.webp){kind=icon}
Инфлацијата во Северна Македонија излезе од контрола, а поради растот на трошоците се нагризуваат реалните приходи, стои во најновиот извештај на Виенскиот институт за интернационални економски студии (Wiiw) кој беше презентиран вчера попладне. Проекциите на Институтот се дека македонскиот брутодомашен производ (БДП) во 2023 година ќе порасне за 0,6 проценти што е најлош резултат меѓу петте земји од Адриа регионот. Имено за Хрватска се предвидува раст на БДП од 2,5 проценти, за Србија и Словенија, идентично, раст во 2023 година од 1,9 отсто, додека босанската економија се очекува да порасне за 1,5 проценти.
„Растечките глобални цени на електричната енергија се дополнителен товар, а поради тоа големи индустриски капацитети можеби ќе бидат принудени да се затворат во текот на зимата. Монетарната и фискалната политика стануваат се порестриктивни што дополнително ја осакатува економијата. Згора на се, можна е рецесија во Германија која всушност апсорбира половина од македонскиот извоз, стои во извештајот.
Очекувања за растот
Извештајот на Виенскиот институт ја анализира состојбата во 23 економии во Централна, Источна и Југоисточна Европа (ЦИЈИЕ). Во есенката прогноза впрочем е наведено дека војната во Украина досега немаше толку негативно влијание врз овие земји или немаше ефект со квалитет кој можеби се претпоставуваше првично. Сепак, според економистите на институот, ова ќе се промени во наредните месеци.
„Повисокиот од очекуваниот раст во многу земји од регионот во првата половина од годината, благодарение на закрепнувањето по пандемијата, доведе до значителна нагорна ревизија на прогнозата за 2022 година: Wiiw проценува раст од 3,9 проценти во просек во земјите-членки на ЕУ, 3,1 процент во земјите од Западен Балкан, а во Турција раст од 5,1 процент. Во сите случаи, ова е значително побавно отколку во 2021 година, но сепак сведочи за импресивен степен на отпорност наспроти силниот надворешен шок. Спротивно на тоа, Wiiw очекува руската економија да се намали за 3,5 проценти до крајот на оваа година. Сепак, ваквата рецесија е многу поблага отколку што се предвидуваше летото кога прогнозата беше -7 проценти, велат од Институтот.
Тешка зима и лоша перспектива за 2023 година
Сликата за остатокот од 2022 и 2023 година, сепак, е сосема поинаква. Неповолниот економски шок од војната веќе беше многу повидлив во третиот квартал од оваа година.
„Високата инфлација ги намалува реалните приходи, а со тоа и приватната потрошувачка, која досега беше најважниот столб на растот. Дополнително на тоа е сè позаканувачката енергетска криза, слабеењето на германската економија, големите зголемувања на каматните стапки и премалата фискална поддршка од владите. Значи, најлошото допрва доаѓа за Источна Европа“, вели Бранимир Јовановиќ, економист во Wiiw и главен автор на есенската прогноза.
Во неа е предвидено дека БДП на Украина ќе падне за околу една третина (33 проценти) во споредба со 2021 година - нагорна ревизија од 5 процентни поени во споредба со летото. Во 2023 година, украинската веќе би можела повторно да порасне за 5,5 отсто.
„Сепак, постојат големи негативни ризици за прогнозата, првенствено поврзани со времетраењето и исходот на војната“, објаснува Олга Пиндјук, економист и експерт за Украина во Wiiw. Многу компании ги продолжуваат своите активности. Позитивно се развива и извозот на жито преку црноморските пристаништа.
Србија посебен случај
Инаку од земјите во регионот Србија има најспецифична ситуација, за што најмногу придонесува политичката констелација. Во самиот извештај стои дека економскиот раст на Србија во голема мера ќе зависи од нејзината надворешна политика.
„Не би рекол ни дека Србија во моментов седи на две столчиња, туку дека е многу поблиску до Русија“, изјави Јовановиќ за Bloomberg Adria.
Србија засега не ја плаќа цената на блиските односи со Русија, тврди Јовановиќ и додава дека единственото економско поместување се гледа во помалиот обем на странски директни инвестиции од Западна Европа и Соединетите Американски Држави. „Секако е прерано да се извлечат заклучоци на што се должи ова, но едно објаснување може да биде дека западните компании ја избегнуваат Србија поради промената на нејзиниот имиџ во меѓународната заедница“, рече Јовановиќ.
Во случај Србија да одржи блиски односи со Русија, може да очекуваме раст на БДП од 1,9 отсто или малку полошо сценарио за 2023 година, додека оттргнувањето од Русија би значело малку подобар економски раст, вели Јовановиќ.
Тој исто така додаде дека последиците од двете одлуки ќе се почувствуваат дури подоцна, на среден и на долг рок, што би значело од 2024 година натаму.
Блумберг адриа исто така состави извештај за растот на БДП во реионот, а според него, Србија ќе забележи помал раст од очекуваниот од виенската институција, додека БДП на Хрватска и Словенија ќе се намали во однос на 2022 година.
Инфлацијата останува висока
Инаку за 2022 година во целина, просечната инфлација ќе биде двоцифрена за повеќето од 23-те земји кои се набљудуваат. Ова исто така важи и за 11-те членки на ЕУ а кои се дел од ЦИЈИЕ. За нив предвидена е инфлација од 13 проценти во просек за годинава и околу 8 отсто во 2023 година. Освен покачените цени на храната, главната причина за високото ниво на инфлација се трошоците за енергија поради тековната енергетска криза. „Ако гасот треба да се рационализира во зима на некои места, поединечни земји би можеле да влезат во рецесија“, предупредува Бранимир Јовановиќ. Во случај на сурова зима, многу земји од регионот веројатно ќе имаат сериозни проблеми да ги покријат своите потреби за природен гас со количините што ги складирале. И ако - како што изгледа неизбежно во моментот - Германија западне во рецесија и големите индустриски постројки запрат поради недостаток на енергија тогаш другите земји - особено Чешка, Унгарија, Словачка, Полска и некои делови од Западен Балкан - исто така ќе страдаат поради нивните блиски економски врски со Германија.
