.webp){kind=icon}
Ќе се заострат условите за кредитирање, особено во однос на долгорочните или поризични позиции, меѓу кои финансирањето иновации и нематеријални добра, вели Лилјана Павлова, заменик-претседателка на Европската инвестициска банка (ЕИБ). Во услови на шокови што ги предизвикаа случувањата во САД со банките „Силикон валеј“ (Silicon Valley Bank) и „Кредит Суис“ (Credit Swiss) на европско тло, со неа разговараме каков одговор ќе треба да има овој нов шок за да се ублажат долгорочните последици. Какви ќе бидат сепак последиците од предизвиците во банкарскиот сектор во комбинација со промената на економскиот пејзаж и импликациите од климатските промени и дигитализацијата, но и какви се плановите за кредитирање од страна на ЕИБ.
Притисокот врз банките ќе ги заостри условите за кредитирање
Павлова вели дека банкарскиот сектор во Европа и во Западен Балкан се заснова на потрадиционален деловен модел (собирање депозити, кредитирање на домаќинствата и компаниите), кој е помалку изложен на зголемувањето на каматните стапки или брзиот одлив на депозити. Сепак, таа смета дека притисокот врз банките веројатно ќе предизвика посилно заострување на финансиските услови и став за исклучување на ризиците.
„Ќе се заострат условите за кредитирање, особено во однос на долгорочните или поризични позиции (финансирање иновации, нематеријални добра). Оттука, овој нов шок бара ефективен одговор за да се ублажат долгорочните последици. Никогаш не дозволувајте добрата криза да пропадне, како што рече британскиот премиер Черчил пред крајот на Втората светска војна“, вели заменик-претседателката на ЕИБ, Павлова, која на темава неодамна говореше и во рамките на форумот на Виенската иницијатива, чиј домаќин беше Народната банка.
Лилјана Павлова, заменик-претседателка на Европската инвестициска банка (ЕИБ)
„Навистина, последователните шокови во последниве години може да ги принудат владите да одложат некои клучни јавни инвестиции во областите на иновациите, енергијата, дигитализацијата. Нив ги сметаме за најважни за да се овозможи зелената трансформација и особено затоа што тие се главните двигатели на економскиот раст на долг рок, заедно со образованието. Затоа, ваквите инвестиции не треба да се одложуваат“, вели Павлова.
Приватниот сектор е еднакво засегнат, а од анкетата за инвестиции на ЕИБ од 2022 година за регионот на Централна, Источна и Југоисточна Европа (ЦИЈИЕ), јасно е дека економската несигурност, високите трошоци за енергија и недостигот од вештини се трите главни елементи што продолжуваат да ги попречуваат долгорочните инвестиции, особено кај малите и средните претпријатија.
Праведна транзиција кон климатска неутралност
Енергетската транзиција и климатската неутралност се темите што последниве години сериозно го привлекуваат вниманието на владите, кои се обидуваат да создадат соодветна стратегија за почиста енергија и побрза транзиција. Оваа тема колку што стана поактуелна со енергетската криза, толку повеќе ги замре или дури и уназади процесите на енергетска транзиција во Европа. Но, дури и ако се исклучат проблемите со немирите во Украина и директните последици врз енергетскиот сектор, може да се каже дека процедурите и финансирањето се клучните забавувачи на целиот тој процес. Токму улогата на ЕИБ се истакнува како важна за поддршка на финансирањето на инвестициите во енергетиката.
„Овие ограничувања не можат да се решат исклучиво со јавни ресурси, кои никогаш не би биле доволни. Владите треба да постават вистински стимулации за поттикнување на приватните инвестиции во овие клучни области. Нудењето дигитализирани и поедноставени административни процедури за поддршка на домаќинствата и фирмите во инвестициите за обновливи извори на енергија и енергетска ефикасност, како пример, се вистинскиот пат напред. Накратко, одржливите инвестициски трошења ќе останат клучниот мотор на растот во Европа, како од јавните, така и од приватните субјекти. Ќе нѐ подготват за иднината, наместо да нѐ остават зависни од старите технологии што трошат големи количества енергија“, вели Павлова за „Блумберг Адрија“.
ЕИБ
Таа вели дека ЕИБ активно работи во сите витални сектори за да ја испорача оваа многу потребна поддршка, како и за проектите со големо влијание, кои понекогаш имаат поголем ризик.
„Следејќи ја нашата заложба од 2020 година да овозможиме една илјада милијарди евра зелени инвестиции до 2030 година, групацијата ЕИБ поддржа вкупно 222 милијарди евра од овој вид инвестиции, што е речиси четвртина од нашата цел. Во 2022 година инвестиравме 36,5 милијарди евра во проекти за климатско дејство и одржливост на животната средина, што претставува 58 проценти од вкупниот обем на кредитирање за минатата година“, вели Павлова, додавајќи дека како банка што беше пионер на зелените обврзници во 2008 година, поддржуваат иновативни зелени проекти, како што се пловечки ветерници оддалечени од брегот, складирање батерии и зелен водород.
„Во исто време, свесни сме и за другата страна на медалот. Зелената транзиција ќе поттикне раст и отворање нови работни места, но во исто време силно ќе влијае на најранливите заедници и региони. Поради овие причини, пристапот на ЕИБ кон праведната транзиција ќе постави финансиски и советодавни инструменти за заштита на кревките региони и земји на нивниот пат кон декарбонизација“, објаснува заменик-претседателката на ЕИБ.
Проширување на досегот надвор од ЕУ, Западен Балкан е во игра
ЕИБ сега ја проширува соработката со партнерите од разгранокот посветен на нивните активности низ светот преку „ЕИБ глобално“. Под оваа организациска структура, ЕИБ има цел да поддржи најмалку една третина од инвестициите од 300 милијарди евра на „Глобалната порта“, нова стратегија на ЕУ за поттикнување одржливи проекти.
„Западен Балкан исто така ќе има корист од оваа стратегија во рамките на економскиот и инвестициски план на Европската комисија, чија цел е да се мобилизираат инвестиции од 30 милијарди евра за да се поттикне процесот на пристапување во ЕУ, зелената и дигиталната транзиција, поврзувањето, растот на приватниот сектор и создавањето работни места. Планот исто така вклучува комбинација на инвестициски грантови од ЕУ и техничка помош за подготовка и спроведување водечки проекти“, вели Павлова.
„Токму затоа нашата улога во Западен Балкан ја гледаме во овозможување на земјите да пристапат до овие можности за понатамошен развој на нивната инфраструктура на начин што е општествено, економски и еколошки одржлив. Затоа, освен нашето финансирање, техничката помош поврзана со проекти на ЕИБ го подобрува квалитетот на кредитните операции и го подобрува нивното развојно влијание“, објаснува Павлова, додавајќи дека од 2009 година ЕИБ инвестираше над 10 милијарди евра во развојот на инфраструктурата и приватниот сектор во регионот.
Нето нула економијата е во пораст
Во контекст на енергетската криза, климатските цели треба да се усогласат со енергетската безбедност и стабилноста на снабдувањето на подолг рок. ЕИБ поддржува дополнителни 30 милијарди евра инвестиции за чиста енергија во следните пет години за поддршка на планот на Европската комисија, „Рипауер ЕУ“ (REPowerEU).
„Оваа извонредна мерка ќе ѝ помогне на ЕУ да избега од оковите на зависноста од фосилни горива, да ги исполни своите климатски цели и да придонесе за декарбонизацијата. Како резултат на тоа, ЕИБ финансираше рекордни енергетски инвестиции во вредност од 17 милијарди евра во ЕУ во 2022 година. Компаниите што инвестираа во енергетската ефикасност во текот на последните години направија многу добар избор, веројатно остварувајќи повраток значително повисок од многу други инвестиции“, вели Павлова.
ЕИБ
Според процените на ЕИБ, се чини дека нето нула економијата ќе расте експоненцијално во текот на следната деценија. Според Меѓународната агенција за енергетика, до 2030 година потребите за инвестиции ќе достигнат 600 милијарди евра годишно.
„Ова е огромна шанса за ЕУ и за другите земји низ светот што може да се искористи. За да го постигнеме ова, треба да дејствуваме заедно и да се стремиме кон комплементарност. Насочената соработка ќе биде императив во иднина за да ги направиме нашите економии поотпорни на шокови“, вели Павлова.
Според неа, долгорочните инвестиции во дигитализацијата, енергетската безбедност, декарбонизацијата и иновациите треба да одат рака под рака со краткорочните мерки усвоени како одговор на тековните нарушувања.
„Треба масовно да ги поддржиме зелената технологија и зеленото производство за да ги достигнеме нашите климатски цели во Европа и да останеме конкурентни и отпорни. За да се справи со овој огромен предизвик, ЕИБ, како банка на Европската Унија, е подготвена да соработува со Европската комисија во создавањето нов погон за Европа за да обезбеди поддршка во вид на капитал за нејзината зелена индустриска иднина“, вели за „Блумберг Адрија“ заменик-претседателката на ЕИБ, Лилјана Павлова.
