Балканските електроцентрали чекаат да бидат загреани од германското сонце

Германските инвеститори во обновливи извори на енергија се присутни во Хрватска и во Словенија, но не и во остатокот од регионот Адрија. Германија воведе капацитети за добивање државни гаранции за инвестиции во Западен Балкан.

Кога пред две години на отворањето на фабриката во Ваљево, на западот на Србија, првиот човек на германската компанија „Хансгрое“ им кажа на вработените дека тие се „дел од нивната глобална производствена стратегија за скратување и правење побезбедни синџири на снабдување и транспортни патишта“, некои локални набљудувачи мислеа дека само зборовите треба да ги импресионираат присутните. Меѓутоа, кога само по година и пол Ханс Јурген Калбах отвори втора фабрика во истиот град со истата реченица, никој не се сомневаше дека првиот човек на оваа компанија за производство на санитарни јазли навистина го мисли она што го кажа. Напротив, станува јасно дека расте бројот на германски компании што преку инвестирање во Србија, Македонија и во другите земји од регионот Адрија гледаат начин да избегнат прекини во синџирите на производство и снабдување.

Кога на тоа ќе се додаде и заострувањето на политичко-економските односи меѓу Западот и Кина, германските компании се принудени да ги променат производствените стратегии и да го снабдуваат пазарот со своите производи.

На примерот на компанијата „Хансгрое“ може да се види дека средните германски компании ја пренасочуваат работата на своите погони во Кина, така што производите од тие погони ги задоволуваат потребите на Кина и на азиско-пацифичкиот пазар, додека за европскиот пазар тие лоцираат нови производствени капацитети на Балканот. Така, „Хансгрое“ отвори два нови развојни центри за иновации речиси истовремено во јуни лани. Едниот во Шангај, а другиот во Ваљево, градот во кој ќе работат речиси 20 отсто од сите вработени за „Хансгрое“ низ светот.

Bloomberg

 

Досега земјите од регионот Адрија, особено Србија и Македонија, беа привлечни за германските инвеститори не само поради нивната географска близина туку и поради дарежливите државни субвенции. Некои германски медиуми специјализирани за трговија и инвестиции наведуваат дека преку Агенцијата за развој на Србија германските компании можат да добијат државни субвенции што ќе покриваат до 70 отсто од инвестициите во Србија. Сепак, овој вид германска инвестиција сега ќе добие финансиска поддршка и од германската држава. Германската влада одлучи финансиски да ѝ олесни на германската економија да инвестира во 34 земји, вклучувајќи ја и „шестката“ од Западен Балкан (Србија, Црна Гора, Босна и Херцеговина, Македонија, Албанија и Косово). Конкретно, германските компании ќе добиваат германски државни гаранции за нивните инвестиции во регионот Адрија на бирократски поедноставен и значително поевтин начин, додека нивниот финансиски ризик ќе биде намален во случај на неуспех на инвестицијата поради вонредни околности.

Кога на тоа ќе се додадат поволностите за оние што инвестираат во зелена енергија, односно во проекти што придонесуваат за климатските цели на германската влада, регионот Адрија ги има сите услови да биде простор за големи инвестиции во проекти за обновлива енергија.

Depositphotos

Според годишниот извештај на Владата за гаранции за инвестиции во 2022 година, меѓу петте земји со најголем број новорегистрирани барања за државни гаранции е една од регионот Адрија. Србија се најде во друштво на Кина, Тајван, Украина и Турција. Сепак, во однос на големината на новорегистрираните барања за гаранции, Србија не е меѓу петте најголеми пазари, но таму се Узбекистан, Турција, Малезија, Аргентина и Алжир.

Новите мерки на германската влада би требало значително да ги намалат трошоците за добивање гаранции за инвеститорите, кои за големите инвестиции често изнесуваат и милиони. Додуша, ризикот за германските инвеститори при инвестирањето во регионот Адрија е практично минимален, бидејќи тие се заштитени со договорите за поттикнување и заемна заштита на инвестициите, кои  Германија ги потпиша со комунистичка Албанија и Југославија, а кои потоа беа дополнети со нови договори со земјите создадени со распадот на Југославија. Во суштина, германските инвестиции се веќе осигурени без да се добијат посебни германски државни гаранции.

Како што објасни првиот човек на германско-српската стопанска комора Александар Маркус во интервју за локалните медиуми, гаранцијата на германската влада е „дополнителна заштита, бидејќи тоа значи дека во случај на штета, компанијата сигурно ќе добие пари од една страна - од земјата во која инвестирала или од германската влада“.

Придобивки за климатски проекти

Германската стратегија за диверзификација оди рака под рака со климатската стратегија на германската влада, така што е можно да се намали гарантниот надоместок до 0,4 отсто годишно доколку станува збор за инвестиции во обновливи извори на енергија, технологии за зелена транзиција и големи проекти што придонесуваат за зелена трансформација во земјата во која се инвестира.

Како што неодамна истакна Бранимир Јовановиќ во разговор за „Блумберг бизнисвик Адрија“, оваа област е потенцијална можност за регионот Адрија бидејќи има неискористен простор кога станува збор за обновливите извори на енергија. Овој економски експерт од Виенскиот институт за меѓународни економски студии (WIIW) истакна дека, на пример, во Австрија нема простор за многу инвестиции во хидро, ветер и соларни извори на енергија, додека на Балканот  има во изобилство.

„Би следел колку Германија инвестира во енергијата, и тоа во обновливи извори на енергија, и дома и во другите земји“, посочи Јовановиќ, објаснувајќи кои параметри можат да укажат дали Германија, а со тоа и цела Европа, излегува од рецесија.

Неколку експерти од секторот за обновливи извори на енергија, интервјуирани од „Блумберг бизнисвик Адрија“, истакнуваат дека во добар дел од регионот Адрија нема големи германски инвеститори во овој сектор, но присутна е и Германија, како финансиски преку германските комерцијални банки, осигурителните компании и развојната банка „КфВ“ (KfW), така и преку технологијата на германските компании што е инсталирана во енергетските постројки.

„Што се однесува на германските инвеститори, во однос на сопствениците на електроцентралите, моментално нема таква инвестиција во Србија. И на српскиот пазар многу би сакале да видиме германски инвестиции во производството на енергија, а не само како банкарска поддршка и доставувачи на технологија“, рече во интервју за „Блумберг бизнисвик Адрија“ Милош Чолиќ, генерален директор на „Њу енерџи солушнс“ (New Energy Solutions), кој го изгради ветерниот парк Ковачица во североисточниот дел на Србија.

Во паркот со ветерници Ковачица се инсталирани турбини на ветер, кои американски „Џенерал електрик“ ги произведува во својата германска фабрика, па дел од тој проект ги помина и кредитното и извозното осигурување на германските финансиски институции.

Depositphotos

Кинезите им се најголема конкуренција на Германците 

Како што истакнува Чолиќ, на овој пазар, освен германските банки како финансиери на проекти за енергија од ветер и соларна енергија, во индустријата за избор на обновливи извори на енергија се присутни и германски „Сименс“ и „Нордекс“, чии турбини и генератори на ветер се инсталирани. Нивната најголема конкуренција доаѓа од Азија, поточно од Кина.

Сосема е поинаква ситуацијата во земјите од регионот Адрија што веќе се членки на Европската Унија. Така, дури во 2022 година во Хрватска беа најавени неколку германски инвестиции во обновливи извори на енергија. Германската компанија ВСБ (VSB) најави дека нејзината хрватска подружница ќе гради фарма на ветер од 329 мегавати (MW) во Далмација. Истовремено, германски „Енеркон“ и холандски „Грин траст“ (Green Trust) го градат ветерниот парк Лички Медвеѓ, со моќност од 425 MW, додека хрватските и словенечките подружници на германскиот енергетски гигант ЕОН со децении инвестираат во овие земји, особено во изградбата на соларни електроцентрали во последните години.

Она што е исто во Хрватска како и во остатокот од регионот, главната конкуренција за германските инвеститори и германската технологија доаѓа од Кина, па, така, најголемата фарма на ветер во Хрватска ја изгради кинеската компанија „Норинко“, инвестирајќи 230 милиони евра.

Сепак, регионалните експерти велат дека потенцијалот за овие инвестиции сè уште е голем во Хрватска, а делумно и во Словенија, но сè уште е неизвесно колку сонцето на германскиот инвеститор ќе ги загрее соларните централи и ќе поттикне појава на ветерни електроцентрали во регионот Адрија.

„Три области имаат огромен потенцијал за инвестирање, а тоа се ветерниците, соларните централи и капацитетите за складирање енергија“, вели Чолиќ.

Германските енергетски гиганти РВЕ (RWE) и ЕОН би можеле да бидат сонцето и ветерот што ќе ги поттикнат обновливите извори на енергија во регионот. Не само великодушните субвенции во регионот и големите отстапки на Германија за државни гаранции, како и инвестициите во зелена енергија, туку и една од најновите вести помага да се реализира таквото евентуално сценарио.

Енергетскиот концерн РВЕ го удвои својот профит во првите десет месеци од 2023 година, пред сè благодарение на производството на електрична енергија од обновливи извори и трговијата со течен природен гас. Откако објави дека профитот за 10 месеци изнесува речиси 3,4 милијарди евра, финансискиот директор на РВЕ, Мајкл Милер, рече дека „компанијата расте и е многу профитабилна“, бидејќи во изминатите девет месеци инвестирала 20,3 милијарди евра во проекти за обновливи извори на енергија, како и купување фирми од таа област. Така, и покрај времето на скапи кредити, германските концерни имаат пари за инвестиции.