Дигиталните платформи за работа што се користат за давање најразлични услуги се резултат на најновата технолошка револуција на пазарот на трудот. Овие платформи имаат генерално позитивно влијание врз економијата и придонесуваат за креирање работа и иновации и овозможуваат приход за работниците (често дополнителен) и можност за пристап до вработување на ранливите категории на граѓани.
Подемот на фриленсингот е глобален феномен, поттикнат меѓу другото и од зголемената побарувачка за специјализирани вештини.
Ваквиот начин на работа обезбедува флексибилност за работа оддома или од далечина и потенцијал за поголема заработка, но отсуството на сигурни и достапни начини на плаќање претставува голем предизвик за фриленсерите од земјите во развој и пречка за финансиска стабилност и раст во кариерата за многу професионалци.
Прочитај повеќе
Македонскиот даночен систем не ги препознава фриленсерите
Во македонското законодавство фриленсерите не се опфатени со Законот за работни односи.
15.05.2024
Македонци работат на дигитални платформи за четири плати месечно
Во Македонија работат 6.000 фриленсери, или 331 на 100.000 жители, што е најмногу во регионот.
05.04.2023
Отворив фирма во САД: Фриленсерите се надвор од системот во земјава
Во 2021 година најголемата платформа за фриленс објави дека од нашата земја има 5.000 активни профили.
30.01.2023
„Фриленсерите може да имаат тешкотии да примат плаќања од странски клиенти, се соочуваат со повисоки трансакциски такси и трошоци за конверзија на валути. Овие дополнителни трошоци можат значително да го намалат нивниот приход“, објаснува за „Блумберг Адрија“ Дамјан Ѓорѓиев, фриленсер што се занимава со аудио и видеопродукција.
Платформи за наплата што ги користат нашите фриленсери
Во отсуство на популарниот „Пејпал“ (Paypal), кој кај нас и натаму не може да се користи за примање исплати од странство, македонските фриленсери се снаоѓаат преку користење други сервиси за прекугранично плаќање, како „Пејонир“ (Payoneer), „Страјп“ (Stripe), „Вајз“ (Wise), „Вестерн јунион“ (Western Union)...
Меѓутоа во земјите со ограничени финансиски услуги, трошоците за трансфер на пари на меѓународно ниво се премногу високи. Самите сервиси, но и традиционалните банкарски системи често наметнуваат големи провизии и такси за прекугранични трансакции.
Дамјан за неговата работа ги користи услугите на платформата „Пејонир“ (Payoneer), а покрај неа често се користи и „Скрил“ (Skrill), како и банкарски трансфери.
„Скрил“ овозможува брзо и сигурно примање на плаќања од меѓународни клиенти. Фриленсерите можат да ги поврзат своите сметки на „Скрил“ со локални банкарски сметки и да ги повлечат средствата.
Директните банкарски трансфери се сигурна опција, иако често се поврзуваат со повисоки такси и подолго време за обработка. Фриленсерите често ги користат за поголеми суми на пари.
Соговорникот ни објасни дека со зачленувањето на платформата „Пејонир“ секој фриленсер добива овластена сметка на која се реализираат плаќањата од клиентот кон работникот.
Проблемот кај македонските фриленсери настанува при вадењето и користењето на овие средства.
Имено, „Пејонир“ има посебна т.н. припејд-картичка на која средствата се изразени во долари. Оваа картичка може да се користи за плаќање на терминали и за вадење средства од банкоматите во земјава, но проблематични се високите провизии.
При плаќање на терминал со картичката на „Пејонир“, на корисниците им се наплаќа провизија при секоја трансакција, а при вадење пари од банкомат, „Пејонир“ наплаќа уште повисоки провизии, кои се движат од три до пет отсто од подигнатите средства. Покрај тоа, тука се и провизиите што ги наплаќаат самите банки за користењето на нивните банкомати.
Преку сликовит пример, со подигнување на 210 долари од картичка на „Пејонир“ преку банкомат на една македонска банка, платформата наплаќа 17 долари провизија, а тука се и дополнителни 350 денари што ги одбива банката за користење на банкоматот.
Покрај тоа, постојат и давачки што се плаќаат кон дигиталните платформи за посредување за работа, како „Апворк“ (Upwork), „Фриленсер“ (Freelancer) или „Фајвер“ (Fiverr). Нашиот соговорник го сподели своето искуство со „Апворк“, која присвојува 20 отсто од исплатата при секој реализиран проект.
Ваквите провизии и дополнителни давачки се секојдневен проблем речиси за сите луѓе што работат на странски фриленс-проекти во земјава, а Дамјан вели дека за да ја надмине оваа ситуација во скора иднина размислува и за регистрација на сопствена фирма.
„Пејпал“ и натаму недостижен
„Пејпал“ е веројатно најпопуларниот онлајн финансиски трансфер-систем. Тој им дозволува на физичките и правните лица да ги пренасочуваат парите преку сигурен канал каде што страните засегнати во трансферите немаат пристап до информациите за сметките на другата страна. „Пејпал“ е софтвер со енкрипција што им овозможува на лицата да вршат трансфер на пари преку компјутери и банкарски сметки. Голем број работодавци го користат „Пејпал“ и за хонорарни исплати на фриленсери или работници по договор на дело.
Иако тој не е целосно функционален во Македонија, некои фриленсери го користат преку пријатели или роднини во странство што можат да им помогнат со повлекување на средствата. Тоа може да биде комплексен процес и носи ризици, но се користи како алтернативно решение.
На интернет-форумите како Редит (Reddit), корисници споделуваат и други алтернативни начини на кои може да се употребува „Пејпал“ во земјава, меѓутоа тие не се толку сигурни и на некој начин се граничат со експериментално користење.
„Треба да регистрираш фирма во друга држава, нормално каде што има пониски даноци и е полесно достапна. На пример во Бугарија, Британија, Америка (Делавер), Белизе, Кипар, Гибралтар, Хонгконг, Кајмански Острови и сл. Фирма може да регистрира секој, не треба да имаш државјанство во државата. По регистрацијата ќе направиш банкарска сметка (многу од локациите бараат да одиш таму за да отвориш сметка) таму и ќе најмиш сметководител што може да ти даде регистрирана адреса за да ти стигнуваат писма на фирмата и да те известува. Со тоа ги имаш сите потребни документи да отвориш бизнис-сметка на ’Пејпал’...“. објаснува еден корисник на Редит.
Проблемите на македонските фриленсери нерешлива енигма
Болките на фриленсерите во земјава се познати од поодамна и тие постојано повикуваат на современо законодавство скроено да одговори на брзите промени што ги налагаат новите технолошки револуции (промени во Законот за работни односи и другите поврзани закони); олеснување на административните процедури за плаќање на данокот и сл.
Покрај недостапноста на платежни системи што ќе го олеснат трансферот на пари, проблеми има и со регулацијата на пензиското и здравственото осигурување, како и со докажувањето кредитоспособност пред банките.
Поради недоволната регулираност, најголем дел фриленсери во земјава работат во сивата зона, а со тоа губи и државата.
„Целата ситуација не е доволно добро организирана за да ги охрабри повеќето фриленсери да си ги пријават парите, да ги повлечат во Македонија, да платат данок, да можат да си платат придонеси, здравствено осигурување. Не е дека легислативата експлицитно ни забранува да се прави ова како дејност, туку ни го отежнува патот. Поради тоа отежнување повеќе луѓе одлучуваат да не ги повлекуваат парите во Македонија и на тој начин се јавува повторно еден вид сива зона, каде што луѓе живеат и работат во Македонија, а државата нема приход од нив. Оваа заедница е голема и приливот е доста голем, така што државата мора да ја негува оваа заедница, затоа што е доста важна за неа“, изјави во гостување на „Блумберг Адрија ТВ“ Горјан Стојановски, кој долги години работи на фриленс-проекти.