.webp){kind=icon}
Глобалниот долг заклучно со јуни годинава достигна нов загрижувачки рекорд од 312 трилиони долари и се позиционира меѓу 327 и 328 отсто од глобалниот БДП.
Според податоците на Институтот за меѓународни финансии (ИИФ), за шест месеци од 2024 година тој се зголеми за 2,1 трилиони долари.
И во земјите во развој заедничкиот долг на домаќинствата, приватниот сектор и на државата достигнува рекордни размери. Како процент од БДП сега изнесува 245 отсто, а во периодот од пандемијата досега е зголемен за 25 процентни поени.
Пониските камати носат поголеми ризици
Рекордното ниво на светскиот долг е резултат на зголемувањето на долгот на САД и на Кина, додека во исто време во Европа се забележуваат одредена консолидација и намалување, вели во изјава за „Блумберг Адрија“ универзитетскиот професор Марјан Петрески.
Според него, намалувањето на каматните стапки на глобално ниво ќе има влијание врз глобалниот долг пред сè поради тоа што се намалуваат трошоците за финансирање, што значи дека „сервисирањето на долгот станува полесно при пониски каматни стапки и тоа создава повеќе простор, вклучувајќи и за засилени инвестиции во енергетска инфраструктура“.
„Секако, оваа ситуација ќе доведе до понатамошно акумулирање долг, што го предвидува и самиот извештај на Институтот за меѓународни финансии, што, пак, ја нарушува фискалната одржливост, бидејќи каматните стапки може повторно да пораснат во иднина, а тоа не може никој со сигурност да го предвиди“, објаснува Петрески.
Енергетската транзиција ќе биде двигател на растот на долгот
Последниот извештај на ИИФ објавен минатата недела оценува дека растот на глобалниот долг главно е резултат на зголемувањата за задолжувањата за енергетската транзиција и преминот кон обновливи извори на енергија.
„Енергетската транзиција е значителен предизвик, бидејќи многу влади веќе издвојуваат сè поголем дел од своите приходи за трошоци за камати“, се наведува во извештајот.
Марјан Петрески, универзитетски професор/Приватна архива
Професорот Петрески вели енергетската транзиција допрва ќе бара повеќе финансирање, што ќе влијае на долгот, особено поради тоа што зелените инвестиции се капитално интензивни.
„Клучно е за земјите во развој, како Македонија, ваквиот притисок соодветно да се балансира со фискалниот капацитет одреден од капацитетот на економијата да генерира приходи, особено во контекст на неизвесностите околу идните движења на глобалниот и европскиот пазар на енергија. Ако една земја како нашата премногу се потпира на меѓународниот должнички пазар за да ја финансира енергетската транзиција, тогаш се изложува на глобалните и европските услови на финансискиот пазар и, се разбира, на геополитичките ризици. Последново особено стана значајно во последните години, бидејќи до конфликтот во Украина ретко кој ќе поверуваше дека конфликт на европско тло е лесно можен“, вели тој.
Растат долговите на владите
Институтот за меѓународни финансии во минатонеделниот извештај предупреди дека забрзано растат и долговите на владите. Глобалниот државен долг во моментов изнесува 92 трилиони долари. Намалувањето на каматите на глобално ниво ќе придонесе за натамошен раст на долгот. Очекувањата се дека до 2030 година тој ќе стигне до 145 трилиони долари, а до 2050 година ќе изнесува 440 трилиони долари.
„Значаен проблем е очигледниот недостиг од политичка волја за справување со зголемените нивоа на државниот долг во развиените и економиите во развој“, се наведува во извештајот на ИИФ.
Земјите во развој повеќе трошат на камати отколку на образование и на здравство
Трошоците за камати за државните задолжувања во земјите во развој ги надминуваат сумите за здравство и образование што се планирани во нивните буџети. Во тие земји, според процените на Организацијата за трговија и развој на Обединетите нации (УНКТАД), живеат 3,3 милијарди луѓе.
Трошоците за задолжување на земјите во развој ги надминуваат и средствата што тие држави ги наменуваат за климатски вложувања, што значи дека забавуваат напорите за ублажување на климатските промени и за исполнување на климатските цели.
Во период на раст на каматните стапки на глобално ниво, трошоците за камати за глобалниот долг во 2023 година кај земјите во развој достигаа 847 милијарди долари, што претставува раст од 26 отсто споредено со 2021 година.
Според податоците на ООН, во моментов повеќе од половина од земјите во развој издвојуваат најмалку 8 отсто од државните приходи за каматни плаќања, бројка што е двојно зголемена во текот на изминатата деценија.
