Македонскиот БДП ќе останеше без колено да не беа парите од иселениците

Дознаките од странство или парите што Македонците ги заработуваат во други земји и потоа им ги праќаат на своите семејства овде и се сметаат за секундарен доход, генерално бележат раст во изминатите години, иако зависат од економските случувања и во годините што се обележани како кризни од различни состојби бројките одат во надолна линија. Ако во 2014 година во земјава стигнале 216,29 милиони евра, во 2023 година износот е зголемен за 57 проценти и изнесува 339,97 милиони евра. За 2024 година се достапни податоци за трите квартали, односно за периодот од јануари до септември, кога работниците од странство во земјава пратиле 248,19 милиони евра.

Споредено на годишно ниво, за периодот јануари-септември 2024/2023, податоците покажуваат дека официјалните приливи се намалени за 3,6 проценти.

Но тоа се само парите што се испратени преку официјалните канали, како банки и брз трансфер на пари. Ако на тоа се додадат и дознаките донесени во готовина преку неформални канали, што инаку Народната банка ги евидентира преку нето-менувачкото работење (нето-откуп на девизи од страна на менувачниците во земјава), тогаш износот на секундарен доход ќе стане многу поголем, особено имајќи го предвид фактот дека во земјава стигнуваат многу повеќе пари во готовина отколку што работниците испраќаат преку банките и системите за брз трансфер.

Па така, според податоците од нето-менувачкото работење, во 2014 година приливите на девизи во земјава изнесуваат 1,09 милијарда евра, додека во 2023 година се зголемени на 1,75 милијарда евра, што претставува раст од речиси 60 проценти. Во деветте месеци од 2024 година (јануари-септември) преку менувачниците во земјава се внесени 1,26 милијарда евра.

Ако погледнеме кумулативно, статистичките податоци од Народната банка покажуваат дека во периодот јануари-септември лани во земјава стигнале вкупно нешто над 1,5 милијарда евра. Во истиот период од 2023 година оваа ставка изнесувала 1,56 милијарда евра.

„Во периодот јануари-септември 2024 година, во согласност со последните објавени податоци, приливите од приватни дознаки изнесуваат 1,5 милијарда евра и споредено со истиот период од претходната година се забележува одредено намалување (за 4,2 проценти на годишна основа). Тоа е резултат на особено високата базна основа во првите три квартали од 2023 година, кога беше регистриран историски највисок износ“, образложуваат од Народната банка во одговор за „Блумберг Адрија“. 

За две децении дознаките од странство неколкукратно се зголемиле

Податоците од Народната банка покажуваат дека во 2005 година работниците во земјава донеле вкупно 683,5 милиони евра, додека во 2023 година тој износ бил тројно зголемен, на 2,08 милијарди евра.

Од Народната банка велат дека приватните дознаки, вкупно гледано (примени преку официјални канали и донесени во готовина), историски претставуваат значен дел од вкупниот девизен прилив во платниот биланс на земјата и покриваат поголем дел од трговскиот дефицит.

„Тие низ годините се релативно стабилна категорија на девизен нето-прилив во земјата и, во просек, во периодот 2005-2023 изнесуваат околу 14 проценти од бруто-домашниот производ (БДП), а со тоа се битна поддршка на девизните резерви и стабилноста на курсот“, велат од Народната банка.

Depositphotos

 

„Во однос на дознаките од работници испратени само преку официјалните канали, точно е дека оваа категорија во рамките на вкупните приватни трансфери бележи позитивен тренд на движење во последниот период. Имено, поизразен пораст на оваа категорија првенствено беше евидентиран за време на пандемијата, во 2020 година, како резултат на ограничената мобилност во тој период, а со тоа и на можностите за носење на дознаките во готовина, поради што средствата беа главно испраќани преку банките и носителите на брз трансфер на пари. Но дури и по отстранувањето на рестрикциите за патување, оваа категорија се задржа на повисоко ниво, во просек, во однос на претпандемискиот период. Поконкретно, во периодот 2020-2023 година официјалните дознаки од работници во просек изнесуваа 2,6 проценти од БДП, наспроти 2,2 отсто од БДП во претходните десет години“, пишува во одговорот од Народната банка.

За што се користат парите?

Приливите од приватните трансфери се битен сегмент од нашата економија, не само од аспект на платниот биланс. Имено, тие се важен сегмент од доходот во економијата, односно влијаат на животниот стандард на дел од населението и овозможуваат значајна поддршка на приватната потрошувачка, а со тоа индиректно и на растот на БДП, посочуваат од Народната банка.

„Впрочем, нашите анкети за приватните трансфери покажуваат дека најголем дел од овие приливи (околу 80 проценти) е наменет токму за тековна потрошувачка. Како дополнителен извор на приходи за домаќинствата тие претставуваат и втора најзначајна компонента на реалниот расположлив доход, по масата на плати, односно според нашите оцени сочинуваат нешто над една четвртина од расположливиот доход на населението“, посочуваат од Народната банка. 

Имајќи ги предвид економската состојба и животниот стандард на граѓаните, јасно е дека парите заработени од странство што се праќаат тука се трошат за секојдневни потреби, вели Шенај Хаџимустафа, професорка на Универзитетот на Југоисточна Европа.

Шенај Хаџимустафа, професорка на Универзитетот на Југоисточна Европа Приватна архива

„Генерално, да, дознаките од странство имаат позитивно влијание врз економијата затоа што тоа се пари што се трошат тука од страна на семејствата на работниците што се во странство. За да се каже со сигурност за што се трошат тие пари е потребна поопсежна анализа, иако е јасно дека голем дел од парите се користи општо за потрошувачка, имајќи го предвид фактот на економската состојба не само тука кај нас туку и во регионот, особено по кризата со пандемијата, енергетската и кризата со инфлацијата“, вели професорката Хаџимустафа.

Трендот на раст на дознаките од странство професорката го смета за позитивен од повеќе аспекти, иако вели дека би било подобро кога тие пари би се инвестирале наместо да се трошат за тековни потреби.

„Да не заборавиме дека во периодот од 2007 до 2009 година имаше значајно намалување на тие дознаки од странство, што влијаеше на стабилноста на курсот, па интервенираше Народната банка, а тогаш причината беше што кризата беше глобална, па и тие што беа во странство беа во криза и не можеа многу да праќаат како вообичаено. Затоа, позитивно е тоа што се зголемуваат девизните дознаки, но сметам дека е подобро кога тие пари би се инвестирале за да се добие поголема додадена вредност“, вели Хаџимустафа.

Во ниту една земја не се знае точно колку пари внесуваат работниците од странство

Податоците со кои  располага Народната банка во однос на приливите од странство од физички лица, како што веќе споменавме, се обезбедуваат преку два начина на евиденција и контрола: од дознаките примени преку официјалните канали (банки и брз трансфер на пари), како и преку менувачниците од каде што се евидентира нето-откупот на девизи во рамките на менувачкото работење. Тоа се всушност дознаките донесени во готовина што пристигнуваат преку неформални канали, но за кои не може да се утврди прецизно нивната вкупна вредност.

„Сметам дека во нашата земја доаѓаат и пари што се неевидентирани од Народната банка, пари што се во сивата зона од економијата. Иако Народната банка има свои механизми и во свои рамки ја има супервизијата дури и врз менувачниците, прашањето е дали сѐ докрај може да се исконтролира. Ама тоа не е нешто што се случува само тука, кај нас, туку е така насекаде во светот. Затоа велам дека можеби и од тој канал доаѓаат одредени пари, што ако се пресмета, на крајот ќе излезе дека тука се троши повеќе отколку што се има, и тие се тие пари од сивата економија. Во секој случај, добро е кога доаѓаат тие пари за да се задоволат потребите на тукашните граѓани, нормално преку трошење на домашниот пазар, а со тоа им се помага и на домашните бизниси“, заклучува професорката Шенај Хаџимустафа.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар