.webp){kind=icon}
Поголеми плати, флексибилно работно време, работа од дома се дел од придобивките што ги донесе работата на дигиталните платформи. Ваквиот начин на работа зеде замав во периодот на пандемијата, за време на карантините, но опстана и неколку години подоцна, а земјава стана лидер во регионот по бројот на вакви работници.
Според податоците на регионалната платформа „Гигметер“, во земјава има околу 6.000 работници на дигиталните платформи – од кои повеќето се фриленсери. Тоа значи дека на 100.000 жители, 331 лице работат на платформа, што е најмногу во регионот.
На овие 6.000 фриленсери што работат на глобалните платформи, како што се „Апворк“ (Upwork), „Глово“ (Glovo), „Фриленсер“ (Freelancer), се додаваат и околу 1.000 лица што работат на локални платформи, како „Фиткит“ (fitkit.mk), „Кликни јади“ (kliknijadi.mk), „Корпа“ (korpa.mk), кои главно работат во Скопје.
„Во зависност од потребата од услуги, овие платформи со помош на софистицирани алгоритми можат лесно да ги усогласат потребата и побарувачката од некоја работа во согласност на вештините и знаењата на работниците што се регистрирани и подготвени да ја завршат задачата во одреден временски период. Во случајот со глобалните дигитални платформи, обично станува збор за кратки и високоспецијализирани работни задачи, каде што плаќањата се многу повисоки од просечната македонска плата, додека локалните дигитални платформи најчесто имаат потреба од кадар за разнесување пратки и храна, што, од друга страна, е примамлива понуда за млади и студенти како дополнителен приход“, вели економскиот аналитичар Александар Костадинов.
Македонските фриленсери се најслабо платени во регионот
Просечната заработувачка за еден час работа на дигитални платформи во регионот изнесува 20,4 долари. Македонските фриленсери работат за помала сума од таа, односно се најслабо платени од земјите од Западен Балкан. Мажите заработуваат 16,9, а жените 14,6 долари за еден час работа.
Но, и покрај тоа што заработувачката на македонските фриленсери е најмала во регионот, сепак е значително поголема од платите во земјава. Или жена што работи на платформа за една недела, т.е. за 40 работни часа во согласност со Законот за работни односи, би заработила една просечна месечна плата на државно ниво или четири просечни плати за еден месец.
Според истражувањата на Меѓународната организација на трудот (МОТ), во земјава се потребни две и пол години за лице со завршено образование да најде работа во согласност со образовниот профил. Токму ова време за чекање е причина младите да размислуваат за иселување или, пак, да се преквалификуваат за работа на дигиталните платформи преку кратки неформални курсеви што им овозможуваат да ги стекнат потребните ИТ-вештини.
„Како што се зголемува побарувачката за вакви курсеви, така се појавува експоненцијално растечки број на образовни центри што нудат обука за неформално образование. Најпопуларни области се ИТ, дигитален маркетинг, уметност и дизајн и слични теми, каде што младите луѓе може да ги стекнат потребните вештини за работа од далечина. Така, на пример, во текот на 2022 година имаше најмалку 22 ИТ-академии во приватна сопственост што нудеа различни краткорочни програми за обука“, вели Костадинов.
Најголем дел фриленсери се во сивата зона
Државата не го следи трендот и иако сè поголем број Македонци наоѓаат нестандардни начини за вработување и заработување, трудовото законодавство не ја регулира областа, па овие работници се надвор од системот или работат во сивата зона.
Александар Костадинов / Приватна архива
„Со цел да се формализира нивната работа, како и да се заштитат работниците со овој тип нетипични форми на вработување, потребни се промени во трудовата легислатива. На пример, на фриленсерите е потребно да им се даде можност да се регистрираат како самовработени лица. Ваква можност е веќе присутна во државава и на одредени занимања, како земјоделските работници, занаетчиите, адвокатите, верските работници и други групи што имаат коморски асоцијации, им се овозможува поедноставено или паушално оданочување. Фриленсерите, пак, се оставени без опција за регистрација на нивната економска активност и најчесто не ги пријавуваат своите приходи, со што придонесуваат кон неформалната економија“, вели Костадинов.
Според него, државата треба да има проактивен ангажман во овој дел и да овозможи овие лица да добијат пристап до поедноставени даночни процедури и можност да се приклучат на формалниот пазар на трудот. Особено затоа што најголемиот дел фриленсери обезбедуваат услуги за ИТ-секторот, во кој во 2022 година работеле два отсто од сите работници во земјава, но тој придонесува со четири отсто во БДП, што значи дека обезбедува поголема продуктивност од преостанатите сектори.
