Прогнози: Рецесија, меко приземјување или мал раст во 2024 година?

Лани во октомври 100 отсто од анкетираните економисти на глобално ниво предвидоа рецесија во САД за 2023 година. Два месеца подоцна процентот падна на 85 отсто.

Има причини зошто толку многу економисти предвидуваа рецесија во најголемата светска економија. Теоријата е сигурна дека во услови на затегната монетарна политика, кога трошоците за задолжување се високи за намалување на инфлацијата, се намалува економската активност и, оттука, разумно е да се верува дека рецесијата е реалност.

Сепак, не се случи ништо од тоа. И инфлацијата и невработеноста се движат во вистинската насока, а повеќето економисти сега очекуваат САД да избегнат рецесија и во 2024 година. Економистите допрва треба да сфатат зошто работите тргнаа толку добро.

Во Европа работите не тргнаа толку добро како во САД. Најголемата европска економија, Германија, е веќе во рецесија, а не се добри изгледите ни за другите водечки земји во еврозоната.

Економистите анкетирани од „Блумберг“ го очекуваат првиот пад од пандемијата за блокот од 20 нации во втората половина од годинава.

„Бројките даваат обесхрабрувачка слика бидејќи економијата на еврозоната не покажува никакви посебни знаци на закрепнување“, рече главниот економист на трговската банка во Хамбург, Сајрус де ла Рубија. „Веројатноста еврозоната да биде во рецесија од третиот квартал останува значително висока“.

„Сè поверојатно е да се оствари сценариото за ’меко приземјување’ на инфлацијата во САД и во повеќето држави во Европа, што значи помала веројатност за глобална рецесија“, смета Румен Крепиев, инвестициски експерт од „КБ Прво пензиско друштво“.

Според него, во прилог на очекувањата за избегнување на глобалната рецесија оди и фактот што 2024-та ќе биде година со најголем број избори досега, меѓу кои и претседателските избори во САД, а вообичаено изборните години се проследени со повисоки фискални трошоци.

„Врз основа на моменталните трендови, во 2024 година очекувам дека ќе има стабилизирање на глобалната економијата и мал раст, но сепак не треба да бидеме изненадени доколку некои држави влезат во мала рецесија“, вели Крепиев.

Македонија ќе избегне рецесија, растот ќе биде скромен

Крепиев вели дека во однос на Македонија, стабилизирањето на глобалната економија ќе има позитивно влијание на домашната економија. Сепак, со оглед на турбулентниот период во минатите години, тој очекува овој раст да биде помал од долгорочниот просек.

И другите аналитичари со кои се консултираше „Блумберг Адрија“ сметаат дека домашната економија се очекува да има малку подобар перформанс од годинашниот. Тоа ќе се огледа во зголемениот раст на бруто-домашниот производ (БДП), кој инаку само во проценти ќе биде повисок. Нијансите нема да гарантираат подобар живот, како и вообичаено кога показателот е БДП. Процените се дека растот следната година ќе изнесува околу два отсто, попесимистички од очекувањата на Владата, која во буџетот предвиде раст на БДП од 3,4 проценти.

„Oваа година се очекува да биде за нијанса подобра од 2023-та. Инфлацијата ќе продолжи да забавува - нашата последна проекција е дека таа ќе изнесува 5 отсто за целата година, што е значајно пониско од 10-те проценти од годинава. Поради тоа ќе има одредено подобрување кај куповната моќ на луѓето, што ќе доведе до пораст на потрошувачката и до заживување на економската активност“, вели Бранимир Јовановиќ, професор на Виенскиот институт. „Нашата последна проекција е дека економскиот раст ќе изнесува 2 отсто, што е нешто подобро од растот од 1,5 процент годинава“.

Бранимир Јовановиќ

Јовановиќ вели дека кон тоа ќе придонесе и најновиот антикризен пакет на Владата, кој, и покрај сите слабости, како што вели, сепак ќе вшприца пари во економијата, што ќе има позитивни ефекти.

Сепак, и тој и другите аналитичари се согласуваат дека позитивен фактор во втората половина од годината може да биде олабавувањето на монетарната политика, кое се очекува како последица на забавувањето на инфлацијата. Тоа, како што анализираше и аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“, ќе оди бавно, без инстант видливи ефекти.

Владата во буџетот за оваа година предвиде раст на БДП од 3,4 проценти во услови на зголемување на инвестициите, раст на потрошувачката на солидно ниво и закрепнување на надворешната побарувачка. Стапката на инфлација се очекува да се стабилизира и е проектирана на 3,6 проценти.

„Предлог-буџетот ги има сите карактеристики едновремено да го поддржи развојот, но и да обезбеди фискална одржливост, што е од големо значење за економија во развој како нашата. Развој и одржливост - тоа се двата клучни збора што го опишуваат буџетот за 2024 година“, вели министерот за финансии Фатмир Бесими.

Тоа сценарио за растот е пооптимистично и од проекциите на Светската банка, која за оваа година предвиде раст на македонската економија од 2,5 отсто, што, пак, е најслаб резултат од сите земји во регионот. Највисок раст, со стапка од 3,9 отсто, во 2024 година се очекува во Косово, во Албанија е проектиран на 3,2 отсто, како и во Црна Гора, во Србија на три отсто, а во Босна и Херцеговина на 2,8 отсто.

Слични се проекциите и на аналитичкиот тим на „Блумберг Адрија“, кој потенцира дека регионот сепак е пожилав од поразвиените економии.

„За разлика од многу делови на Европа, се чини дека регионот успешно ја избегна рецесијата, бидејќи домашните услови се покажаа како многу поотпорни. Јавните инвестиции му дадоа дополнително гориво на економскиот оган низ целиот регион, со што ја ублажија слабата странска побарувачка од главните партнери (ЕУ)“, велат аналитичарите.

Србија очекува раст до три отсто

Професорот Бранимир Јовановиќ смета дека во Европа според стопанскиот раст предводи Источна Европа, и оттука веројатноста за рецесија, според проекциите на Виенскиот институт, е помала отколку во Западна Европа.

Регионот на Западен Балкан котира најдобро во источниот дел на континентот, така што шансите да дојде до рецесија во Западен Балкан се мали, речиси еднакви на нула.

„За жал, Србија е една од послабите, можеби не најслабата, но е во долната половина на листата на земји од Западен Балкан. Така што веројатноста Србија да западне во рецесија е нешто поголема отколку што е за целиот Западен Балкан. БиХ е во слична ситуација како Србија, а Македонија е во малку полоша“, вели Јовановиќ.

Во презентацијата на Кварталниот монитор, тоа го потврди и Милојко Арсиќ, професор на Економскиот факултет во Белград. Како што рече тој, најголем економски раст годинава ќе постигнат земјите од нашиот регион. Европа ќе биде предводена од Црна Гора, Албанија, Хрватска, Србија, Романија, Македонија и Бугарија.

„Веројатно тоа е влијанието на конвергенцијата, најбрзо ќе растат најнеразвиените земји. Покрај тоа, далеку сме од воени настани, додека, на пример, најголем економски пад ќе имаат балтичките земји, а развиените Германија, Австрија, Франција се во рецесија“, рече Арсиќ.

За оваа година Кварталниот монитор предвидува економски раст од три отсто, пред сè затоа што не може да се смета на високите стапки на раст на земјоделството, градежништвото и производството на електрична енергија, кои лани веќе пораснаа значително.

Според процената на авторот, Србија 2023 година ја заврши со економски раст од 2,3 до 2,4 отсто, што е повеќе од нивниот претходно предвиден раст на српската економија од два отсто во 2023 година. Значи, растот лани, според пресметките, би бил значително повисок од просекот на ЕУ. Според ноемвриската прогноза на Европската комисија, тој ќе изнесува од 0,6 до 0,8 отсто.

Проекциите на Министерството за финансии, на кои се темели буџетот за 2024 година, укажуваат дека растот на БДП би можел да биде 3,5 отсто, а не се очекува негативен економски раст. Според прогнозите на „Блумберг“, Србија 2023 година ја заврши со раст од околу три отсто, но годинава се очекува раст од 1,9 отсто.

Слободан Аќимовиќ, професор на Економскиот факултет во Белград, пак, вели дека кога станува збор за Србија, ако економијата остане ориентирана само кон пазарот на ЕУ, не може да се избегне рецесија.

„Ако успешно отвориме нови пазари и ако донесеме инвеститори од разни други делови на светот што произведуваат не само за пазарот на ЕУ, тогаш навистина ќе имаме добри шанси да ја избегнеме рецесијата“, смета Аќимовиќ.

Во таквово сценарио, тој очекува српската економија годинава да порасне од 2,5 до 3 отсто од БДП.

Во Словенија следува меко приземјување

Словенија и натаму е под силно влијание на високата инфлација, забавувањето на извозниот дел од економијата и помалиот раст на личната потрошувачка. Банката на Словенија во прегледот на макроекономските движења очекува економскиот раст оваа година постепено да зајакнува поради поголемата лична потрошувачка, што ќе биде последица на рекордно ниската невработеност или високата вработеност.

„Треба да се спомене дека дополнителниот економски раст ќе биде поддржан од реконструкцијата по августовските поплави и државните трошоци“, вели Тилен Бенко од „Покојнинска дружба А“ во изјава за „Блумберг Адрија“. Според него, во такви услови не се очекува рецесија.

Но тој додава дека тоа може брзо да се промени со појавата на надворешни шокови, наведувајќи ги шоковите во цената на енергијата и прекините во синџирот на снабдување. „Во овој случај можеме да очекуваме умерена рецесија“.

„Идниот економски раст е поврзан со претпоставката за очекувано закрепнување на глобалната побарувачка, што може значително да биде под влијание на деглобализацијата, геополитичките несигурности и обновените шокови во понудата. Дополнителен ризик за словенечката економија е трајно високата инфлација поради растот на реалните плати, што може да се прелее на крајните цени и со тоа да го зголеми притисокот врз цените и платите во услови на екстремно затегнат пазар на трудот“, вели тој.

Бојан Иванц, главен економист на Стопанската комора на Словенија (ГЗС), припишува веројатност од 10 до 15 проценти за техничка рецесија. Техничката рецесија се дефинира како два последователни тримесечни падови на реалниот БДП. Тој доделува веројатност помала од пет проценти за значителна рецесија, со соодветно намалување на работната сила. „Активностите поврзани со обновата на Словенија, високиот реален раст на платите и пензиите и очекувањата за раст на извозната побарувачка се клучните причини што нè водат до тој рејтинг“.

Бојан Иванц, главен економист на Стопанската комора на Словенија/STA

И економистот Јоже П. Дамијан припишува мала веројатност словенечката економија да западне во рецесија. Оваа година може да очекуваме економски раст меѓу еден и два отсто. „Во моментов тоа, главно, е поттикнато од големите инвестиции во станбената и транспортната инфраструктура и државните трошоци, додека индустриското производство стагнира поради стагнација или пад на извозот“, додава тој.

Од споменатите коментатори, само економистот Јанез Шуштершич предвидува голема веројатност за рецесија  годинава. „Најголема закана за словенечката економија во 2024 година се последиците од погрешната владина политика, која дополнително ја оптоварува економијата со бирократија и даноци, најавената рецесија во Германија и високите цени на енергијата. Врз основа на тоа, оценувам дека економскиот раст годинава ќе биде низок и дека е веројатна рецесија.

Хрватска ќе избегне рецесија

Ако се погледнат сезонски приспособените податоци, како што забележува „Евростат“, во третиот квартал, БДП во Хрватска пораснало за три отсто на годишно ниво, а на квартално ниво за 0,3 отсто.

Значи, земајќи ги предвид сите тие елементи, воопшто не е чудно што ризик од рецесија во Хрватска не е видлив годинава. Имено, домашната побарувачка и инвестициите доволно ги компензираат ризиците што произлегуваат од неизвесноста околу странската побарувачка.

„За странската побарувачка продолжуваме да гледаме нагласено ниво на неизвесност поради континуираниот бавен тренд на раст на големите економии на ЕУ и негативните ризици поврзани со забрзувањето на растот во текот на 2024 година, што во голема мера ги одразува глобалните геополитички околности и релативно бавната динамика на глобалниот раст. Згора на тоа, и очигледно многу придушен раст на извозот на стоки, а во туризмот очекуваме продолжување на трендот на нормализација и поумерени стапки на раст по закрепнувањето од пандемијата и високите стапки. Растот на нашите главни пазари што емитуваат туризам е негативен ризик за прогнозата за 2024 година. Последователно, и нејасната природа на економските перспективи на нашите трговски партнери, каде што Германија особено отскокнува. Нарушувањето на овие перспективи, и покрај она што се чини дека е релативно силна домашна побарувачка, може да биде товар што расте во 2024 година“, вели Ален Ковач, главен економист на „Ерсте банка“ во Хрватска.

 Ален Ковач, главен економист на „Ерсте банка“ во Хрватскa

Според него, во такви околности, главниот фокус на власта, и на сегашната и на таа по изборите годинава, мора да остане балансирањето на фискалната политика во неизвесна економска реалност.

„Во овој дел секогаш се споменуваат дополнителни структурни реформи, каде што таргетираното членство во Организацијата за економска соработка и развој (ОЕЦД) може да биде одреден катализатор. Исто така, континуиран успех кога зборуваме за повлекување средства од Националното закрепнување и Програмата за отпорност (NRPO) останува нешто каде што го гледаме фокусот и во 2024 година“, истакнува Ковач.

Слично размислува и Иван Дражетиќ од „Интеркапитал“.

„Слично како и Европската комисија (ЕК), гледаме дека главните двигатели на растот во Хрватска ќе останат инвестициите поддржани од фондовите на ЕУ и приватните инвестиции, проследени со личната и државната потрошувачка. Главната разлика помеѓу она што го гледаме и прогнозата на ЕК лежи во придонесот на нето-извозот. Додека ЕК смета дека нето-извозот ќе се намали, но сепак ќе остане во позитивна област, набљудувањето на состојбата со големите хрватски производители сугерира дека придонесот на нето-извозот лесно може да биде негативен“, оценува Дражетиќ.

Како што објаснува тој, рецесиската состојба во индустрискиот сектор во ЕУ  годинава би можела до одреден степен да се пренесе и на хрватските производители преку синџирите на снабдување.

Аналитичарите на „Блумберг Адрија“ исто така гледаат ризици што можат да го намалат растот.

„Инвестициите ќе се забрзаат, поттикнати од плаќањата од фондовите на ЕУ. Корпоративните инвестиции ќе останат придушени поради зголемените каматни стапки. Туристичката сезона ќе даде позитивен придонес во 2024 година, бидејќи потрошувачката закрепнува, но негативните ризици произлегуваат од нивото на закрепнување во главниот туризам пазари на емисии“, се наведува во анализата.

Во исто време, кога станува збор за стоковната трговија, аналитичарите на „Блумберг Адрија“ гледаат поддршка за извозот во перспективата за поголема странска побарувачка и зголемени резерви во индустријата во текот на 2023 година.

Затоа, Хрватска нема да доживее рецесија, но растот може и веројатно ќе забави донекаде, пред сè поради проблемите со странската побарувачка.

Дали Босна и Херцеговина е веќе во рецесија?

Прогнозите за Босна и Херцеговина се дека во 2024 година растот ќе изнесува околу еден отсто. Тоа за Хатиџа Јахиќ, професорка на Економскиот факултет на Универзитетот во Сараево, е „можеби премногу оптимистички“.

Хатиџа Јахиќ, професорка на Економскиот факултет на Универзитетот во Сараево /Facebook

Босна и Херцеговина зависи од извозот, каде што значителен дел од нејзините извозни активности е насочен кон европските пазари. Европската Унија е клучен трговски партнер, а економските трендови честопати се под влијание на настаните во поширокиот европски контекст. Како мала отворена економија, БиХ е особено чувствителна на надворешни фактори, вклучувајќи ги флуктуациите на побарувачката, трговската политика и економските услови во еврозоната.

„Нашата употреба на еврото во секојдневните трансакции и зависноста од европските пазари ја нагласуваат сложената економска зависност меѓу Босна и Херцеговина и еврозоната, но и поширокиот европски контекст“, вели Јахиќ во изјава за „Блумберг Адрија“.

Од друга страна, економистот Драшко Аќимовиќ смета дека Босна и Херцеговина веќе е во рецесија, „бидејќи криминалот и корупцијата се вклучени во БДП“.

„Долго време сме во рецесија. Ако продолжат криминалот и корупцијата, годинава уште ќе бидеме во рецесија, само статистичките податоци ќе бидат лажно прикажани како позитивни. Тоа е круг. Затоа не можеме да разговараме за рецесија како таква воопшто, кога е лажна“, смета Аќимовиќ.

Во соработка со: Александра Томиќ (Блумберг Адрија Македонија), Маријана Авакумовиќ (Блумберг Адрија Србија), Урош Божин (Блумберг Адрија Словенија), Игор Илиќ (Блумберг Адрија Хрватска) и Нејра Џаферагиќ (Блумберг Адрија БиХ)

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар