.webp){kind=icon}
Србија и Европската унија потпишаа рамковен договор за снабдување со критични суровини бидејќи балканската нација сака да го искористи планираниот рудник за литиум за да стане регионален центар за производство на електрични возила.
Овој потфат го надгледуваше српскиот претседател Александар Вучиќ, кој во петокот во Белград го потпиша договорот со германскиот канцелар Олаф Шолц. Договорот се потпира на минатонеделното повторно активирање на плановите за трансформирање на проектот на глобалната рударска групација „Рио Тинто“ вреден 2,4 милијарди долари во најголем рудник за литиум во Европа.
Претставниците на „Мерцедес“ и „Стелантис“ потпишаа и писмо за намери во Белград да инвестираат во проектот за развој на производство на батерии за електрични возила.
Создавањето поширока индустрија за литиум – наместо само извоз на суровини – беше клучното барање на српската влада во поддршката на таканаречениот проект Јадар на „Рио“, бидејќи се обидува да ја искористи вредноста на нејзините природни ресурси и да ја поддржи зелената транзиција на ЕУ.
Потпретседателот на Европската комисија Марош Шефчович кој го придружуваше Шолц во Белград, рече дека Србија „ќе зазема централно место во најважните стратегиски синџири на снабдување“.
ЕУ целосно се потпира на увоз на литиум, кој е клучна компонента за батериите. Унијата продолжи да развива сопствен синџир за снабдување со електрични возила за да ја намали зависноста од увозот од Азија. Ако рудникот се развие, тоа ќе биде голем поттик за „Рио“, српската економија и европските амбиции кон иднина без јаглерод.
„Ова не е шанса што ќе ја пропуштиме“, рече српскиот министер за финансии Синиша Мали пред новинарите пред потпишувањето на договорот, проценувајќи дека ќе се отворат 20.000 нови работни места. Експлоатацијата на литиумот ќе помогне да се додадат шест милијарди евра (6,5 милијарди долари) инвестиции во српската економија, рече Вучиќ по потпишувањето.
Запирање на проектот
Србија го стопираше проектот „Рио“ во 2022 поради протестите на еколошките активисти, но Врховниот суд ја укина забраната минатата недела, иако противниците ветија дека ќе ги блокираат патиштата и железниците за да спречат можно загадување од планираниот рудник.
Шолц го бранеше проектот во коментарите за новинарите во четвртокот, велејќи дека ископувањето ќе биде направено на начин што нема да создаде „значителна штета на животната средина“. Тој рече дека луѓето не можат да ги критикуваат новите рударски проекти во Европа, во време кога ископувањето на одредени материјали е ограничено на неколку земји – „меѓу нив е многу голема земја на исток“.
Вучиќ рече дека првичниот пакт предвидува формирање на преработувачка индустрија, како и производство на батерии. Ова ќе обезбеди производство на материјали и електрични возила кои се подобни за продажба во ЕУ без нови давачки.
Сепак, транзицијата кон електрични возила се сопна поради нееднаквата побарувачка, а голем број проекти за производство на ќелии беа ставени настрана. „Мерцедес“ и „Стелантис“ ставија во мирување две од нивните три фабрики за батерии во Европа, кои ќе чинат вкупно 7 милијарди евра, откако побарувачката за возилата не ги исполни очекувањата.
