Водич за почетници: Како Македонец да вложи во индексот S&P 500

Главните берзански индекси забележаа двоцифрен принос во 2024 година, така што не е изненадување што постои силен интерес кај малите инвеститори да бидат дел од подемот на берзите. Многумина кои за прв пат влегуваат на берза обично избираат инвестиции кои ги следат најголемите индекси, а обично тоа е некој американски индекс, како што е S&P 500 или глобалниот индекс MSCI World, кој вклучува речиси 1.500 акции од најголемите котирани компании на развиени берзи.

Разгледавме како малите инвеститори можат да вложуваат во овие индекси, и постојат неколку начини. За полесно објаснување, ќе се фокусираме на индексот S&P 500, бидејќи тој е еден од најпознатите индекси во светот, кој ги вклучува 500-те најголеми американски компании по пазарна капитализација. Меѓу нив се и т.н. „величествени седум“, односно, „Епл“ (Apple), „Мајкрософт“(Microsoft), „Амазон“ (Amazon), „Алфабет“ (Alphabet), „Тесла“ (Tesla), „Енвидиа“ (Nvidia) и „Мета“ (Meta).

Поради неговата широка диверзификација и историски стабилен раст, овој индекс често е избор на малите инвеститори кои сакаат да ги оплодат своите средства на долг рок. Иако индексот ги брои 500-те најголеми т.н блу чип компании, гореспоменатите седум компании претставуваат дури третина од вкупната пазарна капитализација на индексот. 

Оние кои би сакале малку порамномерна распределба во рамките на индексот, без оглед на пазарната капитализација на секоја акција, би можеле да инвестираат во S&P 500 Equal Weight Index. Дека „величествените седум“ се двигатели на овој индекс потврдува и споредбата на приносите меѓу двата споменати индекси - класичниот S&P 500 бележи принос од 25 проценти во 2024 година, а S&P 500 Equal Weight Index речиси 11 проценти.  Некои аналитичари го оценуваат здравјето на американската економија анализирајќи ги само 25-те акции со најголема пазарна капитализација во рамките на индексот S&P 500, надвор од „величествените седум“, а тоа се акциите на „Нетфликс“ (Netflix), „Виза“ (Visa), „Мастеркард“ (MasterCard), „Ексон Мобил“ (Exxon Mobil), „Волмарт“ (Walmart), „Бенк оф Америка“ (Bank of America) и „ЏејПи Морган“ (JP Morgan).

Дури и S&P 500 може да има лоша година

Во последните 60 години вредноста на индексот S&P 500 забележа негативен годишен принос само 15 пати, додека во другите години инвестирањето во овој индекс на инвеститорите генерално им донесе двоцифрен принос. Последниот негативен период беше во 2022 година, кога вредноста на индексот падна за 19 отсто годишно. Ова беше резултат на различни настани - периодот по Ковид, војната во Украина, енергетската криза и високата инфлација.

Во просек, овој индекс остварил номинален принос од 8,8 отсто (пред инфлација) во текот на 60 години. Во 2024 година, S&P 500 забележа принос од 25 проценти и е (само) 20-ти најпрофитабилен индекс во светот. Нему му претходат три блу-чип индекси од регионот Адриjа - македонскиот МБИ10 со принос од 65 отсто, словенечкиот SBITOP и српскиот Belex, двата со принос од над 30 отсто. Овие пазари се маргинални пазари кои имаат многу предизвици - главно поголем ризик, нестабилност и неликвидност на берзите, што не е карактеристика на развиените пазари како што се САД.

На берзата нема гаранции и зад остварените приноси се напишани интересни приказни. Има бикови и мечки, крахови и закрепнувања, рецесии и дување на меури, скокови на инфлацијата и интервенции на централните банки, промени во дузината компании што го сочинуваат индексот. Без оглед на сето тоа, долгорочните инвеститори можат да бидат многу среќни гледајќи ги нивните портфолија денес.

                      

Пример: Ако сте инвестирале по 100 евра месечно во индексот S&P 500 во последните 10 години, денес би имале 23.500 евра на вашата сметка (земајќи ја предвид инфлацијата). Вложувањето еднакви износи во редовни интервали, без разлика на цената на хартијата од вредност и берзата, е една од најпопуларните инвестициски стратегии на малите инвеститори. Ова се нарекува DCA (Dollar Cost Averaging).

  

Како да вложувате како мал инвеститор

Како што споменавме, не можеме директно да инвестираме во S&P 500, но тоа може да се направи преку различни фондови или финансиски инструменти кои го следат индексот или чија вредност е поврзана со вредноста на индексот. Вакви хартии од вредност може да купите преку овластените посредници во Македонија, четири банки – „Шпаркасе банка“, „Комерцијална банка“, „НЛБ Банка“, „Стопанска банка – Скопје“ и брокерската куќа „Инвест брокер“. Но, македонските граѓани купуваат финансиски инструменти на странски берзи и преку онлајн платформи, како „Интерактив Брокерс“ (Interactive Brokers) и др.

Берзанските индекси се таканаречени пазарни просеци и на инвеститорите им овозможуваат поедноставен преглед на она што се случува на пазарот без да ги анализираат сите 500 акции во индексот. Врз основа на овие индекси се создаваат различни производи кои често ги користат индексите како мерка за перформансите на менаџментот (бенчмарк). Некои ги следат овие индекси, повеќе или помалку успешно (пасивна стратегија), додека други се обидуваат да ги победат (активна инвестициска стратегија).

1. Фондови со кои се тргува на берза (ETF)

ETFs (Exchange-Traded Funds) се фондови кои котираат на берзата и чии акции може да се купат преку берзански посредник. Повеќето ЕТФ-и имаат стратегија за пасивно управување и едноставно следат однапред одредени индекси. Со купување на ЕТФ, инвеститорот купува диверзифицирана кошница. На пример, во случајот со S&P 500, тој се состои од 500 компании кои се вклучени во споменатиот индекс. ЕТФ-и често се препорачуваат на почетници кои сакаат да инвестираат сами и не знаат кои акции да ги купат. Предностите на инвестирањето во ЕТФ се:

-Ниски трошоци за управување: ЕТФ-и се познати по многу ниски провизии, од 0 до 0,2 проценти, во зависност од провајдерот, големината на фондот и инвестициската политика (како што се пазарите во развој, развиените пазари, одредени индустрии).

-Диверзификација: Со едно купување купуваме разновидна кошница со инвестиции.

-Ликвидност: ЕТФ-и може да се купуваат или продаваат за време на работното време на отворениот пазар. За малите инвеститори, се препорачува да се избере ЕТФ што има доволна критична маса или најмногу средства под управување (меѓу споредливите), бидејќи тоа често резултира со најниски трошоци.

 

Популарен ETF со инвестициска политика за инвестирање во S&P 500:

Од даночна гледна точка, попрактично е малите инвеститори да изберат акумулациски ЕТФ, што значи дека дивидендите не се исплаќаат, туку се акумулираат и реинвестираат. Дистрибутивните ЕТФ, пак, исплаќаат дивиденди, што значи дека инвеститорот мора да ги пријави на даночната управа и да плаќа даноци секоја година (како резултат на тоа ќе имаат повеќе работни и даночни обврски, па по правило, инвеститорите кои не зависат од приливот од дивидендите одлучуваат тие да се реинвестираат на ниво на фонд). На платформата justETF.com, најдовме 13 акумулациони ETF со инвестициска политика за следење или реплицирање на приносите на индексот S&P 500. Ги истакнуваме првите пет најголеми.

Отворени инвестициски фондови

Најпопуларен начин на инвестирање кај населението и понатаму се класичните инвестициски фондови со кои не се тргува на берзата, какви што и во Македонија постојат повеќе од 15 години. Вкупната нето вредност на отворените инвестициски фондови во земјава достигна рекордни 312 милиони евра на крајот од октомври минатата година, за 109 милиони евра повеќе во однос на истиот период од 2023. Сепак, не можеме во моментов да дојдеме до точни податоци колку од овој имот е вложен во фондови кои инвестираат во американски компании од индексот S&P 500. Отворените фондови ги нудат специјализирани даватели на услуги наречени друштва за управување со инвестициски фондови. Со овие средства управуваат професионални менаџери кои често се обидуваат да го надминат индексот S&P 500 со нивната активна стратегија за управување.

Овие средства обично ги избираат инвеститорите кои сакаат поддршка и совети на нивниот мајчин јазик. Сепак, трошоците за управување често се многу повисоки од трошоците за управување со ЕТФ-и.

Предности на отворени инвестициски фондови:

-Лесно користење: купувањето и продавањето се врши преку менаџерот на фондот, без потреба од трговска сметка.

-Професионален менаџмент: менаџерите прават корекции на фондовите во согласност со промените на пазарот. Инвеститорот добива совети на својот мајчин јазик, што често не е можно кога самостојно тргува преку странски платформи.

Недостатоци на отворените  фондови:

-Повисоки трошоци за управување: просечните надоместоци се повисоки од ETF, што може да влијае на приносите.

                      

Основни правила за инвестирање во акции Инвестираме на берзите долгорочно, односно за период подолг од 10 години. Други финансиски производи, а не акции, се погодни за пократки рокови. S&P 500 историски има просечен годишен раст од осум до 10 проценти. Нема гаранции на берзата. Ова значи дека минатите приноси не се гаранција дека тие ќе продолжат и во иднина. Оваа година, S&P 500 имаше принос од 25 проценти. Според многу аналитичари, таков резултат тешко ќе се повтори во 2025 година. Психологијата на инвеститорите е исто така важна. Мора да сте свесни дека на берзата има подеми и падови, 10 или 20 проценти надолна корекција на берзанската цена не треба да изненадува. Ефикасност на трошоците. Кога инвестираме во различни финансиски производи, треба да си ја завршиме домашната задача, т.е. анализа на трошоците. Трошоците, како инфлацијата, ги намалуваат приносите, па затоа е важно да се разбере како трошоците можат да влијаат на заработката на долг рок. Систематичност и дисциплина. Кога инвестираме на берзата мора да бидеме доследни. Исто така, неопходно е да се разбере и да се користи ефектот на „compounding“ во ваша корист. Тоа е ефектот на снежни топка - колку подолго ја тркалате, толку ќе биде поголема топката. Дисперзија. Иако индексот S&P 500 е широко диверзифициран, важно е да се вклучат и други инвестиции во портфолиото, можеме да го „зачиниме“ со малку европски или азиски акции, благородни метали, недвижен имот и така натаму. Составот на портфолиото зависи од апетитот за ризик, постоечките средства и целите за штедење.