Уделот на небанкарските финансиски друштва на пазарот е само 1,1 отсто и постои голем потенцијал за развој, тврдат компаниите од секторот. Според податоците од Групацијата на небанкарски финансиски друштва при Стопанската комора на Македонија (СКМ), растот на компаниите што се занимаваат со микрокредитирање е значително поголем од растот на банките.
Просечниот годишен раст во банкарскиот сектор е меѓу шест и осум проценти, додека кај нефинансиските друштва главно станува збор за двоцифрен раст. Имено, податоците покажуваат дека растот на нефинансиските друштва во 2021 година бил 24 отсто, во 2022 година бил 14 отсто, а во 2023 година бил 35 отсто. Бројките за 2024 година не се целосни и се однесуваат на трите квартали, период во тој покажуваат раст од седум отсто. Намалувањето на растот, според компаниите од секторот, е директен резултат од новата законска регулатива во оваа индустрија, која де факто почна да се применува од јули 2024 година.
Микрокредитните друштва велат дека се задоволни од новата законска рамка, која обезбедува фер правила на игра и голема заштита на податоците.
„Новата законска регулатива го зголеми основачкиот долг од 100.000 на 500.000 евра сопствени средства. Инаку, претходно и дел од тие 100.000 евра можеше да биде позајмен износ“, вели Билјана Мишиќ, извршна директорка на нефинансиското друштво „Јуте Македонија“. Освен тоа, новите правила посветуваат поголемо внимание во делот на презадолжување на населението, па налагаат максималната задолженост на клиентите кога се задолжуваат кај нефинансиските друштва да не смее да надмине 70 проценти кога ќе се соберат вкупните обврски во однос на приходите на апликантот.
Стопанска комора на Македонија
Друга новина важна да се напомене е дека износот за враќање на сега пласираните кредити кога ќе се соберат сите трошоци и камати не смее да надмине 100 проценти од главниот долг дури и во услови ако се доцни со плаќањето. Се укинува и можноста за рефинансирање на достасан заем. Новините за микрокредитните друштва се добри бидејќи го сместуваат секторот, кој според нив е значаен двигател на економијата, меѓу најрегулираните.
„Намалениот степен на ризик и намалените трошоци за исправка на вредност ќе резултираат во постабилен развој и подобар статус на финансиските друштва. Додека ограничувањата на вкупните трошоци, воведени од страна на регулаторот пред повеќе од една година, ќе го намалуваат профитот на друштвата, се очекува намалениот трошок за ризични пласмани да ги намали расходите на друштвото и да ги одржи во здрава финансиска кондиција на пазарот“, велат од групацијата.
Небанкарските финансиски друштва ги регулира Министерството за финансии, но тие подлежат и на дополнителна регулација од страна на Управата за финансиско разузнавање и Агенцијата за заштита на личните податоци.
Досегашни ефекти од примената на измените на законската регулатива:
- Со стапувањето во сила на измените од јули 2023 година, бројот на финансиски друштва се намали на 27, за разлика од 2022 година, кога беа активни 35 друштва, што значи дека новите регулативи овозможиле „опстанок“ само за оние што имале капацитет да се придржуваат кон новите регулативи. На оние друштва кај кои интерните процедури и системи беа приспособени уште пред новиот правилник и работеа целосно етички и транспарентно, сево ова не само што не им предизвика никакви потреси туку им овозможи фер, унифицирана и стандардизирана законска средина за работење.
- Динамиката на кредитирањето во финтек-индустријата е значително намалена, земајќи ги предвид новите регулаторни мерки, кои предвидуваат минимален капитал, максимална стапка на вкупни трошоци – СВТ, како и коефициент на задолженост изразен преку односот на вкупните месечни кредитни обврски на физичкото лице и месечниот приход, за дополнителна заштита и контрола во служба на граѓаните корисници на услугите на финансиските друштва.
- Со Правилникот за заштита на граѓаните од подигање кредити од финансиско друштво на нивно име од трети лица се воспостави ред и измамите се сведени на минимум. Изминативе години имаше голем број пријави до МВР за измами со личните податоци, но по стапувањето во сила на новиот закон и тоа речиси го нема.
- Динамиката на кредитирањето во финтек-индустријата во текот на 2024 година е значително намалена споредено со претходните години, како резултат на новите регулаторни измени. Кредитниот раст во небанкарските финансиски друштва со третиот квартал за 2024 година изнесува 7 отсто, што е речиси изедначено со кредитниот раст од 6 отсто во банкарскиот сектор во земјата, додека во вкупната актива на финансискиот систем во земјава финансиските друштва учествуваат само со 1,1 отсто.
- Во меѓувреме, со инвестиции во технологија се овозможи и автоматска верификација на документите, преку воведување регистрирани шеми за електронска идентификација на клиентите, за спречување можни измами.
- Корисниците сѐ повеќе претпочитаат финтек-слуги, не затоа што не се погодни да користат услуги од банка, туку поради едноставноста, достапноста, брзината, транспарентноста, односно поради подобреното корисничко искуство во финтек-компаниите.
- Финансиските друштва плаќаат повеќе данок од банките бидејќи исправката на вредност им е непризнаен трошок.
Со ригорозност во идентификувањето до помалку злоупотреби на лични податоци
Поригорозните правила за идентификација на клиентите ја намалуваат можноста за злоупотреба на личните податоци, како што имаше случаи во минатото, кога се подигнуваа брзи кредити на нечие туѓо име преку онлајн аплицирање со прикажување туѓа лична карта, тврдат од Групацијата на небанкарски финансиски друштва.
Тие сметаат дека дури и порано, кога тоа беше почест случај, станувало збор за мал процент на злоупотреби. Имено, според нивните податоци, од вкупно одобрени 220.000 кредити имало околу 200 пријави за злоупотреби и кражба на идентитет, а сега тоа било уште поретко.
„Не е брз кредитот, брза е процедурата за одобрување“, велат од групацијата. Тоа што им овозможува брза обработка на апликации е резултат на, како што велат, големите инвестиции во дигитализација и алатки за машинско учење.
Стопанска комора на Македонија
„Користиме вештачка интелигенција и машинско учење, што овозможува висок степен на точност при кредитната апликација“, вели Мишиќ од „Јуте Македонија“. Тие не се само поврзани со Македонското кредитно биро туку имаат и своја голема база на податоци од клиенти, односно апликанти, и во секој момент поседуваат дневно ажурирани податоци за задолженоста на барателот на кредит, и тоа не само за кредитни производи туку и за достасани долгови, дури и за комуналии.
Инаку, според новите правила, идентификацијата на апликантите се врши на три начини: со физичко присуство во експозитурите на финансиските друштва, а доколку аплицирањето се одвива онлајн и парите од одобрениот кредит треба да се префрлат на банкарската сметка на апликантот, тогаш идентификацијата ја врши или самата банка во која треба да се префрлат парите или идентификацијата се врши преку т.н. регистрирани шеми за идентификација, а такви има две во Македонија. Со нивна помош се проверува и докажува идентитетот на апликантот.
Уделот на микрокредитирањето е минорен во вкупното кредитно портфолио, голем е потенцијалот за раст
Според податоците што ги сподели Групацијата на небанкарски финансиски друштва при СКМ, нивниот удел во вкупното кредитно портфолио изнесува само 2,2 отсто, а во апсолутна бројка тоа е 171 милион евра, наспроти банките, кои имаат пласирано кредити во вкупен износ од 2,62 милијарди евра.
Македонија е земјата со најмал удел на микрокредитирањето во финансискиот сектор, од само 1,1 отсто, додека во другите земји од регионот (Црна Гора, Босна и Херцеговина, Албанија, Косово и Србија) тој процент се движи меѓу три и седум отсто. Оттука, друштвата за брзи кредити гледаат голем потенцијал за раст на пазарот.
„Ова е пазар што не е доволно опслужен и затоа постојат толку финансиски друштва“, велат од групацијата.
Микрокредитирањето низ бројки
Небанкарските финансиски друштва велат дека се млада индустрија, која постои само десет години, и дека не поседуваат бројки на ниво на групација, туку конкретни статистички податоци можат да обелоденат единствено за секоја компанија одделно. Токму тоа го посочуваат како аномалија и поле на кое велат дека се залагаат за да ги подобрат состојбите, особено во делот со транспарентноста.
Пред воведувањето на новата законска регулатива, во земјава имало 35 небанкарски финансиски друштва, а сега таа бројка е намалена на 27. Од нив, 20 се членки на групацијата во рамките на Стопанската комора на Македонија.
Од „Јуте Македонија“ велат дека немаат голем процент на пласирани нефункционални кредити и наплатата кај нив е 95,6 отсто во рамките на период од 30 дена. Кај банките бројот на достасани а ненаплатени рати за кредити се движи околу 12 проценти, но тоа се однесува на период од 90 дена.
Друштвата за брзи кредити го дефинираат како мит тврдењето дека секому му одобруваат кредити. Според нивните бројки, бројот на одобрени кредити во однос на доставените апликации се движи околу 40 проценти. Дополнително, тие велат дека не кредитираат само посиромашни граѓани, кои инаку тешко би дошле до кредит во банките, туку често имаат примери кога и поимотни клиенти ги користат нивните услуги, особено во делот на купување на рати. Освен тоа, многу се актуелни и меѓу фриленсерите, бидејќи таа категорија граѓани немаат редовни примања и автоматски значи дека речиси е невозможно да добијат кредит во банка доколку не поседуваат соодветен имот како гаранција. Ефективната каматна стапка што ја земаат, според нивните тврдења, се движи до 36 проценти.
„Традиционалните банки не можат да се справат со ова зашто клиентите немаат редовни примања, немаат хипотеки, а имаат потреба за итни пари“, вели Никола Јошевски, генерален менаџер на „Минт финтек груп“ и претседател на Групацијата на небанкарски финансиски друштва при СКМ.
Иако Македонија е земја во која нема доволно обучени кадри што би вршеле контрола врз работењето на небанкарските финансиски друштва, сепак тие велат дека се подложени барем на две-три контроли во текот на работењето.
.webp){kind=icon}