Во целина, силниот долар нема значително влијание на македонската економија. Државата главно се задолжува во евра, трговијата исто така е во евра. Единствено влијание, силниот долар има на цените на горивата во земјава затоа што увозот на нафта е во долари. При пресметките на цените за малопродажбата, Регулаторната комисија за енергетика (РКЕ) ја зема предвид вредноста на доларот во однос на денарот.
Пред една година, еден долар, според средниот курс на НБРМ, вредел 51,96 денари. Во петокот за еден долар беа потребни 62,36 денари. Највисоката вредност во однос на денарот, американската валута имаше кон крајот на минатиот месец. Имено, на 29 септември за еден долар беа потребни 64,3 денари.
Колку не чини силниот долар низ призмата на горивото што го плаќаме на бензинските станици? Според калкулациите во кои Блумберг Адриа имаше увид, просечната цена на нафтата за тон во септември изнесувала 1.031,7 долари, а истиот месец лани 591,5 долари. Просечната вредност на доларот годинава изнесувала 58.448 денари, а лани 51.602 денари. Според истите пресметки, увоз на еден тон нафта годинава чини нешто помалку од илјада евра (60.303 денари), лани за истиот увоз биле наплаќани по околу 500 евра (30.521 денар).
Со вакви увозни цени, во малопродажба, литар дизел лани во септември чинел 63,5 денари. Бенизните БС 95 и БС 98 се продавале за 73 односно 75 денари по литар соодвтено. Во септември годинава, дизелот чинел 92 денари за литар. Во петокот дизелот поскапе за три денари по литар и сега се продава за 97,5 денари. Во текот на годината, за прв пат сите цените на горивата забележаа троцифрени вредности.
Скапиот долар особено неповолно влијае на земјите увознички на нафта каква што е Македонија затоа што „двата извора го зголемуваат трошокот изразен во домашна валута, наместо да го омекнуваат преку меѓусебна компензација“, објаснува во Блумберг Адриа, универзитетскиот професор, Мајран Петрески.
„Дури и да сте напредна економија, како земјите од ЕУ на пример, со увоз на релативно скапа нафта во услови на силен долар, вие просто увезувате инфлација“, вели Петрески.
Силниот долар не дозволи поголем раст на цената на нафтата на светските берзи
Заради руската инвазија во Украина цените на нафата достигнаа рекордна вредност во март годинава. Највисоката цена беше постигната на осми март и тогаш БРЕНТ нафтата се тргуваше за 127,98 долари за барел. Во петокот изнесуваше 94 долари за барел или на нивото од февруари годинава, пред стартот на војната.
„Доларот е на свој 20-годишен максимум во однос на главните светски валути. Генерално, силен долар значеше послаби цени на примарните берзански производи, вклучително и на нафтата. На пример, ако пресметате проста корелација меѓу цената на Брент нафта и доларот во однос на кошница од главните светски валути, таа историски (го зедов периодот 1987-2019) изнесува -80 отсто, значи висока и негативна. Оттука, таа врска нафта – долар се однесуваше како некоја заштита на глобалната економија, со тоа што тие меѓусебно се компензираа, што е секако важно за посиромашните земји“, објаснува професорот Петрески.
Според него, еклатантен пример од поновата историја е однесувањето на нафтата и доларот во текот на Големата финансиска криза 2008 кога барел нафта достигна речиси 150 долари, што беше удар за многу економии, но во истата година доларот беше на рекордно ниско ниво, што овозможи за земјите кои увезуваат нафта, поскапувањето на барелот да не изгледа толку високо конвертирано во локалната валута.
Фиксниот курс на денарот ја штити економијата
Според пресметките на статистика, заклучно со август, увозот кај ставката минерални горива, мазива и сродни производи се зголемила за близу 860 милиони евра или за над 150 отсто повеќе од истиот период лани. Од јануари до август годинава за увоз на овие производи платени се 1,4 милијарди евра, а лани 570 милиони евра.
Во оваа ставка влегуваат освен нафтата, и гасот и струјата чии цени годинава уриваа рекорди што накрај резултира со толку поголема бројка на увозната страна.
Марјан Петрески
„Без оглед што другите енергенти како струја или гас, на пример, ги плаќаме во евра, значи таму го немаме ефектот на апрецирачка валута, но го имаме ефектот на енормен раст на нивната берзанска цена. Но тоа, пак, ни дава добра илустрација за начинот на кој фиксниот денар за еврото ја штити економијата во вакви изразено волатилни услови, а во контекст на фактот што доминантен дел од нашите трговски и финансиски текови се одвиваат со европските земји, значи се деноминирани во евра, па оттука силниот долар и скапата нафта за нас играат сепак релативно ограничена улога кога се гледа економијата во целина“, вели Петрески.
И од Народна банка на Македонија за Блумберг Адриа велат дека силниот долар има ограничено влијание на економијата.
„Позначајни ефекти врз нашата економија не се очекуваат, со оглед на малото значење на САД доларот за нашата економија. Учеството на долгот изразен во САД долари е само 7,8 отсто од вкупниот надворешен долг. Во однос на надворешната трговија на нашата економија, само околу девет отсто е во долари. Согласно тоа, не се очекува некој поголем ефект. Засега, имајќи ја предвид методологијата за одредување на малопродажните цени на нафтените деривати на домашниот пазар, движењата на доларот (апрецијација/депрецијација) подиректно се одразуваат врз промените на овие цени кај нас“, велат од НБРМ.
.webp){kind=icon}
