Додека развиените земји моделот на медијација за решавање спорови го користат како редовна постапка, во Македонија оваа алатка за мирно и побрзо решавање спор меѓу две страни сè уште е непозната за граѓаните и за компаниите. Во 2006 година за првпат медијацијата се воведува преку Законот за медијација, закон што помина низа измени, па во актуелната форма е усвоен во декември 2021 година.
Брз, економичен и доверлив метод за решавање спор
Медијацијата е процес за решавање спорови помеѓу две или повеќе страни што се во некаков спор или конфликт, преку ангажирање трета неутрална страна, наречена медијатор. Целта е да се постигне спогодба и да се избегне долготраен и скап судски процес. Сите оние што имаат некаков спор можат да поведат постапка на медијација и може да изберат медијатор од именикот на медијатори, кој е објавен на страницата на Комората на медијатори. Нас нè интересираше зошто не се применува.
„Медијацијата обично е поефикасна и времето за решавање еден спор е ограничено на 90 дена, за разлика од традиционалните судски постапки, кои траат со години. Споровите може да се решат побрзо, некогаш дури се потребни само една-две средби на страните со медијаторот за да се реши спорот, што значи пониски трошоци и заштеда на време. Процесот на медијација помага во задржувањето на добрите односи помеѓу страните. Зачувувањето на односите е од суштинска важност, особено кога спорот вклучува бизнис-соработка или доколку станува збор за лични врски или семејни односи“, вели Гордана Богеска, лиценцирана медијаторка.
Приватна архива/Гордана Богеска
За седум години над 5.000 спора биле предмет на медијација
Министерството за правда во 2016 година го воведе регистарот на предмети во кој медијаторите во согласност со закон имаат обврска да ги внесуваат сите предмети, без разлика дали спорот меѓу страните е решен или не. Досега се регистрирани 5.123 предмети, од кој 2.390 се успешно решени.
Најголем број на предмети има во трговските спорови, каде што во согласност со Законот за парнична постапка е предвиден задолжителен обид во медијација, пред поведување на судската постапка за спорови до милион денари помеѓу две правни лица, потоа следуваат работните спорови, кои се однесуваат на парични побарувања од работен однос. Медијаторите најлесно ги решаваат споровите меѓу работодавците и нивните вработени.
„Од 2.163 работни спора, 1.965 се успешно завршени, односно е постигната спогодба во медијација. Со самото тоа може да се заклучи дека работодавците ја препознаваат медијацијата како најдобар начин за решавање на ваквите спорни односи со своите вработени. Трошоците за решавање на овие спорови со медијација се повеќекратно пониски и решавањето на спорното прашање со постигната спогодба е конечно. Во целост, може да се заклучи дека свесноста за медијацијата расте, но сè уште постојат предизвици и пречки што треба да се надминат за да се овозможи широка примена на овој метод во корпоративниот свет“, вели Богеска.
Судска постапка или медијација - што чини помалку?
Висината на трошоците за постапката на медијација е јавно објавена во тарифник на медијаторите на страницата на Комората. За секој започнат час медијација на медијаторот му следува награда од 20 евра, 50 евра награда на медијаторот за подготовка на спогодба, потоа следуваат и предвидените трошоци за подготовка на покани, записници, изјави и слично, за што цената варира од две до 30 евра.
„Трошоците за решавање на овие спорови со медијација се повеќекратно пониски и решавањето на спорното прашање со постигната спогодба е конечно. Тоа е голема предност во однос на заштеда на средствата од буџетот на компанијата, заштеда на ресурси, заштеда на време и зачувување на добрите односи“, велат од Комората на медијатори.
Медијацијата ќе се применува пред започнување кривична постапка за малолетници
Претходниот месец стапи во сила Законот за правда на децата, во кој се уредува постапувањето со децата во ризик и со децата што извршиле дејства што со закон се предвидени како кривични дела и прекршоци. Медијацијата во овој закон е наведена како можност да се примени пред започнување кривична постапка за малолетното дете. Како страни во постапката за медијација се дете во ризик, дете во судир со законот или дете жртва со неговиот законскиот застапник и оштетениот и, секако, тука е медијаторот како трета неутрална страна.
„Значајно е што преку медијацијата се спроведува ресторативна правда на детето што дошло во судир со законот и со тоа медијацијата може да биде ефективен пристап за подобрување на поведението на детето и за рехабилитација на засегнатите страни“, вели Богеска.
Стратегијата за реформи во правосудниот систем и Акцискиот план за периодот од 2024 до 2028 година предвидуваат бројот на предмети во медијација да достигне десет отсто од вкупниот број судски предмети на ниво на целата држава, кој во моментов изнесува 0,03 отсто предмети во медијација во однос на судските постапки.
Холандија земја пример за медијација
Холандија е земја што има најголем степен на користење медијација на европско ниво. Над 3.000 лиценцирани медијатори пријавуваат околу 200.000 официјални медијации на годишно ниво, а неофицијално се решени еден милион предмети, бидејќи законот не ги обврзува медијаторите да ги пријавуваат сите предмети. Најголем број медијации се од семејното и трудовото право. Анализите на институциите во Холандија покажуваат дека со примена на медијацијата се намалиле обемот на работа на судовите и трошоците на граѓаните во решавањето на споровите.
.webp){kind=icon}
