.webp){kind=icon}
Често пишуваме за иновации, напредни технологии, новитети на пазарот... Но кога тоа го правиме раскажувајќи за наши компании има поинаква смисла и вредност. А земјите од регионот Адрија имаат голем потенцијал, секако доста и економски. И кај нас има храбри бизниси што брзо чекорат напред и генијалци што измислуваат новитети на пазарот. Секако, има и експерти и стручни лица што знаат да го произведат, односно да го реализираат смисленото.
Овој пат се фокусиравме на двете компании во регионот што единствени на Балканот произведуваат машини за чистење улици и јавен простор. Тоа се македонската компанија „Брако“, односно брендот „Грин машинс“ (Green Machines), и хрватската „Раско“ (Rasco). Двете се фокусираат на модерните технологии. Нивните „најблиски“ конкуренти започнуваат од Италија, па одат кон север и запад. Приказната од овде ја правевме ние, а хравтската нашите колеги од Загреб.
Едни за други ќе речат: конкуренцијата е здрава работа.
„Секоја конкуренција е добра работа. Тоа може да носи само напредок и подобрување“, вели Иле Атанасов, продукт-менаџер во „Брако“.
Иле Атанасов, продукт-менаџер во „Брако“.
Фото: „Брако“
„За конкуренцијата сè најдобро“, вели Иван Франичевиќ, директор на хрватски „Раско“. „Веројатно и Македонците страдаат од истиот синдром од кој страдаме и ние, а тоа е имиџот на земјата. Кога ќе одите на европскиот пазар, на пример во Германија, и ќе ве прашаат од каде сте, а вие велите од Хрватска, тогаш чудно ве гледаат, во смисла како сте ја создале таа машина за зимско одржување на улиците, дали воопшто сте виделе снег? Едноставно не нè поврзуваат со индустриско производство и висока технологија, туку со туризам. Верувам дека е сличен проблемот и кај Македонците“, вели директорот на „Раско“.
Освојувањето на светските пазари бара проширување на бизнисот
Возилата за чистење на „Брако“ („Грин машинс“) се присутни речиси во 50 земји низ светот, а традиционалните клиенти се најмногубројни во Европа, односно во Обединетото Кралство, Холандија, Италија, Данска, Ирска, Франција, Германија, Португалија, Белгија, Чешка, Унгарија, Романија, Турција, Швајцарија и во Шпанија. Новоосвоени пазари за машините од велешката компанија се балтичките земји, Бугарија, Грција, САД, Мексико, но и Австралија, Обединетите Арапски Емирати, Египет и други земји од Азија и Африка.
„Нашите машини чистат во Белата куќа во Вашингтон, на плоштадот во Рим и во Бакингемската палата во Лондон. Тоа се местата на кои сме горди дека сме продале машини и се задоволни клиенти“, вели Атанасов.
Најпродавани се електричните модели „ГМ 500 зе“ (GM 500 ze) и „ГМ 400 зе“ (GM 400 ze), кои се од генерацијата со нула емисија на штетни гасови.
„Грин машинс“
„Тоа се машините ‘зе’ (анг. zero emission -ze), кои се наш патентиран трејдмарк. Имаме неколку електрични машини, а особено сме горди на машината од серија 400, која во почетокот беше само како дизел-варијанта, а сега ја имаме електрична во целост. Од таа машина нема никакво загадување, нема никаква штетна емисија, а наедно при развојот, при подобрувањето на машината целосно го сменивме и системот на филтрација, па, така, сега има двојно поголем перформанс на вшмукување на ѓубрето, а трипати помала емисија на честички прашина од машината“, вели продукт-менаџерот Атанасов.
Инаку, компанијата произведува две различни категории на возила според принципот на работа. Едните се вакуумски чистачи, кои работат само на вакуумски принцип на собирање на сметот, додека другите се машини на механички принцип на чистење потпомогнат со вакуум, каде што вакуумот има улога само да ги подигне честичките прашина и да ги филтрира, а главното транспортирање на сметот е по механички пат.
Освен по принципот на работа, машините се делат и по зафатнината на контејнерот за складирање на сметот. Според тоа, најмалата машина е со зафатнина од стотина литри, а најголемата, механичкиот чистач, има шест метри кубни бруто-зафатнина на контејнерот.
„Идејата е да имаме што пошироко портфолио и да одговориме на најразличните барања на клиентите. Некои сакаат да чистат мали паркинг-места или затворени зони, мали паркови, површини околу хотели итн., додека има некои клиенти што бараат да чистат големи булевари со големи површини, каде што треба да има и поголема брзина на движење“, објаснува Атанасов.
„Грин машинс“
Машините на оваа македонска компанија се специјализирани за чистење и тоа им е главната намена. Но моделот 636 отскокнува, со тоа што компанијата понуди една диверзификација, односно во различни периоди од годината машината да може да извршува различни работи. Односно, на предниот дел да може во зимски услови да се постави ринкач на снег или на задната страна посипувач на сол или песок, а покрај тие приклучоци може да се постават и мијачи за улици со вода под висок притисок или додатокот за чистење мазни површини, како што се гранит и мермер.
„Во основа тоа е нашата цел и нашето мото, машината е специјализирана за чистење, додека сите овие придружни елементи овозможуваат машината да се користи во секој период од годината“, вели Атанасов.
Компанијата ја проширува гамата од производи, но и производствените погони
Нашиот соговорник од „Грин машинс“ вели дека се водат од барањата на клиентите. Веќе доволно време се присутни на пазарот и имаат повеќе пласирани машини, па постојано ги следат реакциите од клиентите и внимаваат на тоа каде и што може да се подобри.
„Тоа е една насока како да одиме понатаму, а исто така ‘Грин машинс’, како бренд, од самото основање се стреми да прикажува иновативни решенија, нешто што конкуренцијата го немала досега. Тука ќе спомнеме дека уште пред десет години, кога конкуренцијата уште не ни помислуваше да има електрична машина, ние имавме први електрична машина што користи литиумјонски батерии и електромотори“, вели Атанасов и истакнува дека конкурентите тоа го сториле дури неколку години подоцна.
„Понатаму, први претставивме машина што работи на водород, повторно без никаква емисија и штета по животната средина. Мислам дека сè уште нема некој друг што го направил тоа, а ни е директна конкуренција. Така што, се обидуваме секогаш да бидеме пред времето и да наметнуваме нови концепти и нови решенија за овој тип машини“, вели Атанасов.
„Брако“ има околу 600 вработени, а конкретно во „Грин машинс“ работат стотина, од кои дваесетина се електро и машински инженери.
„Горд сум што можам да се пофалам дека тука го правиме речиси целиот дел од развојот, без да зависиме од странски компании за програмирање“, вели продукт-менаџерот и додава дека тоа е процес што не смее да запре.
Не само што создаваат нови машини со напредна технологија туку и ги подобруваат, односно ги унапредуваат постојните машини, претворајќи ги од дизел во електрични, или подобрувајќи им ги стандардите за издувни гасови, без разлика дали станува збор за бензин или дизел-варијантите.
„Сè уште работиме на проширување на гамата за да може во сите категории да понудиме наши типови на машини. Тоа е процес што трае и кога ќе биде вистинското време, ќе ги промовираме“, вели Атанасов.
Иле Атанасов, продукт-менаџер во „Брако“
Фото: „Брако“
Целиот развој, односно модернизирањето на постојните и создавањето нови модели бара и проширување на капацитетите за производство и за монтажа. Компанијата веќе гради нова производствена хала, чија површина е 4.500 квадратни метри, а инвестицијата е вредна 2,5 милиони евра.
„Ние веќе имавме еден нов капацитет, кој го отворивме пред две или три години, а сега ја почнавме и втората фаза, каде што ќе бидат сместени новите линии за монтажа за механичкиот свипер и за некои нови модели што ќе излезат, за поширок простор за складирање компоненти итн.“, вели Атанасов и најавува дека еден од проектите опфаќа и вештачка интелигенција. Сè уште е рано, вели тој, ама се разбира дека се работи и во таа насока.
Предноста на „Брако“ е што многу од компонентите ги произведуваат сами
„’Брако’ во основа е металопреработувачка компанија и тука е нашата предност во однос на другите фирми, бидејќи ние сите тие метални компоненти од кои е составено едно возило, дали станува збор за шасија, кабина, контејнер, значи сите компоненти на возилото што може да се изработат од лим, метален профил или метална прачка, ги произведуваме сами. Тука ги имаме сите машини за нивна преработка, заварување и површинска заштита за да добиеме конечен дел, заварен склоп, кој потоа може да се вгради на готовото возило“, раскажува Атанасов.
Но машините за чистење имаат доста компоненти што сепак мора да се набават. Тука се моторите, без разлика дали се со внатрешно согорување или електромотори, потоа батерии, електрични инсталации, контролни единици итн.
„Значи, има една поголема група производи што ги набавуваме и само ги вградуваме тука во фабрика“, вели Атанасов.
Компанијата не е имуна на проблемите со синџирите за снабдување во светот
„Секако дека имавме проблем во делот на снабдување со материјали. Ние не сме изолирани од сите овие случувања во светски рамки. Секако дека бевме засегнати и се соочивме со истите проблеми“, објаснува менаџерот на велешката компанија.
Најголем проблем им било тоа што роковите за испорака на некои компоненти драстично се одолжиле и наместо да ги добијат нарачките за вообичаениот период на испорака од четири до осум недели, се случувало да чекаат дури 50 недели, односно речиси цела година.
„Или, ако некои компоненти чинеле 100 евра, потоа дојде ред да чинат 1.000 евра. Тука претежно станува збор за компоненти каде што имаат удел микропроцесорите и контролерите и кај нив беше најизразено поскапувањето или одолжувањето на рокот на испорака“, вели Атанасов.
„Грин машинс“
„Спасот“ го нашле на тој начин што ги зголемиле количествата за набавка на делови, со дел да имаат повеќе резерви и да бидат покриени за подолг период, за да можат да го задржат својот рок на испорака на готовите машини во некои разумни граници.
„За жал, тука конкуренцијата мислам дека не го прави истото тоа и некои клиенти веќе се нестрпливи и имаат проблеми со чекање на машините, додека кај нас роковите сè уште се разумни. Не сме стигнале до тоа клиентите да чекаат повеќе од една година за машина. Кај нас уште се брои во недели или еден или два месеца за испорака“, вели Атанасов.
Сепак, рокот на испорака зависи од многу параметри: од типот на чистачите, од моменталните нарачки итн. Со оглед на тоа дека нивниот бизнис главно се заснова на тендери и вообичаено големи набавки, вели дека има периоди со огромни врвови и многу голема побарувачка, но има и периоди кога е помирно.
За пет години продале 1.000 машини за чистење
Фирмата „Брако“ од 2017 година почна да склопува машини од британскиот бренд „Грин машинс“, лоциран во Шкотска, за во 2019 година целосно да го откупи брендот. Менаџментот на „Брако“ вели дека Британците сè уште го чувствуваат брендот за свој и продолжуваат да купуваат од тие машини, поради што се вбројуваат меѓу најголемите клиенти на компанијата.
Околу 95 проценти од машините се продаваат во странство, а сосема мал дел завршува на домашниот и регионалните пазари. Преку македонската компанија фирмата е присутна во земјава и регионот, а светот го освојува преку своите фирми ќерки, лоцирани во Германија, Холандија, САД и Велика Британија, каде што се наоѓа главното складиште за резервни делови.
„Некаде сме директно присутни, некаде преку наши дилери-застапници, а се разбира ги користиме сите начини на промоција. Лани бевме присутни на најпознатиот саем за овој тип на возила во Минхен. Покрај тоа, се појавуваме на сите помали настани и секаде каде што имаме можност да се промовираме директно или преку нашите дилери, со цел што е можно повеќе луѓе да ги запознаат нашите машини“, вели Атанасов.
Во Македонија полека се буди свеста за механизиран начин на чистење јавни површини
„Подолго време сме во оваа област и ако направиме некоја хронологија, можам да заклучам дека кај нас полека се буди свеста за користење на овој тип машини и за механизираниот начин на чистење на улиците и јавните површини“, вели продукт-менаџерот на „Брако“.
„Грин машинс“
Според него, ако до пред седум-осум години сите општини уште чистеа со метли, со рачни методи и голем број луѓе, сега сме сведоци дека во сè повеќе општини и градови се користат машини за чистење, а придобивките од тоа се многубројни.
„Од една страна, чистењето е многу поквалитетно и побрзо кога се извршува машински, а од друга страна е економски поисплатливо. Иако на почетокот звучи дека инвестицијата е голема, дека станува збор за сериозна вредност за набавка на машината, сепак кога ќе се спореди со другите параметри, како на пример горивата и платите на работниците, рангот на поврат на инвестицијата е од две до пет години, во зависност од тоа дали станува збор за машина со дизел или електричен мотор“, објаснува Атанасов.
Платите на вработените во „Грин машинс“ лани пораснале за 21 отсто
„Не велам дека е лесно во услови на недостиг од работна сила, меѓутоа досега добро се справуваме со тоа“, вели Атанасов и истакнува дека имаат соработка со средни и технички училишта за обучување кадри, потоа надворешни, но и интерни програми за обука и за привлекување нови вработени.
„Горд сум да кажам дека просекот на старост на вработените во оваа област е доста низок и мислам дека е под 40 години во сите сегменти од работењето на компанијата“, вели Атанасов.
Предноста кај нив, според него, е што се единствена фирма во Македонија што прави вака комплексен производ и сите студенти што сакаат професионално да се реализираат можат кај нив практично да го усовршат сиот образовен процес.
