.webp){kind=icon}
Големи позитивни промени има во развојот на стартапите во земјите од Централна и Источна Европа (ЦИЕ) во изминативе пет години, а се чини дека 2022-та ќе биде најдобрата година по однос на привлекувањето инвестиции во овој вид компании, покажува новата анализа на „Гугл атомико“ (Google Atomico) за овој регион. Ова е трето издание на извештајот, кој е поддржан од Dealroom.com, платформа специјализирана за стартапи и ризичен капитал. Анализата што е објавена овој месец покажува дека до моментот на објавување, стартапите од Централна и Источна Европа собрале повеќе од солидни 5,3 милијарди евра ризичен капитал. Од вкупно 20 рангирани земји од ЦИЕ, Македонија се најде на 14-то место по инвестиции во стартапи во 2022 година, со сума од 10 милиони евра, што е скромно во однос на другите земји од регионот на ЦИЕ.
„Комбинираните инвестиции во ризичен капитал во ЦИЕ се удвоија од 2,5 милијарди евра во 2020 година на 5,3 милијарди евра досега во 2022 година. Регионот е на пат да го собори својот годишен рекорд за вложување во ризичен капитал и да собере 6,2 милијарди евра. Стартапите од ЦИЕ се рангирани меѓу највисоките во Европа за работни места создадени по евро вложен ризичен капитал“, се вели во анализата.
Во неа се додава дека ЦИЕ е препознатлив како пионерски регион за изработка на софтвер за компании и за гејминг-индустријата, но и дека е дом на ветувачки стартапи во многу други сегменти, вклучувајќи ги и технологиите како што се „Веб3“ (Web3) и „Крипто“ (Crypto).
Според податоците од анализата, ЦИЕ е меѓу најбрзорастечките региони во Европа по вредноста на стартапите. Имено, од 2017 со 2022 година вредноста на стартапите што се основани од 1990 година досега се зголемила за четири пати, од 47 милијарди долари на 190 милијарди долари. За споредба, вредноста на стартапите во нордиските земји во истиот период се зголемила од 129 на 468 милијарди долари, или за 3,6 пати, додека во Европа вредноста на стартапите пораснала од 1,1 илјади милијарди долари на 3,4 илјади милијарди долари, односно за 3,1 пати.
Во изминативе две години има удвојување на бројот на таканаречените еднорози во ЦИЕ (стартапи чија вредност изнесува над милијарда евра) од 21 во 2020 година на 44 годинава. Меѓу новите стартап-еднорози се наоѓаат хрватската компанија „Римац“ (Rimac automobili), украинските компании „Ерслејт“ (Airslete) и „Незаприливи домејни“ (Unstoppablle domain), естонските компании „Вериф“ (Veriff) и „Глија“ (Glia), бугарската „Пејхок“ (Pauhawk), литванската „Норд секјурити“(North Security) и чешката „Продуктборд“ (Product board).
Станува збор за стартапи од различни дејности. Од производство на иновативни автомобили од „Римац“ и маркетинг-решенија кај „Глија“ до различни производи и услуги од финтек-индустријата, хостингот, онлајн безбедноста, изработката на софтверски решенија за компании итн.
Забележително е дека на мапата на градови од регионот на ЦИЕ во кои има растечки број на стартапи и инвестиции во ризичен капитал се најдоа и градови, односно земји од регионот Адрија. Во Љубљана има над 600 стартапи, со вкупна вредност од 2,1 милијарди евра. Стартапите лоцирани во Љубљана годинава привлекле капитал од 71 милион евра, што е пораст од 8,6 пати. Меѓу најпознатите стартапи во овој град се „Линпеј“ (Leanpay), „Џуси марблс“(Juicy marbles) и „ИРД бади“ (Irdbuddy). Од Белград оперираат повеќе од 400 стартапи, вредни 1,1 милијарда евра. Годинава во стартапи во главниот град на Србија се инвестирани 44 милиони евра, што е зголемување за 16,9 пати. Меѓу најпрепознатливите стартапи во овој град се „Тендерли“ (Tenderly), „Трикест“ (Trickest) и „Анари“ (Anari). Во Босна и Херцеговина се забележани над 70 стартапи, меѓу кои најпознати се „Готива“(Gotiva), „Рубикон“(Rubikon) и „Кодакси“(Codaxy).
Четири земји од Централна и Источна Европа привлекле 70 проценти од вкупните инвестиции во стартапи во овој регион годинава. На првото место е Естонија, каде што во стартапи во 2022 година се вложени 1,4 милијарда евра, а на второто место е Чешка (1,1 милијарда евра). Потоа следуваат Хрватска, со стартап-инвестиции од 865 милиони евра, кои во најголем дел се должат на инвестициите во „Римац“, и Полска (550 милиони евра). Од вкупно 20 рангирани земји од ЦИЕ, Македонија се најде на 14-то место по инвестиции во стартапи во 2022 година, со сума од 10 милиони евра, што е скромно во однос на другите земји од регионот на ЦИЕ.
Уште една позитивна карактеристика е што големите меѓународни инвеститори го зголемуваат присуството во ЦИЕ и сѐ повеќе инвестираат во стартапите во регионот. Во однос на дејностите што привлекоа најмногу инвестиции во стартапите во регионот во 2022 година, на прво место е транспортот со 1,6 милијарди евра, што главно се должи на инвестициите во „Римац“ и во компанијата „Болт“. Потоа следуваат финтек-индустријата, софтверот, прехранбената индустрија и безбедноста.
Забележително за стартапите од регионот на ЦИЕ е зачестената преселба на бизнисите во поразвиените земји. Имено, 17 проценти од вкупниот број стартапи во ЦИЕ во кои бил инвестиран капитал од милион евра или повеќе се преселиле во други земји. Најчест избор за преселба на бизнисите се градовите од западниот и источниот брег на САД и Лондон. Сепак, и покрај селидбата, најголем број од овие компании продолжува да работи во регионот и одржува силна врска со своите вработени во земјите од ЦИЕ.
