.webp){kind=icon}
Повеќе од четврт век немало француски претседател што не се обидел да го промени државниот пензиски систем, па ни Емануел Макрон не е исклучок. Францускиот лидер, кој беше реизбран минатата година за втор петгодишен мандат, се обидува да го избрише дефицитот на пензискиот систем и да ја поттикне економијата со зголемување на минималната возраст за пензионирање. Како и сите негови претходници, тој исто така мора да се соочи со синдикатите, кои се решени да ја спречат промената со штрајкови и масовни протести. Проблематиката ја појаснуваме преку седум клучни прашања.
1. Зошто Макрон сака да го промени пензискиот систем?
Во однос на начинот на кој функционира, францускиот пензиски систем е единствен во Европа. Преку давачките за работниците и работодавците се исплаќаат пензионерите. Проблемот е што Французите трошат помалку време на работа, а повеќе време во пензија отколку повеќето нивни европски колеги, што доведува до недостиг од средства за системот, што го зголемува јавниот долг, а стареењето на населението го влошува проблемот. Без реформи, националниот пензиски дефицит би можел да порасне дури на 0,8 отсто од годишното економско производство до 2030 година, според Советодавниот одбор за пензии на земјата. Ова е обврска што владата тешко може да си ја дозволи во земја што веќе има едно од најголемите оптоварувања на јавен долг во Европа.
2. Каков е планот на владата?
Минималната возраст за пензионирање во Франција од 62 години е една од најниските во Европа. Французинките во просек минуваат 26,7 години во пензија, а мажите 22,2 години, наспроти 21,4 и 18,4 години во Германија. Зголемувањето на минималната возраст на 64 години и зголемувањето на минималниот период за уплаќање на придонесите за пристап до целосна пензија ќе го елиминираат дефицитот во системот до крајот на деценијата. Тоа ќе го намали притисокот врз јавните финансии и ќе ѝ овозможи на владата да инвестира повеќе во дигитални технологии, да ја финансира транзицијата кон економија со ниска потрошувачка на јаглерод и да ги поттикне вработувањата и растот. Зголемувањето на минималната возраст за пензионирање, исто така, може да ги подобри ниските стапки на вработеност кај постарите работници, како што направија претходните пензиски реформи. Политички, Макрон има малку да загуби, бидејќи не може да се кандидира за трет мандат и е решен да го запечати своето наследство како реформатор насочен кон бизнисот и да му овозможи победа на неговото центристичко движење против популистите од десницата и левицата.
3. Зошто синдикатите се противат на планот?
Работничките организации велат дека промената на старосната граница неправедно ќе ги погоди нискоквалификуваните и најмалку богатите што почнале да работат порано. Дури и еден од поумерените синдикати во Франција, ЦФДТ (CFDT), излезе против планот и ги здружи силите со порадикални организации за да организира штрајкови и протести за укинување на мерките. Синдикатите веруваат дека има подобри начини да се зголеми вработеноста кај постарите работници и да се ребалансира системот, како што е зголемувањето на даноците, што Макрон го отфрли. Владата понуди ослободување за некои работници да можат сè уште да се пензионираат на 62 години и ветување за зголемување на минималната пензија за најзагрозените. Тоа не беше доволно за да се убедат синдикатите.
4. Како може да влијаат протестите на економијата?
Последниот пат кога Макрон започна голема ревизија на пензискиот систем, во 2019 година, тој предизвика еден од најдолгите штрајкови во француската историја. Протестите следуваа по протестите на „жолтите елеци“ против неговиот предлог за зголемување на даноците за гориво, при што беа блокирани патишта и складишта за гориво, што доведе до најлошите немири во Франција од студентските протести во мај 1968 година. Сегашната заднина е само маргинално подобра, бидејќи економијата се бори со најсилната инфлација од 1980-тите, а економскиот раст се движи околу нулата. Сепак, искуството од минатото може да му даде доверба на Макрон да се осврне на мислењето на синдикатите. Избувнувањето на коронавирусот, а не протестите, го наведе да ја запре пензиската реформа. Долготрајните штрајкови во 1995 година против промените во пензиите и социјалното осигурување одзедоа само 0,2 процентни поени од четвртина од растот, според националната агенција за статистика Insee.
5. Може ли Макрон да го провлече својот план преку парламентот?
Националното собрание почна да расправа за мерките во почетокот на февруари. Иако Макрон го загуби апсолутното мнозинство на парламентарните избори минатата година, конзервативната Републиканска партија истакна дека може да го поддржи законот за пензиите под одредени услови, што ќе му даде доволно големо мнозинство во Долниот дом. Ако не дојде до тоа, сепак може да се искористи контроверзен член во Уставот што дозволува законите да се носат без гласање. Сепак, тоа може дополнително да ги разбесни политичките противници, а министрите рекоа дека сакаат да избегнат таква провокација.
6. Може ли Макрон, сепак, да се повлече?
Поблиската историја сугерира дека ќе биде потребно повеќе од непријателски синдикати за да ги попречат плановите на Макрон. Неговиот социјалистички претходник Франсоа Оланд воведе промени во пензискиот систем во 2014 година и покрај противењето на синдикатите. Пред него, Никола Саркози спроведе план за зголемување на минималната возраст за пензионирање од 60 на 62 години по неколкумесечни протести во кои учествуваа милиони луѓе. Дали Макрон ќе направи пресврт може да зависи од тоа дали синдикатите ќе можат да ја обединат пошироката јавност околу нивната кауза. Анкетите на крајот на јануари покажаа дека претседателот можеби ја губи битката со јавното мислење, а сè поголем број луѓе веруваат дека промените се непотребни, нефер и неефикасни.
7. Дали ова е исклучиво француски проблем?
Едвај. Светската популација на луѓе на возраст од 60 години и постари се очекува да се удвои до 2050 година, според Светската здравствена организација, додека стапките на фертилитет се во долгорочен пад. Финансиските притисоци ги предизвикуваат системите за поддршка на постарите лица и ставаат многу земји во тешка позиција на избор дали да ја зголемат старосната граница за пензионирање, да ги намалат бенефициите или да ги укинат даноците. Пензискиот јаз ќе изнесува околу 23 отсто од вкупното светско производство до 2050 година, проценува консултантската куќа „Група 30“. Една клучна мерка е односот на бројот на постари луѓе во однос на работоспособното население. Во Европа и Северна Америка соодносот ќе биде околу 50 на 100 до 2050 година, што е пораст од 30 на 100 во 2019 година, според податоците на ОН. Накратко, ние сме на траекторија кон помал удел на луѓе што плаќаат даноци и поголем удел на пензионери. До 2035 година, основниот систем на Америка познат како социјално осигурување повеќе нема да може да ги покрива плаќањата, што ќе доведе до намалување на бенефициите за 20 отсто, според неговите повереници.
