Инфлацијата во изминативе две години предизвика значително зголемување на бројот на луѓе кои живеат во екстремна и во умерена сиромаштија, се констатира во новата студија за ефектите од поскапувањата врз сиромаштијата во Македонија што ја изработи економскиот аналитичар Бранимир Јовановиќ со поддршка на Асоцијацијата за одржлив и инклузивен развој – СИГА и Фондацијата „Фридрих Еберт“.
Според симулациите презентирани во студијата, инфлацијата доведе до сериозен пораст и на екстремната сиромаштија (лица кои живеат со помалку од 2,15 САД долари на ден, по меѓународни цени), и на умерената сиромаштија (лица кои живеат со помалку од 6,85 САД долари на ден, по меѓународни цени).
„Екстремната сиромаштија во 2022 година пораснала за околу 14.000 лица, а во 2023 година, во најдобар случај минимално ќе се намали, а во најлош случај, ќе порасне за дополнителни 14.000. Со тоа, во 2023 година ќе изнесува помеѓу 70.000 и 86.000, што е зголемување помеѓу 21 и 49 проценти во однос на состојбата од 2021 година, пред кризата на поскапувањата“, пишува во студијата.
Бранимир Јовановиќ
Во неа се додава дека стапката на екстремна сиромаштија во 2023 ќе изнесува во најдобар случај 3,4 проценти, а во најлош 4,2 проценти, што е значајно зголемување во однос на стапката од 2021 година, од 2,8 проценти.
„Слични се динамиките и кај умерената сиромаштија. Таа во 2022 година пораснала за 56.000 лица, а во 2023 година, во најдобар случај ќе порасне за нови 21.000 лица, а во најлош – за 101.000 лица. Со тоа, во 2023 година, бројот на луѓе што живеат во умерена сиромаштија ќе изнесува помеѓу 439.000 и 519.000, што е зголемување помеѓу 21 и 43 проценти во однос на 2021 година. Стапката на умерена сиромаштија во 2023 година ќе изнесува во најдобар случај 21,2 проценти, а во најлош 25,1 проценти, што е значајно зголемување во однос на 2021 година, кога изнесуваше 17,5 проценти“, се наведува во студијата.
Растот на цените го „изеде“ растот на приходите
Според авторот, причините за рапидниот раст на сиромаштијата лежат во тоа што растот на цените го надминува растот на приходите на луѓето.
„Кумулативниот раст на цените во 2022 и 2023 година ќе изнесува помеѓу 23 и 27 проценти, што е значајно повисоко од растот на примањата на луѓето. Така, растот на социјалната помош, детскиот додаток и пензиите во овие две година ќе изнесува 17 – 18 проценти, додека растот на просечната плата ќе изнесува помеѓу 18 и 24 проценти, со изразени варијации по одделни дејности“, пишува во студијата.
Главната препорака на студијата е дека единствен начин да се спречи сиромаштијата дополнително да порасне, е Владата да преземе мерки за ограничување на растот на цените и за покачување на приходите на луѓето.
„Мерката за ограничување на цените на основните прехранбени производи донесена во септември 2023 година е добра, но мора да остане на сила подолго време, а не само до крајот на ноември. Таа ќе го ублажи растот на цените за периодот додека е на сила, но доколку биде укината за само два месеца, цените веднаш нагло ќе пораснат, како што се случи при претходните две епизоди кога имаше замрзнување на цените, со што нема да има никаков ефект врз сиромаштијата“, пишува во студијата.
Да се стимулира домашното производство на храна
Во неа се посочува дека на подолг рок, односно, за 2024 година и понатаму, Владата може да преземе мерки за стимулирање на домашно производство на храна и енергија, со што би се зголемила понудата на овие две работи, а со тоа и би се влијаело врз намалување на ценовните притисоци.
Кога е зголемувањето на приходите на граѓаните во прашање, се укажува дека на Владата ѝ стојат на располагање неколку можности. Првата е да се зголемат сите видови социјални издатоци – социјална помош, детски додаток, пензии, барем за онолку колку што изнесува инфлацијата. Притоа, зголемувањето треба да се направи веднаш, односно во истата година кога има интензивен раст на цените.
„Системските механизми за покачување на издатоците, кои се вградени во предметните закони, не се доволни во вакви ситуации, затоа што тие ги зголемуваат социјалните издатоци со задоцнување, а исто така и не ја надоместуваат целата инфлација. Од тие причини, потребно е и ад хок зголемување на издатоците, покрај системските покачувања“, пишува во студијата.
Доколку не е можно ад хок да се зголемат социјалните издатоци, според авторот потребно е Владата да обезбеди специјален актикризен надоместок, односно трансфер, кој ќе покрие барем дел од растот на цените.
„Примери за вакви надоместоци имаше во многу држави во 2022 година, како, на пример, во Австрија, каде државата обезбеди 500 евра за секој возрасен граѓанин и 250 евра за секое малолетно лице. Зголемувањето на социјалните издатоци ќе влијае особено на екстремната сиромаштија, затоа што најголем дел од приходите на лицата кои живеат во екстремна сиромаштија доаѓаат од социјални трансфери, а не од плати“, се констатира во студијата.
Зголемување на платите
Во неа се додава дека дополнително на зголемувањето на социјалните трансфери, потребно е Владата да преземе и мерки за покачување на платите на работниците.
„Конкретно, за ова на Владата ѝ стојат на располагање два инструмента – покачување на минималната плата, и покачување на платите во јавниот сектор. Со покачувањето на минималната плата, Владата директно ќе ги заштити сиромашните работници, и во приватниот и во јавниот сектор. Со покачувањето на платите во јавниот сектор, ќе се зголемат токму оние плати кои најмалку пораснаа во 2022 и 2023 година – платите во јавна управа и одбрана, и во социјална и здравствена заштита“, пишува во студијата.
Се наведува дека дополнително, со ова индиректно ќе се влијае и на платите во приватниот сектор, кој вработува повеќе од 80 проценти од вработените во државата.
„Мерките за покачување на платите ќе имаат поизразено влијание врз умерената сиромаштија, затоа што најголемиот дел од доходот на лицата кои живеат во умерена сиромаштија потекнува од плати, а не од социјални трансфери“, пишува во студијата.
.webp){kind=icon}
