Трамп се врати. И што сега?

На 6 ноември светот се разбуди со нова стара реалност. Еден ден претходно, американските граѓани со големо мнозинство гласаа за поранешниот претседател Доналд Трамп, кој со тоа стана 47-от претседател на Соединетите Американски Држави (САД). Дали ние во Европа треба да бидеме загрижени за враќањето на Трамп?

Во потрага по одговор на прашањето што носи Трамп 2.0 во сферата на економијата и надворешната политика, Европа - а со тоа и целиот регион Адриjа - мора да погледне назад на неговиот прв мандат. Во тоа време републиканецот флертуваше со повлекување на САД од НАТО и отворено им се закануваше на некои европски сојузници. Тој не направи компромиси ниту на економски план, каде што воведе царини за европскиот челик и алуминиум.

Сепак, предизборната реторика честопати е многу различна од раководството на земјата, па според геополитичкиот експерт и поранешен дипломат Денис Манчевиќ, „прогнозите на Трамп треба да се земат со резерва и да се разгледаат пред сѐ во контекст на изборите“.

Без разлика дали станува збор за предизборна реторика или не, европските носители на одлуки и извршните директори на извозот најмногу ги загрижува најавата за царини од 60 отсто за стоки од Кина и царини од 10 до 20 отсто за стоки од други земји. „Доколку таквите мерки навистина се спроведат, тие ќе предизвикаа еден од најголемите трговски шокови во историјата“, вели Манчевиќ, кој смета дека царините од 10 отсто дополнително ќе ја влошат конкурентноста на европските производители и во исто време ќе им наштетат на интересите на некои американски извозници.

Економистите од АБН АМРО (ABN AMRO) веруваат дека општите увозни тарифи од 10 отсто ќе го намалат годишниот извоз на еврозоната во САД од 460 милијарди евра за речиси една третина, намалувајќи го производството за 1,5 процентен поен во текот на три години.

Томас Дежелан од Факултетот за општествени науки на Универзитетот во Љубљана вели дека директорите на европските извозни компании треба многу сериозно да ги сфатат најавите на Трамп, а ја споменува и германската автомобилска индустрија, на која поранешниот претседател има намера „силно да удри“. Овој сектор на германската економија веќе се соочува со многу притисоци додека земјата се бори да излезе од економската и политичката криза во која се најде. Неодамнешниот колапс на тамошната владејачка коалиција следуваше по неколкунеделни внатрешни расправии околу начините за поттикнување на растот на германската економија.

Многу компании во регионот Адрија зависат и од успехот на германската автомобилска индустрија, која индиректно би била засегната од царините на Трамп.

„Проблемите во германската автомобилска индустрија упатуваат на пошироки проблеми во целиот индустриски сектор, бидејќи тој е еден од стратегиски најважните економски сектори на оваа земја, додека овде создадовме екосистем што претежно вклучува доставувачи со различно ниво на додадена вредност: од, на народен јазик, обвиткување кабли до, на пример, делови за електрични батерии“, потенцира професорот Душан Марковиќ од Економскиот факултет во Белград.

Доставувачите сега, вели тој, се соочуваат со затворањето на фабриката на „Фолксваген“ во Германија за првпат во својата историја и со пад на продажбата, без алтернатива, бидејќи е многу тешко да се пробие во синџирот на снабдување на кинеските компании.

„Европската комисија веќе се подготвува за можни одмазднички мерки за да го доведе Трамп на преговарачка маса што е можно поскоро. Во 2018 година не беше подготвена за царини за европскиот челик и алуминиум и не одговори целосно со контрамерки“, вели политичкиот научникот Дежелан. „Трамп сака да одговори и на високите казни што американските технолошки гиганти ги плаќаат поради прекршување на европските закони.

Да потсетиме, во 2018 година првата администрација на Трамп воведе царини од 25 отсто за челикот и 10 отсто за алуминиумот од Европската Унија (ЕУ) во САД. Американските тарифи за челик и алуминиум, заедно со одмаздничките мерки на ЕУ за американските стоки како што се моторите и вискито, се привремено суспендирани до крајот на март 2025 година.

Очекувано, претставниците на стопанството не се за најавените тарифи. Словенечката челична индустрија изјави за „Блумберг Адрија“ дека, и покрај различните предизвици, како што се флуктуациите на девизниот курс, ограничувањата на увозот и можностите на другите пазари, САД остануваат важен извозен пазар.

„Исходот од изборите не е толку важен за нас, бидејќи нашиот бизнис зависи повеќе од економскиот циклус отколку од администрацијата. Доволно силен пазар може да преживее многу рестриктивна трговска политика“, велат од групата, која е на американскиот пазар веќе 22 години.

Сепак, членовите на групата ја критикуваат ЕУ, за која веруваат дека „не може да воспостави трговски договори со САД“. Од воведувањето на тарифите за време на првиот мандат на Трамп во 2018 година, групата можеше да го зголеми извозот во САД „најмногу поради царинските ослободувања, бидејќи произведуваме специјални производи што не се произведуваат локално во САД, но сè уште ѝ се потребни на економија таму“.

Небојша Лазаревиќ, основачот на белградскиот Центар за европска политика, смета дека Трамп нема да интервенира на полето на надворешната политика каде што не може да постигне успех, а тоа, според него, е Блискиот Исток. Тој истакнува дека републиканецот „знае дека Америка има еден конкурент, а тоа е Кина“.

„Мислам дека тој нема да биде особено загрижен за Блискиот Исток - иако тоа може да звучи шокантно. Од друга страна, мислам дека тој може релативно брзо и лесно да го реши прашањето за Украина и врз основа на тој надворешнополитички успех, тој ќе ги заострува односите со Кина“, вели Лазаревиќ.

Неверодостојноста на политиката на Трамп на полето на економијата и безбедноста ја испитуваше и „Економист интелиџенс јунит“ (ЕИУ), каде што со помош на таканаречениот индекс на ризик од Трамп за одделни земји, утврди кои земји треба повеќе да се грижат, а кои помалку поради неговиот втор мандат.

Извештајот покажа дека Германија е најизложена на ризици меѓу европските земји. Словенија не е конкретно истакната во извештајот, но тоа е прикажано на графиконот на воените расходи на членките на НАТО, каде што е далеку под границата од два отсто од расходите за одбрана како дел од БДП. Во меѓувреме Хрватска е една од земјите што најмалку се плашат од новиот мандат на Трамп, бидејќи има слаби економски и безбедносни односи со САД.

Што се однесува до влијанието на изборот на Трамп врз безбедносниот сектор, експертката за одбрана Маја Гарб од Факултетот за општествени науки на Универзитетот во Љубљана рече дека се сомнева во каква било историска промена, како што е повлекувањето на американските сили од Европа или повлекувањето на САД од НАТО. „Можеби ќе се случи спротивното, НАТО да се вклучи повеќе во глобалните прашања, како што се односите со Кина“, дури шпекулираше таа.

Bloomberg

Бранимир Јовановиќ, колега од Виенскиот институт, истакна дека во регионот Адрија преовладува верувањето дека Трамп ќе посвети поголемо внимание на овој дел од светот, но тоа не мора да е точно. Според него, доколку политиката на Трамп е негативна за Европа, тоа веројатно негативно би се одразило и врз регионот.

„Мислам дека победата на Трамп ќе има негативен ефект врз Балканот од економска гледна точка. Но може да има позитивен ефект на политичко поле, особено во врска со односите меѓу Белград и Приштина. Демократите не се вклучија премногу во решавање на ова прашање, но од економска гледна точка, Балканот е генерално во полоша позиција“, оценува тој во интервју за ТВ „Блумберг Адрија“.

Во таа смисла, договорот од Вашингтон - кој беше потпишан во 2020 година во Белата куќа во присуство на Трамп од страна на српскиот претседател Александар Вучиќ, а потоа и од косовскиот премиер Авдула Хоти - може повторно да се ажурира. Иако документот предвидуваше многу, особено подобрување на економските односи меѓу Белград и Приштина.

Коментирајќи го влијанието на изборните резултати врз Словенија, комуникацискиот експерт Дејан Верчич од компанијата „Херман и партнерс“ напиша дека може да очекуваме помало присуство на САД на глобално ниво. „Ако сакаме да напредуваме, мора да се потпреме на себе. А САД сè повеќе ќе се справуваат со себе“, напиша тој.

Љубодраг Савиќ, професор на Економскиот факултет во Белград, не се сомнева дека Трамп ќе се држи до протекционистичката политика, бидејќи продуктивноста на трудот во САД е помала отколку во Кина, чии производи се споредливи по квалитет со западните, но се значително поевтини.

„Трамп ќе го заштити американскиот пазар, особено затоа што во актуелната економска криза САД го надминуваат колективниот Запад. Нивната моќ парадоксално се зголеми - тие добија најмногу од војната во Украина. Покрај тоа, САД се единствени во свет што е самодоволен - имаат нафта, гас и други неопходни суровини, огромен пазар и долар. Тие навистина даваат тон за функционирање на светската економија и општество“, вели Савиќ.

Словенечкото Министерство за економија, туризам и спорт ја оценува економската соработка меѓу Словенија и САД како ветувачка во повеќе области и го нагласува растот на стоковната размена во првата половина на 2024 година за 35,4 отсто. „САД се еден од приоритетните пазари за Словенија во поглед на привлекување странски директни инвестиции. Ние сме главно заинтересирани за инвеститори во областа на напредните технологии и истражување и развој“, велат од Министерството, од каде што не коментираат конкретно за изборите.

Професорот Предраг Бјелиќ од Економскиот факултет во Белград очекува во иднина поголемо присуство на американски компании во Србија. „Градежништвото може да биде потенцијално поле за кое Американците би биле заинтересирани овде“.

Словенечката „Девесофт“ (Dewesoft) од Трбовље, која води една третина од својот бизнис во САД, е меѓу поголемите регионални компании што работат на американскиот пазар. Соња Шмуц, заменик-директорка за стратегиски проекти во „Девесофт“, ги опиша САД како стабилен деловен партнер каде што нема посебни ризици во бизнисот. „Најголемиот предизвик и во САД и во Европа е воведувањето нови санкции, на кои мора постојано да внимавате“, изјави таа за ТВ „Блумберг Адрија“.

На прашањето како компанијата се подготвува за можни мерки на администрацијата на Трамп, Шмуц вели дека бизнисот ќе биде фокусиран на секторот за нафта и природен гас и на одбранбената индустрија.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар