Финансиските друштва уриваат рекорди: Над 227.000 договори за брзи кредити

Финансиските друштва во Македонија ја завршиле минатата година со 227.706 активни договори за кредитирање со физички лица, со вкупна вредност од 9,2 милијарди денари (150,7 милиони евра), што е убедлив рекорд од 2014 година наваму, покажуваат податоците на Народната банка.

Драстично помал е бројот на активни договори на финансиските друштва со правни лица, кој заклучно со 2024 година изнесувал 584 договори, со вкупна вредност од 1,3 милијарда денари (21,5 милион евра). 

„Во 2024 година финансиските друштва остварија исклучително високи показатели за профитабилноста, но намалени во споредба со претходната година поради побавниот раст на нето-добивката. Од друга страна, се подобри оперативната ефикасност, што се гледа од намалениот удел на оперативните трошоци во вкупните приходи“, наведуваат од Народната банка во извештајот за финансиската стабилност на Македонија во 2024 година.

Оттаму објаснуваат дека носители на профитабилноста на финансиските друштва се приходите од камати и приходите од надоместоци и провизии, кои имаат многу сличен удел во формирањето на добивката за 2024 година.

„Во периодот од последните пет години се забележува промена во значењето на овие приходи − во 2019 година приходите од провизии и надоместоци се поголеми за 2,5 пати од каматниот приход, двете категории приходи се изедначуваат во 2022 година, а потоа каматниот приход го наминува приходот од надоместоци“, посочуваат од Народната банка.

Од централната банка укажуваат дека ваквите движења во главните категории на приходи може да се поврзат и со промените во регулативата пред сѐ во однос на транспарентност и опфатноста на другите трошоци што ги наплатуваат овие друштва.

„Сепак, кредитите одобрени од овие друштва и натаму се многу ’скапи‘ продукти, при што приходите што тие ги оствариле од кредитната активност надминуваат 50 проценти од износот на активните договори за кредит, што е значително повеќе од банките, кај кои просечната СВТ (стапка на вкупни трошоци) е околу седум проценти“, констатираат од Народната банка.

Можни ризици

Ризиците за финансиската стабилност од овие друштва се поврзуваат со ризикот од предизвикување презадолженост на одделни слоеви од населението, особено на оние со пониски примања, што е поврзано со релативно полесниот пристап до финансирање од финансиските друштва во споредба со построгите кредитни стандарди на банките, но и повисоката вкупна цена на кредитите, наведуваат од Народната банка.

Александар Димитриоски/Bloomberg Adria

„Со законските измени за работењето на финансиските друштва од јули 2023 година и со подзаконската регулатива се зајакнаа процедурите во работењето на финансиските друштва и се создаде основа за поголема контрола на ризиците поврзани со нив. Ова се одрази преку намалување на бројот на финансиските друштва и забавен раст на вкупните средства, кој од 24,4 проценти во 2023 година се сведе на 8,1 проценти во 2024 година на годишна основа“, информираат од Народната банка.

Растот на вкупните кредити што се одобрени од страна на финансиските друштва изнесува 9,6 проценти и исто така бележи забавување во 2024 година.

„Со измените се зајакнаа кредитните стандарди, што може да придонесе за ублажување на ризикот од презадолженост, иако должничкиот товар за кредитокорисниците од овие друштва и натаму е висок, а регулативните ограничувања овозможуваат поголема пропустливост на кредитните барања во споредба со домашните банки“, велат од Народната банка.

Во 2024 година показателите за изложеноста на кредитниот ризик на финансиските друштва во основа се подобрија, но и натаму релативно голем дел од нивното кредитно портфолио се наплатува со задоцнување.

„Изложеноста на ликвидносниот ризик е умерена и во голема мера зависи од успешноста во редовната наплата на побарувањата од клиентите. Финансиските друштва остваруваат кратка девизна позиција, која се стеснува и во текот на 2024 година“, наведуваат од Народната банка.                      

Што донесоа измените на регулативата за работењето на финансиските друштва?      Со законските измени се зајакнаа барањата во однос на управувањето и капитализираноста на финансиските друштва, како и во однос на управувањето со ризиците, пред сѐ со кредитниот ризик, а се заострија барањата во однос на идентификација на кредитокорисниците и се воведе ограничување на максималниот износ на дополнителните трошоци поврзани со кредитот. Законските измени предвидуваат финансиското друштво да не може да склучи договор за потрошувачки кредит, ако со договорот или со услугите поврзани со него е утврден надоместок или повеќе надоместоци коишто не влегуваат во пресметката на годишната стапка на вкупни трошоци, а коишто самостојно или во комбинација со кој било друг надоместок надминуваат или може да надминат 60 проценти од износот на одобрениот кредит. Надоместоци во оваа смисла се сите трошоци коишто потрошувачот ги плаќа или има обврска да ги плати во текот на целиот период на важност на договорот, изразени како процент или во апсолутен износ, а коишто произлегуваат или на каков било начин се поврзани со договорот за потрошувачки кредит или со услугите поврзани со него, со исклучок на трошоците настанати во постапката за извршување и законската казнена камата. Во 2024 година се донесе Правилникот за управување со кредитниот ризик со кој се пропишува начинот за управување со кредитниот ризик, како и мерењето, контролата и следењето на овој ризик, а којшто како едни од поважните мерки ги вклучува показателот за процена на кредитната способност и показателот за процена на вкупната задолженост на одделно физичко лице кон сите кредитори. Со Правилникот за кредитен ризик е воведено ограничување на ДСТИ – што значи кредитот може да биде одобрен само доколку месечните обврски на барателот не надминуваат 70 проценти од неговите месечни приходи. Со Правилникот се воведува ограничување и за показателот ЛТВ (англ. Loan To Value - сооднос помеѓу износот на кредитната изложеност кон физичкото лице и вредноста на недвижноста над која е воспоставен залог заради обезбедување на таа кредитна изложеност, којшто не треба да надмине 90 проценти).

  

Значителен простор за раст на кредитирањето

Од Народната банка информираат дека стапката на капитализираност на финансиските друштва, мерена како учество на капиталот и резервите во вкупната актива, се зголемила (за 0,8 процентни поени) во однос на 2023 година, главно поради побрзиот релативен раст на капиталот и резервите во однос на растот на активата.

„Имајќи го предвид законското ограничување на максималниот обем на кредитирање (соодносот помеѓу вкупните побарувања врз основа на кредити, гаранции, факторинг и кредитни картички да не надминува 10 пати од капиталот и резервите), постои значителен простор за раст на кредитирањето од страна на финансиските друштва, бидејќи на крајот на 2024 година тој сооднос изнесува 2,2 и е непроменет во споредба со крајот на 2023“, посочуваат од Народната банка.

Оттаму додаваат дека изложеноста на ликвидносниот ризик на финансиските друштва е умерена.

„Анализирано според договорната оригинална рочност, финансиските друштва постигнуваат целосна покриеност на обврските со договорна оригинална рочност до една година (средствата со оригинална рочност до една година се повисоки за 2 пати од обврските со истата оригинална рочност, а на крајот на 2023 година овој сооднос изнесуваше 2,2 пати)“, велат од централната банка.

Притоа, најликвидниот дел од средствата на финансиските друштва (паричните средства и паричните еквиваленти) покрива 16,6 проценти од вкупните краткорочни обврски (претходната година овој сооднос бил повисок за 1,7 процентни поени и изнесувал 18,3 проценти). 

„Анализирано според договорната преостаната рочност, во сите анализирани рочни блокови до една година, јазовите меѓу соодветните средства и обврски се позитивни, што упатува на солидна ликвидност на финансиските друштва, под претпоставка дека наплатата на побарувањата и исплатата на обврските се одвиваат според договорената динамика и обем. Имајќи предвид дека над 94 проценти од активата на финансиските друштва се побарувања од клиенти, ликвидноста на овие друштва во голема мера е условена од успешноста во наплатата на побарувањата онака како што е договорено“, укажуваат од Народната банка.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар