Можно зголемување на одредени надоместоци кај македонските банки

Банките имаа исклучително успешна 2024 година во деловното работење - добри профити, висока ликвидност и солвентност, ниски кредитни ризици и зголемени каматни диференцијали поради високите каматни стапки. Овие состојби се одразија и на цените на акциите, па, така, банкарскиот сектор беше еден од лидерите на пазарот на капитал во Европа. Европскиот индекс Euro Stoxx banks значително го надмина поширокиот индекс Euro Stoxx, во однос на растот на цените на акциите. Сличен пример гледаме во регионот Адрија, во случајот со Северна Македонија, каде што банките доминираа во успехот на пазарот на капитал. Во Северна Македонија банките ги надминаа и европските банки и другите домашни сектори, поради добрата кредитна активност и профитабилноста. Каматниот диференцијал е една од главните причини за добрата профитабилност, но не смееме да ги занемариме приходите од надоместоци и провизии - кои се исто така поврзани со основната функција на банките. Со оглед на тоа што се очекува дополнително паѓање на каматните стапки, изворите на профитабилност може да се префрлат кон алтернативи, па во остатокот од анализата се обидовме да видиме колку банките всушност се потпираат на надоместоците и каква е состојбата во Европа.

Ако ја погледнеме самата динамика, приходите од камати во регионот Адрија пораснале побрзо во 2024 година во споредба со примерокот на банки од ЕУ, што може да му се припише не само на растот на каматните стапки туку и на кредитната активност забележана во земјите од регионот.

Сличен тренд гледаме и кај надоместоците и провизиите. Иако во претходните анализи бевме фокусирани првенствено на приходите од камати, приходите од провизии и надоместоци не се занемарливи. Ако го споредиме со приходите од камати, во регионот Адрија приходот од надоместоци е околу една третина од приходите од камати, додека во ЕУ бројката е нешто помала. Меѓутоа, споредено со вкупната добивка пред оданочување, приходите од надоместоци и провизии сè уште се значително повисоки во примерокот на банки во ЕУ во споредба со регионот Адрија, така што можеме да кажеме дека има простор за понатамошен раст. Ова е делумно последица на побрзиот раст на добивката пред оданочување во регионот Адрија (дури 27 проценти на годишно ниво во споредба со околу 6 проценти во ЕУ, за првите три квартали од 2024 година). Меѓутоа, кога зборуваме за надоместоци и провизии, мора да забележиме дека финансиските извештаи не ни даваат детали за ефектите од количеството и цените. Ако се има предвид дека домашните економии сè уште имаат подобри изгледи за раст во наредната година во споредба со ЕУ, може да очекуваме приходите од надоместоците и провизиите да растат побрзо, само врз основа на количествената компонента. Има и простор за зголемување конкретни надоместоци и провизии, особено во Северна Македонија и во Србија, каде што цените на финансиските услуги за корисниците имаа најбавна динамика, гледано во однос на индексите на потрошувачките цени. Тоа е особено можно бидејќи банките влегуваат во 2025 година со растечка неизвесност во однос на натамошното движење на клучните каматни стапки, што, доколку каматните стапки останат покачени подолг период, ќе придонесе за кредитниот ризик. Не треба да ги игнорираме трошоците што  ги плаќаат самите банки(трошоци по надоместоци и провизии), кои се во корелација со приходите, но нивниот ефект врз билансите е сепак помал.

И, секако, интересно е да се погледне како пазарите го доживуваат финансискиот сектор. Според трендот на цените на акциите, можеме да кажеме дека е позитивен. Цените на сите банкарски акции во нашиот примерок забележаа раст во 2024 година.

Повторно, цените на акциите на банките во регионот Адрија имаа подобри перформанси - во просек тие додадоа околу 80 проценти во 2024 година, додека цените на акциите на банките во ЕУ се зголемија „само“ околу 40 проценти. Во регионот Адрија доминираше растот на цените на акциите на македонските банки, чија вредност се удвои.