.webp){kind=icon}
Колку е реален предлог-буџетот за 2024 година и дали соодветствува на актуелната економска клима? Оваа тема е наш фокус во новото издание на емисијата „Зум ин“.
Различни се ставовите на власта, бизнис-секторот и стручната фела. Додека Министерството за финансии уверува дека новиот буџет тежок 5 милијарди евра ќе донесе економски раст и ќе ја зајакне фискалната одржливост, познавачите критикуваат дека истиот тој сè уште е обременет со непродуктивни трошоци.
Амбициозни планови за раст на економијата
Заменик-министерот за финансии Филип Николоски во гостување во емисијата ги отфрли критиките дека вака проектираниот буџет личи на список на желби. Тој вели дека плановите се направени според реални параметри и очекувања.
„Самиот буџет е правен на реална основна. Ако погледнете и сега, со тековниот буџет за 2023 година, веќе имаме над 13 отсто раст на приходи во однос на претходната година, многу повеќе од оние предвидувања и планирања што се за буџетот во 2024-та во однос на 2023-та, кои се 10 отсто раст на вкупните приходи. Од една страна имаме реален и одржлив буџет и целиот се базира на реални основи, односно раст на инвестициската активност, реален раст на солидно ниво на потрошувачката и секако малку зголемена побарувачка од страна на надворешниот фактор. Сето тоа ќе придонесе она што го имаме проектирано како раст следната година да го исполниме. Ќе имаме забрзана динамика и на капиталните инвестиции, особено во делот на коридорите 8 и 10, дополнително планираме да внесеме и свежи пари, свежи кредити по поволни услови преку Развојната банка, Европската инвестициска банка, Банката на Советот на Европа. Тие се приближно 200 милиони евра, кои ќе бидат поддржани и од домашните деловни банки, се со цел да се внесе свежа ликвидност по поевтини и поповолни услови од реалните, односно сегашните, за да може економијата забрзано да го поддржи овој раст односно оваа инвестициска активност и од страна на државата“, вели Николоски.
Bloomberg Adria
Планот за раст на економијата на Владата е в година да изнесува 3,4 отсто. Но Ангел Димитров од Организацијата на работодавци наведува неколку долгогодишни товари за буџетот што може да ги загрозат вака поставените амбициозни планови.
„При инфлација од 3,6 отсто се очекува вкупните приходи да растат за 10 отсто или, да речеме, приходите од данокот на добивка да растат со 11,9 отсто, што е малку поамбициозно. Иако мерките што се предвидуваат во буџетот и приоритетите што си ги поставила самата влада при подготвување на буџетот навистина се реални и очекувани, за жал ваквите приоритети и мерки ние со години си ги поставуваме, но малку ги реализираме. Да речеме – мерките за намалување на неформалната економија, која сè уште по сите претпоставки е една третина од БДП. Јавниот долг сакаме да се намали, но ако го видите графиконот, ќе видите дека се планира да почне да се намалува од 2024, 2025, 2026 година, досега тешко тоа успеа, особено што сакаме да ги зголемиме капиталните инвестиции и да го стимулираме растот. Имаме обид и за зголемување на фискалната консолидација, но со години тоа тешко ни успева, особено затоа што имаме големи проблеми во структурата на самиот буџет, а тоа е растот на социјалните трансфери, кои, да речеме, во 2019 година биле само 108 милијарди денари, па потоа пораснале на 117 милијарди денари, а сега во 2024 година се предвидуваат 161 милијарда денари за социјални трансфери. Овие проблеми со социјалните трансфери и проблемите предизвикани од пристигнатите камати за плаќање на долговите, како домашните така и надворешните, мислам дека ни се голем товар за еден пореален буџет што ќе можеме да го носиме на нашите плеќи, а не на плеќите на идните генерации“, вели Димитров.
Bloomberg Adria
Потребна е поамбициозна фискална консолидација
Димитров ги критикува и менаџирање со јавниот долг на државата и борбата со сивата економија.
„Износот на отплатите на долговите што доаѓаат, односно каматите ќе бидат толку големи што ќе бидат пречка за идните буџети и плаќање на социјални трансфери, плати итн. Во оваа година е планирано да имаме 45 милијарди денари за отплата на стари долгови и 17 милијарди денари за камати. Вакво стимулирање на економијата, само преку зголемени капитални расходи, финансирани со задолжувања, не можеме да издржиме и ќе биде проблем и за идните буџети. Што се однесува на сивата економија, и тука треба да храброст. Прво би предложил да се намалат парите во оптек. Знаете ли дека во Македонија има лица поединци што продаваат годишно по 20-30 автомобили увезени однадвор во кеш, поединци финансираат згради во кеш..., мора го намалиме користењето на готовината и да се контролираат сите пари во државата што не се евидентирани“, вели Димитров.
Заменик-министерот, пак, смета дека буџетскиот дефицит успешно се намалува.
„Ние сериозно ги следиме и ги имплементираме препораките не само на ЕК туку и на ММФ и на Светската банка, и тоа може да го видите не само во буџетот за следната година туку и во претходните години, бидејќи четврта година по ред буџетскиот дефицит се намалува. Ако беше 8 отсто во 2020, одеше на 5,6 отсто, па 4,6 отсто, оваа година ќе биде под 4,5 отсто, а веќе следната година се планира на ниво од 3,4 отсто. За понатаму, во 2025 година веќе да дојдеме на ниво од 3 отсто буџетски дефицит. Значи, таа фискална консолидација е постојана пет години по ред, сè со цел да се држиме до мастришките критериуми за ниво до 3 отсто од буџетски дефицит“, вели Николоски.
Bloomberg Adria
Во однос на сивата економија, Николоски вели дека се работи на нов пристап за формализација на сивата економија, зајакнување на институционалните капацитети и унапредување на законската регулатива.
Инфлаторни ризици од растот на платите
Уште еден притисок е и растот на платите, кој е товар и за буџетот, кога станува збор за зголемување на платите во јавниот сектор, но и за стопанството, со оглед на растот на минималецот. А таквиот тренд носи и инфлаторни ризици.
„Грешката не ја правиме сега, сега само ја усогласуваме минималната плата во согласност со растот на инфлацијата и просечните плати. Грешката ја направивме кога минималецот го зголемивме од 15.000 на 18.000, што достигна над 50 отсто од просечната плата. Сега на овој начин се доведовме во ситуација да имаме големи желби од речиси сите синдикати, особено во јавниот сектор, затоа што е факт дека по зголемувањето на минималната плата не успеавме за ист процент да ги покачиме и платите на јавната администрација, бидејќи навистина немаме такви средства. Платите се одраз на продуктивноста на економијата, а тоа се зголемува со инвестиции, дигитализација и преку подобри работници. За жал, ние сè помалку имаме добри работници и мислам дека, во согласност со тоа, така треба да се движат и платите. Владата требаше да биде свесна дека со растот на минималецот не му прави проблем само на приватниот сектор, туку си прави проблем и самата себеси и тоа сега излегува на виделина“, вели Димитров.
Bloomberg Adria
Николоски, пак, има други ставови и по ова прашање.
„Ние може да бидеме горди на растот на просечната плата, а тоа е резултат и на растот на економијата и на побарувачката на работна сила и секако на поставениот систем на раст на минимална плата. За следната година во делот на буџетот предвидовме 60 милиони евра повеќе за плати за растот на платите во јавниот сектор, во согласност со колективниот договор. Ние ќе продолжиме да работиме со истото темпо, целта е да креираме политики и да остваруваме резултати така што сите плати ќе растат, но секако мора да работиме и на подобрување на продуктивноста, што ќе биде уште еден предизвик за сите нас“, вели заменик-министерот за финансии.
