Македонија и енергетската ефикасност: Трчаме триатлон со врзани нозе и раце

Зградите се најголемиот потрошувач на енергија во Европа, со учество од 42 отсто во вкупната потрошувачка. Најголем проблем на Европската комисија е тоа што околу 85 отсто од зградите се изградени пред 2000 година и дури 75 отсто од нив имаат „лоша енергетска ефикасност“.

Европската Унија постави цел до 2030 година штетните емисии во градежниот сектор да се намалат за 60 отсто, а до 2050 година тој да стане јаглеродно неутрален. Тоа значи дека процесот на реновирање на зградите треба да почне веднаш. Според податоците за Германија, повеќе од 60 отсто од домовите ќе мора да поминат низ зелено реновирање во текот на следната деценија за да се исполнат построгите енергетски барања на ЕУ. Тој процес ќе чини над 740 милијарди евра.

Проблем имаат и банките. Имотите купени со кредит ја губат вредноста. Ако објектот бил под хипотека 30 години, во моментот на исплата на последната рата, сопственикот се стекнува со дом што има висока емисија штетни гасови. Таквиот објект мора да се реновира за да ги исполни европските критериуми. „Дојче банк“ проценува дека за реновирање на една просечна куќа за да ги исполни највисоките нивоа на енергетска ефикасност се потребни околу 100.000 евра.

Оттука, јасно е дека многу домаќинства или не сакаат или не можат да одвојат ресурси за подобрување на енергетската ефикасност на своите домови. Општата слика низ Европа е дека „нема доволно пари“ за да се доведат станбените фондови до целните еколошки стандарди на Унијата. „Не можете да ги принудите сопствениците на куќи да реновираат“, вели Карстен Брзески, главен економист во „ИНГ Германија“.

За реновирање на земјава ѝ се потребни најмалку две милијарди евра

Во Македонија домаќинствата учествуваат со близу 27 отсто во потрошувачката на струја, а во емисиите на стаклени гасови нивото учество изнесува 32 отсто. Според статистичките податоци за 2022 година, во земјава имало 567.743 домаќинства, во истата година биле извршени 368 објекти или стапката на реконструирани објекти изнесува само 0,06 отсто. Европскиот просек изнесува еден отсто.

Проблемот со домовите во земјава не е само тоа што немаат енергетска фасада. Во пописот домаќинствата пријавиле и други проблеми – лоши прозорци, влага, соби со недоволна дневна светлина, бучава.

„Блумберг Адрија“ ги праша експертите колку чини просечната реконструкција чија цел е намалување на емисијата на штетни гасови.

Марија Станковска, градежна инженерка и лиценцирана енергетска контролорка, вели дека има многу фактори што влијаат на цената, но дека генерално кај старите објекти нема многу простор за комбинации како кај новите објекти и главен акцент се става токму на материјалите што се топлински изолатори.

Марија Станковска/Приватна архива

„Најупотребуван изолатор за фасадна обвивка кај нас е стиропорот. Во зависност од дебелината на таблата на стиропорот, цената за цел склоп на фасадна обвивка со работна рака се движи од 20 до 35 евра по квадратен метар фасадна површина. Промената на столаријата исто така е дел од подобрувањето на енергетска ефикасност на објектите, во овој дел цената се движи од 80 евра по квадратен метар. Најчесто од вкупната фасадна површина, вратите и прозорците опфаќаат од 25 до 35 отсто од целата фасадна обвивка. Како пример за куќа од 60 квадратни метри корисен простор, вкупната минимална цена за енергетски ефикасна фасада се движи од 6.000 евра нагоре“, ни пресмета Станковска.

Во согласност со податоците од последниот попис, ако ваква реконструкција се примени кај над 350.000 згради што немаат енергетска фасада, резултатот е дека се потребни над две милијарди евра.

Зеленото кредитирање лани достигна 73 милиони евра

Според последните извештаи на Народната банка, таканаречените зелени кредити се во пораст. Во зелени кредити НБРМ ги сместува кредитите што се наменети за подобрување на енергетската ефикасност на домаќинствата и на корпоративниот сектор; кредитите за поддршка на инвестиции во зелени технологии, материјали и решенија; кредитите за поддршка на инвестиции во обновливи извори на енергија, контрола и спречување на загадувањето, заштита на животната средина, намалување на ризиците од климатските промени и слично.

Овие кредити во текот на 2023 година бележеа раст, достигнаа близу 73 милиони евра односно забележаа раст од 29,1 отсто. Зелените кредити во вкупното кредитно портфолио на македонските банки лани учествувале со 4,5 отсто, што според централната банка е и натаму ниско. Растот лани се должел на зголемениот интерес кај компаниите за зелени кредити. Таму растот изнесувал 32,4 отсто, кај домаќинствата пак имало намалување за 6,4 отсто.

„Кај банките што имаат одобрено вакви кредити, две банки бележат двоцифрено учество на зелените во вкупните кредити, а учеството по банка се движи во интервал од 0,1 до 20,5 отсто. Анализирано според сектори, учеството на зелените кредити во вкупните кредити по одделни банки е помеѓу 0,001 и 21,9 отсто кај кредитите на претпријатијата, односно помеѓу 0,0 и 13,8 отсто кај кредитите на домаќинствата“, се наведува во извештајот на НБРМ.

„Шпаркасе банка“ е една од банките што во соработка на Европската банка за обнова и развој (ЕБОР) обезбедуваат кредитна поддршка за финансирање енергетско ефикасни проекти.

Катерина Јанковиќ, директорка на секторот население во „Шпаркасе банка“, во изјава за „Блумберг Адрија“ вели дека од почетокот на годината бројките не се значителни. Односно во првиот квартал само еден отсто изнесува уделот на зелените кредити во вкупното кредитно портфолио на банката. Но, интерес за овие кредити има и очекувањата се дека во текот на годината тие ќе растат.

Катерина Јанковиќ/Приватна архива

„Кај населението постои голем интерес за кредитите за финансирање енергетски ефикасни инвестиции и проекти. Потврда за тоа е последната одобрена транша од ЕБОР во ’Шпаркасе банка’, која беше искористена/потрошена во рекордно време, во период од месец до месец и половина од моментот на објава на веб-страницата на банката, што беше случај и со претходните транши. Ние како банка (вклучувајќи ги претходно и двете посебни банки), од почетокот на соработката со ЕБОР досега сме пласирале вкупно 24 милиони евра“, вели Јанковиќ.

Намената на кредитите главно е за инвестиции што ќе доведат до заштеда на енергија што доведува до заштита на животната средина.

„Најчесто користени технологии се изолација на надворешни ѕидови, покрив и поткровје, под и преградни ѕидови. Втора најкористена енергетски ефикасна технологија е инвестирање во енергетски ефикасни прозорци, врати, застаклување, па потоа набавка на топлински пумпи, соларни колектори за топла вода, печки/котли на биомаса, акумулациски бојлери за топла вода“, вели Јанковиќ.

Законската регулатива ја блокира енергетската ефикасност

Реформите во овој сектор во земјава почнаа во 2015 година, кога енергетската ефикасност стана критериум за градба. Теоретски, објектите градени по оваа година се енергетски ефикасни, но Станковска од Здружението на лиценцирани енергетски контролори вели дека е прашање во која енергетска класа тие припаѓаат.

Според статистиките на НБРМ, станбените кредити во земјава имаат просечна рочност од 20 години (19,5 години во 2023 година, 19,2 години во 2022 година), што значи дека најголем дел од одобрените кредити пред 2015 година не е исплатен. Тоа е дополнителен товар за кредитокорисниците, кои при евентуално реновирање би требало да земат уште еден кредит.

Но во моментов целиот процес на енергетска контрола и изградба на енергетски ефикасни објекти во земјава е во застој затоа што на крајот на март годинава престанаа да важат овластувањата и лиценците на овластените енергетски контролори. „Блумберг Адрија“ веќе пишуваше дека поради недонесените измени во Законот за енергетска ефикасност во моментов има застој во издавањето одобренија за градба за кои е неопходен таканаречениот енергетски пасош.

„Сега сме во ситуација како да сакаме да учествуваме на триатлон со врзани нозе и раце, немаме законска регулатива, немаме државна стратегија и немаме контролори за енергетска ефикасност, што значи дека целиот процес лебди во воздух“, вели Станковска.

Исто така, поради високата стапка на сиромаштија во земјава, голем дел објекти нема да може да се реновираат во согласност со европските директиви за нулта емисија без државна поддршка.

„Во овој дел статистичките податоци се поразителни. Имено, тие говорат дека секое петто домаќинство спаѓа во социјално ранлива категорија. Клучно за развој на енергетската ефикасност е креирање развојна стратегија токму за оваа категорија домаќинства“, вели таа.

Во исчекување регулативата да биде донесена од новата влада за контролорите да можат да се вратат на терен, стручната фела апелира да се земе предвид нивното мислење. Основно е трите важни закони што ја регулираат областа (Законот за енергетска ефикасност, Законот за просторно и урбанистичко планирање и Законот за градење) да се усогласат, само тогаш ќе може да се зборува за исполнување на целите за постигнување енергетска ефикасност.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар