Интервју со Унковски: Како „Диџеј Ахмет“ постигна неочекуван меѓународен успех

Фестивалските признанија не секогаш значат и комерцијален успех, но тоа не е случај со „Диџеј Ахмет“, кој остава силен впечаток и кај публиката и кај критиката. Речиси една година по светската премиера на „Санденс“, каде што освои две статуетки (наградата од публиката во програмата Светски филм и специјалната награда на жирито за креативна визија), интересот за дебитантскиот долгометражен филм на сценаристот и режисер Георги Унковски не спласнува.

По регионалната премиера во август во Сараево, каде што филмот се закити со три награди, и долгоочекуваната премиера пред домашната публика подоцна на „Браќа Манаки“, каде што филмската екипа доби повеќе од 15 минути стоечки овации, „Диџеј Ахмет“ минатиот месец во само два дена освои шест нови награди на три различни фестивали низ Европа.

„Диџеј Ахмет“ е драма со примеси на комедија, на турски и на македонски јазик, која пред да почне да се прикажува Унковски ја опиша како кратко патешествие низ животот на еден тинејџер од јуручките села близу Радовиш, кој, покрај својата љубовта кон музиката, се соочува и со очекувањата на својот татко, грижата за својот помал брат и откривањето на љубовта со девојка што веќе му е ветена на друг.

За упорноста, ентузијазмот и нужните компромиси за време на петгодишниот процес во создавањето на „Диџеј Ахмет“, Унковски искрено зборува во интервју за „Блумберг Адрија“. Отворивме и пошироки теми, па го прашавме зошто македонските автори се сè повидливи во светот и покрај проблемите дома, како технологијата и стриминг-платформите влијаат врз креативната слобода, но и кои лични и професионални искуства најмногу го обликувале како режисер и човек.

„Диџеј Ахмет“ ги надмина сите ваши прогнози. Кога сфативте дека публиката и критиката го доживуваат филмот поинаку од она што го очекувавте?

Секогаш тргнувам со доста скромни очекувања. Филмовите ги правам за себе, како јас да сум единствената публика. Сè што следува потоа е плус. Уште на премиерата на „Санденс“, кога филмот за време на една сцена беше прекинат со аплауз, стана јасно дека оваа 2025-та за мене ќе помине во знакот на „Диџеј Ахмет“. Ако публиката во Јута може да се смее на шеги сместени во едно радовишко село во Македонија, тогаш и сè друго е возможно.

Што мислите дека странската публика најмногу препозна во приказната?

Мислам дека искреноста и универзалноста на приказната се она што истата ја прави достапна и разбирлива низ целиот свет. Иако филмот е длабоко вкоренет во специфична средина и култура, емоциите и темите, како созревањето, семејните односи, првата љубов, судирот меѓу генерации, се разбирливи за секого.

Филмот го подготвувавте пет години. Како успеавте да го одржите ентузијазмот низ толку долг период?

Пет години се навистина долг период и не беше секогаш лесно да се остане еднакво мотивиран. Имам некој вроден инает во себе. Едноставно немаше да можам да си простам доколку се откажев. Многу ми помогна тоа што во процесот се опкружив со одлични соработници, кои веруваа во проектот заедно со мене. Целата екипа беше совршено склопена. Ариф, Агуш и Дора беа оние што ми даваа најмногу сила кога имав каков било сомнеж.

Колку „Диџеј Ахмет“ денес е филмот што првично го замисливте и дали патот до него вклучуваше креативни компромиси?

Основата на филмот, чувството и главната идеја што ја имав на почеток, остана иста, но приказната претрпе многу промени, дел за време на снимањето и уште повеќе за време на монтажата. Многу ревизии на сценариото, непредвидливи ситуации на терен и милион мали одлуки што постепено го обликуваат крајниот производ. Безброј креативни компромиси (некои што на крајот го направија филмот и подобар) и одличната монтажа на Михал Рајх значително придонесоа филмот да го задржи својот дух.

Постигнавте голем интернационален успех и со краткиот филм „Налепница“. Кои се најважните лекции што ги научивте за меѓународниот пазар и за односот со фестивалите преку сите овие признанија?

„Налепница“ ми беше првиот голем чекор кон светската фестивалска сцена и преку тој успех научив неколку вредни работи. Прво и основно, добрата приказна си го наоѓа патот, без разлика од каде доаѓа. Кога правев краток филм во Македонија, не ни сонував дека ќе оди на толку фестивали. Таа лекција ме научи дека се исплати да бидеш автентичен и свој во раскажувањето, токму локалното и лично раскажано најмногу одекнува глобално. Исто така фестивалскиот успех не доаѓа прекуноќ, понекогаш значи да испраќаш филм на стотици адреси и да добиваш и одбивања пред да дојде вистинскиот момент. Во меѓувреме запознав многу луѓе од индустријата и сфатив колку се важни тие контакти и размена на искуства. Фестивалите се можност да чуеш туѓи приказни, да научиш од колегите и да создадеш мрежа на пријатели низ светот. Тоа искуство ми покажа и како да го презентирам мојот филм пред различна публика. На крајот на краиштата, најголемата лекција е дека треба да правам филмови што лично мене ме чинат среќен и исполнет, успехот или ќе дојде или не.

Дали овие интернационални награди и селекции на светски фестивали веќе го променија пристапот на инвеститорите и дистрибутерите кон вашите идни проекти?

Да, би рекол дека се чувствува разлика. По „Санденс“ и другите успеси со „Диџеј Ахмет“, комуникацијата со потенцијални инвеститори и дистрибутери стана полесна. Секако, тоа не значи дека автоматски се наоѓаат финансии за нов проект, но чувствувам дека инвеститорите гледаат дека зад мене стои проверен успех и разговорот почнува на порамноправно ниво. Тоа ми дава надеж дека следниот филм можеби ќе го реализирам побрзо. Ќе видиме, времето ќе покаже.

Диџеј Ахмет

„Диџеј Ахмет“ одлично поминува и на киноблагајните. Кој, според вас, е клучниот фактор што му овозможи силен впечаток и кај публиката?

И јас си го поставувам тоа прашање. Би рекол дека искреноста, хуморот и емоцијата се нешто универзално и истовремено специфично. Публиката го почувствува срцето на приказната, го засака Ахмет како лик, се поврза со неговите соништа и маки. Клучот е во тоа што филмот е направен од срце, без претенциозност, и успеа да го најде тој сладок спој меѓу авторското и забавното.

Македонските автори сè почесто се присутни на меѓународната сцена, иако домашниот филмски сектор често се критикува за нетранспарентни договори и нејасни услови. Како го објаснувате овој контраст?

Авторите кај нас се научени да бидат борци и да се снаоѓаат во секакви услови. Кога ќе излезат на меѓународна сцена, тие веќе имаат „дебела кожа“ и искуство во надминување проблеми, па нивниот талент доаѓа до израз во полн сјај. Нашите приказни исто така носат еден свеж глас од мал регион што, очигледно, светот сака да го чуе, можеби токму затоа што не е „избрусен“ од некоја комерцијална машинерија, туку автентичен. Факт е дека системот треба да се подобри. Би било уште поубаво ако тие успеси надвор се поддржани и дома. Имаме квалитет што вреди да се поддржи системски и стратешки.

Kако технологијата и новите медиуми влијаат на вашиот креативен процес? Кои актуелни трендови во кинематографијата најмногу ве плашат, а кои ве инспирираат?

Добрата приказна секогаш ќе го најде својот пат. За трендовите сум најчесто сосема несвесен.

Дали стриминг-платформите се закана за креативната слобода на режисерите?

Стримингот ја уби киноѕвездата (Streaming killed the cinema star). Мислам дека сѐ почнува да личи едно на друго. Сите серии на „Нетфликс“ изгледаат како да ги снимал истиот кинематографер, со истата камера. Претерувам, меѓутоа сѐ поретко гледаме храбри и различни проекти. Мислам дека од тој аспект стриминг-платформите се смрт за креативноста на авторите, нормално има исклучоци, иако сѐ поретко. Презаситени сме од содржина, а содржината веќе речиси и не нѐ допира.

Ако можете да снимите филм со апсолутно никакви финансиски или технички ограничувања, каков проект би бил тоа?

Веројатно најлошиот проект што би го направил. Ограничувањата се добри за уметниците, нѐ ставаат во рамка на реалноста со која кога-тогаш е важно да се соочиме.

Кој е најтешкиот момент што сте го преживеале како режисер, а што ве промени лично?

Без двоумење, периодот по снимањето на „Диџеј Ахмет“ беше еден од најтешките во мојот живот. Кога заврши снимањето, бев опседнат со мислата дека филмот не е доволно добар и дека на еден или повеќе начини имам потфрлено и спрема себе и спрема луѓето што веруваа во мене. Монтажата беше како терапија, заедно со Михал Рајх, додека го градевме филмот, така и јас ја враќав довербата кон себе и кон филмот. Станав поискрен со себе и со другите за предизвиците. Мислам дека процесот не треба да се идеализира, треба да зборуваме искрено и посвесно за сопствените чувства и работите со кои се соочуваме.

Дали имате омилен филм или автор што редовно ве инспирира и во секојдневниот живот?

Пол Томас Андерсон, Рој Андерсон, браќата Коен, Јоаким Трир, Сорентино, Џејмс Камерон, Милош Форман, Дејвид Финчер, Ларс фон Трир, Едгар Рајт и многу, многу други.

Кој е најважниот бизнис-совет што сте го добиле?

Опкружи се со луѓе што се попаметни и поталентирани од тебе.