститори поседуваат околу осум отсто од италијанскиот долг, што е значително повеќе отколку во другите земји. Во Франција, на пример, овој удел е 2,9 отсто, во Германија 1,6 отсто, а во Шпанија е под еден отсто.
Рекорди и во Белгија
И во Белгија се надеваат дека ќе привлечат мали инвеститори да купуваат државни хартии од вредност со помош на повисоки каматни стапки за државните обврзници. На Белгијците им биле понудени десетгодишни обврзници по стапка од три отсто, како и тригодишни со каматна стапка од 2,6 отсто. Собрале вкупно 262,3 милиони евра, што е најмногу од декември 2011. Најголем дел од средствата е собран преку тригодишни обврзници.
Потребниот принос на белгиските 10-годишни обврзници се зголеми за повеќе од 350 базични поени од почетокот на 2021 година, а купонот од три проценти што го нудат овој пат е најголем што Белгија го платила за обврзници со споредлива рочност од 2012 година. Во текот на минатата должничка криза во еврозоната, Белгија собра рекордни 5,7 милијарди евра од малите инвеститори и со тоа избегна да ги плати високите каматни стапки што ги бараа институционалните инвеститори.
Први се Хрватите, што е со остатокот од регионот?
Словенечкиот министер за финансии Клемен Боштјанчич неодамна изјави дека по примерот на Хрватска, и Словенците треба да можат да го откупат државниот долг. „Ние во министерството практично имаме подготвено сè за да издадеме такви обврзници“, рече тој. Зошто сè уште не се издадени и покрај консултациите со учесниците на пазарот на капитал? „Во Хрватска таа емисија беше на две години, се движиме кон издавање малку подолгорочни обврзници“, одговара министерот. Бидејќи, според него, пазарните каматни стапки на почетокот на годината биле доста поволни, не морале да размислуваат за алтернативи.
Од министерствата за финансии на другите земји од регионот сѐ уште нема показатели дека размислуваат за вакво решение за државниот долг. „Тоа го нема ниту во стратегијата за јавен долг“, дознаваме од нашата македонска редакција.
Да споменеме уште еден инструмент за кој многу се зборува меѓу малите инвеститори во Словенија - државните записи. Станува збор за хартии од вредност со кои државата се задолжува на краток рок. Со издавање државни записи, Владата сака да инкасира приближно 150 милиони евра на три рати. Словенија на последната аукција во февруари прифати каматна стапка од 2,73 отсто за тримесечните записи, 2,8 отсто за шестмесечните и 3,06 отсто за едногодишните. Благајничките записи се многу сигурни хартии од вредност, бидејќи нивното плаќање е гарантирано од државата, што значи дека не би биле исплатени само во случај на државен банкрот.
Во соработка со Николина Оршулиќ.
Превод Наташа Хаџиспиркоска Стефанова.
