Иселениците лани испратиле помалку пари во Македонија, што е причината?

Лани, во 2024 година, македонските иселеници во странство испратиле помалку пари во земјава одошто годината претходно. Според податоците на Народната банка, вкупната сума на девизни дознаки во годината изнесува 2,018 милијарди евра, што е за околу 70 милиони евра помалку одошто во 2023. Пад има и кај двете компоненти во вкупните девизни дознаки – во делот на трансферите на пари преку банка или некој од сервисите за брз пренос, износот е 330 милиони евра, што е за околу 10 милиони евра помалку. Во делот, пак, на внес на готовина што потоа се разменува во менувачници, износот е 1,68 милијарди евра, што е за околу 60 милиони евра помалку.

Во 2025 година, во првото тримесечје имаме пад на износот на готовина сменета во менувачници, за околу 4 отсто, на 317,8 милиони евра, а зголемување кај трансферите преку банки и други сервиси за околу 3 отсто, на 76,6 милиони евра.

Карактеристично е што вкупната сума на девизни дознаки пред 2024 имаше повеќегодишен тренд на постојан раст, освен падот на износот за време на пандемиската 2020 година. Причината за падот лани веројатно се должи на зголемувањето на трошоците на животот во земјите каде што најчесто се иселуваат македонските граѓани, па и ним им опаѓа животниот стандард, што значи и помалку пари можат да испраќаат на своите семејства, според некои економски аналитичари што ги консултиравме. Втората причина е растечкиот тренд на иселување на цели потесни семејства, што значи двајцата родители со сѐ децата си одат од државава, за разлика од порано, кога едниот родител, а поретко и двајцата прво заминувале во странство, а потоа ги земале со себе и останатите членови. Овој тренд практично остава статистички помалку луѓе што остануваат овде, на коишто иселениците би им испратиле пари.

Земји каде што парите од иселениците се половина економија 

Македонија е меѓу земјите од регионов каде што учеството на девизните дознаки, односно парите што ги испраќаат иселениците на своите семејства овде, во бруто-домашниот производ – БДП е меѓу најниските, односно околу 2,5-3 отсто изминативе пет години. За споредба, во Србија е 7,1 отсто, во Албанија 8,7 отсто, во БиХ 10,3 отсто, а највисоко е во Косово, дури 17,5 отсто за 2023 година, според проценките на Светската банка. Во овие девизни дознаки, освен подароците и помошта од роднините, влегуваат и пензиите што резиденти на Македонија ги добиваат од странство, како и други социјални трансфери. 

На глобално ниво, пак, земји каде што директните девизни дознаки имаат најголемо учество во националната економија, обично се оние на пониско или средно ниво на развој, како Таџикистан, каде што дознаките зафаќаат речиси половина, односно 45 отсто од БДП, според податоците на Светската банка.

Следуваат земји од типот на Тонга, Никарагва, Непал, Хондурас, со удел од 25-30 отсто во БДП, а од регионов во ова друштво е претходно спомнатото Косово, кога е 17-та земја во свет според уделот на дознаките во БДП. 

Меѓутоа, овие бројки се однесуваат само на дознаките што луѓето што работат во странство им ги испраќаат директно на своите блиски преку банка или брз трансфер на пари. Кога ќе се додаде и готовината што иселениците ја разменуваат  во менувачниците кога доаѓаат во своите земји, или пак некој нивни близок што ги добил парите на рака, статистиката значително се менува.

Па така, во 2024 година, во Македонија се слеале 330 милиони евра преку банка и брз трансфер, а петкратно повеќе, односно 1,69 милијарди евра е износот на готовината сменета во менувачници што ја регистрира Народната банка.

Тоа значи дека вкупната сума на пари што доаѓаат во земјава по основ на лични дознаки од иселеници, достигнала преку две милијарди евра, односно бележи континуиран раст последниве 15-20 години. Учеството на овој износ во вкупниот БДП на Македонија, оттаму, е значително поголемо, односно зафаќа речиси 16 отсто.

Податоците од Народната банка покажуваат дека во 2005 година работниците во земјава донеле вкупно 683,5 милиони евра, додека во 2024 година тој износ бил тројно зголемен, на 2,02 милијарди евра.

Од Народната банка велат дека приватните дознаки, вкупно гледано (примени преку официјални канали и донесени во готовина), историски претставуваат значен дел од вкупниот девизен прилив во платниот биланс на земјата и покриваат поголем дел од трговскиот дефицит.

„Тие низ годините се релативно стабилна категорија на девизен нето-прилив во земјата и, во просек, во периодот 2005-2023 изнесуваат околу 14-15 проценти од бруто-домашниот производ (БДП), а со тоа се битна поддршка на девизните резерви и стабилноста на курсот“, велат од Народната банка.   

Приватните дознаки втора најбитна компонента на доходот на граѓаните 

Во однос на дознаките од работници испратени само преку официјалните канали, точно е дека оваа категорија во рамките на вкупните приватни трансфери бележи позитивен тренд на движење во последниот период. поизразен пораст на оваа категорија првенствено беше евидентиран за време на пандемијата, во 2020 година, како резултат на ограничената мобилност во тој период, а со тоа и на можностите за носење на дознаките во готовина, поради што средствата беа главно испраќани преку банките и носителите на брз трансфер на пари. Но, дури и по отстранувањето на рестрикциите за патување, оваа категорија се задржа на повисоко ниво, во просек, во однос на претпандемискиот период. Поконкретно, во периодот 2020-2023 година официјалните дознаки од работници во просек изнесуваа 2,6 проценти од БДП, наспроти 2,2 отсто од БДП во претходните десет години, според податоците на Народната банка.

Земјите од Централна и Југоисточна Европа, инаку,  се значајни нето-приматели на дознаки, што главно е резултат на засилениот тренд на емиграција којшто се јави по нивната транзиција кон пазарни економии. Фактот дека овие земји се меѓу највисоките приматели на приватни дознаки во Европа укажува на тоа дека ваквите финансиски приливи потенцијално би можеле да имаат значително влијание врз поттикнувањето на нивниот економски раст.

Приливите од приватните трансфери се битен сегмент и од  македонската економија, не само од аспект на платниот биланс. Имено, тие се важен сегмент од доходот во економијата, односно влијаат на животниот стандард на дел од населението и овозможуваат значајна поддршка на приватната потрошувачка, а со тоа индиректно и на растот на БДП, посочуваат од Народната банка.

 (Depositphotos)

„Впрочем, нашите анкети за приватните трансфери покажуваат дека најголем дел од овие приливи (околу 80 проценти) е наменет токму за тековна потрошувачка. Како дополнителен извор на приходи за домаќинствата тие претставуваат и втора најзначајна компонента на реалниот расположлив доход, по масата на плати, односно според нашите оцени сочинуваат нешто над една четвртина од расположливиот доход на населението“, посочуваат од Народната банка. 

Летото е обично периодот кога „гастарбајтерите“ доаѓаат во своите татковини во регионов и трошат за најразлични производи и услуги – од стоматолошки и други ординации, реновирање на своите домови, па сѐ до свадби, крштевки и други веселби. Освен парите што преку целата година ги испраќаат на своите блиски во земјите од каде што доаѓаат, нивното присуство, особено во месеците јули и август се гледа и по поголемата сума на девизи што се разменуваат во менувачниците, односно нето – менувачкото работење што го евидентира  Народната банка. На пример, во 2024 година, ако месечниот просек е од 100-120 милиони евра, во јули и август износот е двојно поголем, околу 200 милиони евра. Слична е динамиката и во претходните години.  

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар