.webp){kind=icon}
Огромен пораст на бројот на факултети има од осамостојувањето на Македонија до минатата година, што се должи на отворањето нови државни, но и приватни универзитети. Според податоците на Државниот завод за статистика, во земјава во 1990 година имало 25 факултети, а заклучно со 2022 година имало 134 факултети.
Со оглед на тоа што во Македонија годишно на факултетите се запишуваат околу 50.000 студенти, станува јасно дека приватното високо образование може да биде вносен бизнис иако голема конкуренција создаде и државата со отворањето нови универзитети во помалите градови. За таа цел истражувавме како им оди работата на дел од приватните универзитети.
Голем ама раситнет колач
Од Централниот регистар побаравме податоци за вкупните приходи и добивка на десетте најзвучни приватни универзитети и високообразовани установи што нудат програми за студирање од областа на економските науки и менаџментот. Истражувањето покажа дека има огромни разлики меѓу играчите на овој пазар.
Убедлив лидер на листата универзитети со најголеми приходи и добивка во текот на 2022 година е Меѓународниот балкански универзитет, кој лани имал вкупни приходи од 12,4 милиони евра и чиста добивка од речиси 2,37 милиони евра. Со ваквите резултати, овој универзитет се издвојува од другите со оглед на тоа што е единствен што имал добивка поголема од два милиона евра.
Всушност, нашето истражување покажа дека се ретки и универзитетите што имаат вкупни приходи поголеми од милион евра. Такви се универзитетот ФОН, Европскиот универзитет и универзитетот „Американ колеџ“.
Поголем е бројот на универзитети и високообразовни установи што имаат релативно ниски приходи и добивка, а некои работат речиси без добивка. Така, универзитетот „Еуропа Прима“ лани имал добивка од околу 5.600 евра, а преклани од околу 4.450 евра. Универзитетот МИТ лани имал добивка од околу 13.700 евра, а преклани од околу 1.400 евра.
Компаниите „плачат“ за стручност
Растот на установите што нудат високо образование донесе и зголемување на бројот на лица што магистрираат. Имено, во 2022 година звањето магистер на науки го стекнале 1.590 лица, што е трипати повеќе отколку во 2010 година, кога магистри станале 479 лица. Во 2022 година, најголем број од магистерските трудови, 611 или 38,4 проценти биле од областа на бизнисот, администрацијата и правото.
Очигледно е дека масовното отворање државни универзитети на почетокот на минатата деценија го разводни пазарот на приватното високо образование, но се покажа и како поразително за пазарот на трудот. „Блумберг Адрија“ веќе пишуваше дека со години се „штанцаат“ дипломци од општествени, правни и економски науки за кои едноставно нема потреба во македонските компании, а истовремено недостигаат кадри со специфична стручна подготовка. Тоа го покажа анализата на предвидените потреби од занимања во клучните сектори во земјава изработена од Стопанската комора на Северна Македонија, во рамките на проектот „Образование за вработување“, која покажа дека од анкетираните 77 компании, 48 компании или 62 проценти се соочуваат со недостиг од стручен кадар.
Слични резултати покажува и истражувањето на Центарот за истражување и креирање политики (ЦРПМ) за младинската мобилност и ЕУ-интеграциите насловено „Како од одлив до прилив на кадар“, според кое 76,7 проценти од испитаниците (млади лица) што живеат во Македонија размислуваат да се иселат. Најголем дел испитаници (58,7 проценти) одговориле дека главна причина за иселувањето е лошиот квалитет на живот во Македонија, а втора најголема причина (42,9 проценти) е можноста за подобро образование во странство.
