.webp){kind=icon}
Македонија како Дубаи. Не е споредливо, ама не е и нескромна споредбата, секако, ако се земат предвид сите околности. Ги анализираме изградените станови кои зјајат празни – и во главниот град и во другите градови во земјава. Во бројки, во повеќе од третина од становите во земјава не живее никој. Според последните податоци од пописот спроведен од страна на Државиот завод за статистика во 2021 година, од вкупно 839.174 стана, дури 307.187 се без постојан домаќин.
Најмногу празни станови има во туристичкиот центар, Охрид, над 17.000. Следат скопските општини Центар и Карпош. Вкупно, во главниот град празни се 59.300 стана. Над 4.000 празни стана има и во зимскиот туристички центар, Маврово.
Податоците на статистика откриваат и уште нешто. Имено, на пример во Делчево, општина со помалку од 18.000 жители и нешто над 400 километри квадратни површина има над 2.000 празни станови. Ова, според експерите, се должи на масовното иселување од помалите општини во земјава, сеедно дали жителите дошле во Скопје или ја напуштиле Македонија.
Друга причина за купувањето станови во кои ниту некој живее, ниту ги издава под кирија е вишокот ликвидност што се создаде во претходниот период како резултат на експанзивните политики на монетарните власти што ја зголеми и депозитната база во банките, а со тоа и кредитирањето.
Конкретно, во земјава, од 2015 година до сега штедните влогови се зголемиле за две милијарди евра и во првата половина од годината надминуваат седум милијарди евра или над 60 отсто од националниот БДП.
Во меѓувреме, заради зголемувањето на инфлацијата и нарушувањата во синџирите за снабдување, цената на метар квадратен урива рекордни, а се зголемија и кириите. Статистиката покажува дека од над 59.000 празни станови во Скопје, во Управата за јавни приходи регистрирани се само 3.294 физички лица и 18 045 правни лица кои издавале под закуп.
Интересот за градба расте, растат и цените
И покрај тоа што третина од становите во земјава се ненаселени, не стивнува интересот за градба. Податоците на државната стстистика покажуваат дека во јули годинава биле издадени нови 422 одобренија за градба. Близу 60 отсто од нив се во високоградба. Со нив се планира изградба на нови 907 стана со површина од 81.059 метри квадратни.
Понудата на нови станови се зголеми лани, откако заради пандемијата се намали во претходната 2020 година. Во рамки на понудата за ланската година, според податоците на Народна банка на Македонија, забележителен е раст на бројот на непродадени станови и на становите во градба. Просечниот број понудени станови во првите два квартала од 2021 година изнесува 22.198. Во структурата преовладуваат становите во градба со учество од 63 проценти, коешто умерено се намалува на сметка на пораст на учеството на непродадени станови.
Во моментов, цена за метар квадратен во Скопје, во зависност од локацијата надминува над 2.000 евра. Најголем раст на цените имаше во второто тримесечје од 2022 година кога цените на становите во Македонија остварија годишен раст од 16,5 проценти, што е рекордно зголемување коешто не се случило во изминатава деценија. Во четвртото тримесечје од 2021 година растот изнесуваше 11,4 проценти, а во првото тримесечје од годинава 12,5 проценти. Од 2011 година цените на становите се зголемени за 26,6 проценти.
Македонските градежници како главна причина за растот го наведуваат зголемувањето на трошоците за градење. Нивното тврдење го поткрепуваат и статистичките податоци.Во првото тримесечје од 2022 година, во споредба со четвртото тримесечје од 2021 година, трошоците во градежништвото за нови објекти за индивидуално домување се повисоки за 7,5 проценти, трошоците за материјали за 10 проценти, а трошоците за вработените за 2,3 проценти.
Расте кредитирањето
Истовремено, најголем придонес кон побарувачката односно растот на цените на становите имаат зголемениот обем на станбени кредити (за 304 проценти од 2011 година наваму), зголемувањето на нето-платите за 8,2 проценти на годишно ниво во периодот на декември 2021- мај 2022 година и за 47 проценти од крајот на 2011 година, како и зголемување на достапните средства преку владината програма за субвенционирање за купување на домови.
„Сепак, при анализата на овој показател треба да се има предвид, дека високите стапки на раст на станбените кредити во домашната економија, во голем дел се резултат на ниската почетна основа на станбеното кредитирање, како последица на послабата развиеност на овој сегмент од кредитниот пазар. Така, во 2006 година, станбените кредити изнесуваа нешто под 2 проценти од БДП и на нив отпаѓаа помалку од 18 проценти од вкупните кредити на населението. Согласно со податоците со 2021 година, станбените кредити учествуваат со 9,2 проценти во БДП и зафаќаат околу една третина од вкупните кредити на домаќинствата, што и натаму е значително под просекот на развиените земји во еврозоната, каде што станбените кредити учествуваат со околу 40 проценти во БДП, односно на нив отпаѓаат близу 80 проценти од вкупните кредити на домаќинствата“, се укажува во извештајот на Народната банка.
На годишно ниво, според податоците за август годинава, растот на станбените кредити изнесува 13,5 отсто. Како станбени кредити заклучно со минатиот месец, НБРМ регистрира 1, 174 милиони евра. Во однос на крајот на минатата година тоа е зголемување од близу 80 милиони евра.
