Трамп со царините создава нова глобална економија - што нè очекува?

Светот во вторникот за малку избегна глобална трговска војна? Според Катја Зајц Кејжар, раководителка на Катедрата за меѓународна економија и бизнис на економскиот факултет во Љубљана, не. Таа смета дека веќе сме среде царинска војна, која обично се развива во спирала на одмазднички мерки со дополнителни царини. Нејзините зборови ги потврдуваат вчерашните кинески контрамерки на 10 проценти зголемената царинска стапка на Американците.

Но Доналд Трамп не застана само кај Народната Република. Царини ја чекаат и Русија и, додека пред неколку дена ѝ се закани на Колумбија, со голема сигурност најавува и за Европската Унија и за Обединетото Кралство.

Трансатлантските партнери ја преминаа границата, бидејќи многу лошо се однесуваат со Америка, рече претседателот за своите сојузници. Казната? Царини, се разбира, кои „дефинитивно ќе се случат“, додека целиот свет трепери пред нивните последици. „Конечниот резултат на царинските војни е намалување на обемот на меѓународната трговија и намалување на благосостојбата за сите учесници“, предвидува економистката.

Историјата се повторува

Трамп навистина ги сака царините, како што и самиот рече, а редовно ги воведуваше уште во својот прв мандат. Па така, во јуни 2018 година воведе 25 отсто царини на повеќе од 800 производи од Кина, вклучувајќи соларни панели и бела техника. Пекинг, слично како сега, одговори со 25 отсто царини на 128 производи, вклучувајќи соја и делови за авиони.

Иако изгледа дека Мексико и Канада за еден месец го избегнаа најлошото, за нив од 2018 година важат царини од 25 отсто на челик и 10 отсто царини за алуминиум. Тие царини важат и за ЕУ, што може да биде лоша вест за неа и нејзините производители на челик. 

Инаку, Трамп при воведувањето на царините се повикува на поранешниот американски претседател и неговиот идол Вилијам Мекинли, кој во 19 век со царини се обидел да го заштити и зајакне американското стопанство. Трамп, следејќи го неговиот пример, ќе го преименува највисокиот врв во САД од Денали во Маунт Мекинли.

Несигурни инвеститори, резервиран Фед

„За инвеститорите овие потези се многу непредвидливи, па затоа проценуваме дека е тешко добро да се подготвиме за нив“, вели Алеш Локар, раководител на управување со акции во „Генерали инвестментс“ (Generali Investments), за несигурното влијание на царинската војна врз финансиските пазари.

„Се очекува дека царините ќе ги зголемат ценовните притисоци во американската економија, што би ја намалило веројатноста Фед да ја намали основната каматна стапка“, вели Бојан Иванц, главен економист на Стопанската комора на Словенија, за влијанието на царините врз монетарната политика на американските Федерални резерви.

Делевиќ: Сиромашните ќе станат уште посиромашни

Царинскиот ураган на Трамп покажува дека никој не е безбеден; тој ќе ја погоди глобалната економија. Кога царините ќе стапат во сила за кинеските, мексиканските и канадските производи, тоа ќе погоди дел од светската трговија вреден 1.400 милијарди долари. Според пресметките на ТФ (Tax Foundation), тоа е трипати повеќе од трговијата вредна 380 милијарди долари, која беше погодена од царините во првиот мандат на Трамп.

Нивното воведување нема да ја зајакне економската моќ на САД, туку напротив. „Царините се механизам за воспоставување трговска рамнотежа, но не водат до поголема конкурентност на локалните производители или поголема достапност за потрошувачите“, вели економистот Урош Делевиќ од Универзитетот во Гринич, Обединетото Кралство, за последиците врз американската економија.

Тој смета дека царините на Трамп ќе ја зголемат веќе високата нееднаквост во американското општество, каде што еден процент од населението контролира 40 отсто од националниот приход. „Нивниот ефект може да биде позитивен ако некое време се насочени кон одредени сектори со цел да ги заштитат од дампинг цени, но тоа не е случај во оваа ситуација“, објаснува тој. „Нееднаквоста го загрозува одржливиот раст на БДП, што го слабее човечкиот капитал“, песимистичен е економистот.

Алтернативни цели

Ако не им користат на САД, зошто тогаш Трамп ги воведува со толку ентузијазам? Економистот и политиколог Богомил Ферфила смета дека целите не се економски, туку администрацијата со нив следи други цели.

 

Тоа е ограничување на нелегалната имиграција, вели експертот. „Царините се обид на Трамп да ги принуди соседните земји да воведат построга контрола на границите и да ги ограничат нелегалните премини“, вели тој, што го докажува мораториумот на канадските и мексиканските царини. Двете земји, во замена, најавија зајакнување на граничната контрола за да ги спречат нелегалните премини.

Трамп рече дека кон крајот на неделата ќе разговара со кинескиот колега Шји Џјинпинг за царините на кинескиот увоз. Дали е можно да се очекува дека во замена за укинување на царините ќе издејствува кинески притисок врз Русија и така заедно со Украина да ги доведе на преговарачка маса? „Не гледам такво попуштање“, вели геополитичкиот експерт Клемен Грошел, бидејќи станува збор за зголемување на царините што Трамп ги воведе во својот прв мандат, додава тој.

Трамп ја користи заканата со царини и како осигурување за можната аквизиција на социјалната мрежа Тикток (TikTok). Претседателот рече дека очекува Кина да одобри каков било договор што САД би сакале да го склучат со Тикток, бидејќи во спротивно ќе воведат царини против Кина. Тој предупреди дека ако Кина го блокира договорот, „тогаш ќе воведеме царини од 25, 30, 50 или дури 100 проценти“.

Ранлива Европа

„Царините ќе имаат негативно влијание врз економијата на ЕУ, за тоа нема дилема“, е убеден Локар од „Генерали инвестментс“. „Ако тие бидат меѓу 10 и 25 проценти, како што се очекува, нивното влијание врз европскиот БДП ќе биде намалување од 0,5 до 0,8 проценти“, објаснува тој. Ова може да биде исклучително ризично за ЕУ во време кога владите во клучните земји Франција и Германија се соочуваат со буџетски, економски и политички потреси.

Воведувањето царини би ја погодило извозно ориентираната економија на ЕУ и дополнително би ја влошило нејзината неконкурентност, бидејќи растот на европскиот БДП е едвај позитивен, па дури и половина процентно намалување може да ја турне во рецесија, предвидува Локар.

 

Ослабување на Кина

Делевиќ е убеден дека главната цел на глобалната царинска војна што ја водат САД е ослабување на главниот конкурент. „Царините се очаен обид да се загрози растечкиот технолошки напредок на Кина“, вели економистот, кој државата јасно го покажа со четботот Дипсик (DeepSeek).

Од аспект на ослабување на Кина, моментот не може да биде подобро темпиран. Иако азискиот гигант ќе ја заврши годината со предвиден раст на БДП од околу 5 проценти, го оптоваруваат кризата во недвижностите и слабата домашна потрошувачка. Таа изнесува 56 проценти, што е значително помалку од светскиот просек од 76 проценти.

Централната влада во Пекинг ги постигна поставените цели со големи напори и со помош на значителни фискални и монетарни мерки во втората половина на годината, па извозот и преработувачките активности сè уште се главната движечка сила на растот.

Растот на кинескиот БДП ќе биде намален на 4,5 проценти годинава според анкетата на Ројтерс, а следната година дури на 4,2 проценти. Не станува збор само за дополнителната 10-процентна царинска стапка што ја воведуваат САД, туку и за до 45-процентните царини на ЕУ за кинеските електрични автомобили. Според процените на „Блумберг“ (Bloomberg), дополнителните американски царини ќе погодат трговска размена меѓу конкурентите вредна 525 милијарди долари.

Крај на светскиот трговски поредок?

Самоволното воведување царини, според економистот Иванц, ги доведува во прашање и правилата на Светската трговска организација (СТО). „Се создава впечаток дека правилата на СТО повеќе не важат, дека моќта на посилната економија, инаку најголемиот светски увозник, овозможува таква политика“, предупредува тој и додава дека правната валидност на таквите чекори е сомнителна.

Зајц Кејжар додава дека овие царини претставуваат отстапување од светскиот економски поредок заснован на правила, кон поредок заснован на моќ или трансакции. Затоа Кина веќе започна правна постапка пред СТО.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар