Климатските промени ги зголемуваат банкарските ризици

Во последните 20 години Македонија загубила 667 милиони долари во катастрофи и екстремни климатски настани. На пример, само во поплавите во 2015 година загинале седум луѓе, биле погодени повеќе од 100.000 граѓани, а вкупната штета била проценета на 107,4 милиони долари.

Според последниот извештај на Светската банка, земјата има долга историја на разорни поплави, а за во иднина се предвидуваат повеќе непредвидливи високоинтензивни екстремни временски настани (како поројни дождови и топлотни бранови).

Во последните децении растат стрес-факторите што се однесуваат на затоплувањето - повисоки температури, суши и зголемени ризици од пожари - што претставуваат закана за стабилноста и продуктивноста на земјата. „Северна Македонија е изложена на сѐ повеќе природни и климатски опасности, а потенцијалните трошоци од недејствување се високи“, се наведува во извештајот.

Во отсуство на инвестиции за адаптација на климатските промени, процените се дека влијанието од климатските промени ќе изнесува околу четири отсто од БДП во 2050 година.

Близу 80 отсто од кредитите се пласирани во ризични подрачја

Како што се зголемуваат ризиците од екстремни настани така се зголемува и ризикот по банкарскиот сектор. Според последниот извештај за финансиска стабилност на НБРМ, кој се однесува на минатата година, три четвртини од компаниите што се задолжени во македонските банки се сместени во подрачја што се оценети како високоризични од природни непогоди. Нивните основни средства лани изнесувале 825 милијарди денари (13,4 милијарди евра), што е речиси половина (49,1 отсто) од вкупните средства.

„Кредитната изложеност на банките во подрачјата со висок степен на ризик од природни непогоди на крајот од 2023 година изнесува околу 408 милијарди денари (6,6 милијарди евра) и учествува со 79,4 отсто во вкупната анализирана кредитна изложеност“, наведува НБРМ.

Дополнителен ризик за банкарскиот сектор е што голем дел од кредитите што се пласирани кај овие фирми е обезбеден со имот што се наоѓа во критичните подрачја.

Во 2023 година изложеноста на банките кон клиенти од климатски чувствителни дејности се зголемила за 6,8 отсто. Пораснало и учеството на изложеноста кон овие дејности од 54,8 отсто во 2022 година на 56,6 отсто лани.

„Домашниот банкарски сектор е изложен на физичките и транзициските ризици поврзани со климатските промени поради кредитната изложеност на банките кон подрачјата со висок степен на ризичност во однос на природните непогоди и клиентите во дејностите со високи емисии на стакленички гасови, како што се енергоинтензивните дејности и дејностите што зависат од фосилни горива“, констатира НБРМ.

Сушите ќе носат пожари, а чести ќе бидат и поплавите

Ризикот од климатските промени допрва ќе расте, вели во изјава за „Блумберг Адрија“ Пеце Ристевски, климатолог и метеоролог, а како настани што ќе предизвикуваат најголема штета ги набројува сѐ почестите „топлотни бранови и долготрајните суши, кои ќе носат ризик од појава на чести пожари на отворен простор, потоа појава на краткотрајни интензивни дождови со кратко траење и појава на локални поплавни бранови со појава на зголемени брзини на ветровите“.

Според него, меѓу најзагрозените региони во земјава ќе бидат земјоделските, кои се загрозени од појавата на суши и сушни периоди, што го зголемува и ризикот од пожари, но погодени ќе бидат и котлините.

„Пожарите на отворен простор ќе се јавуваат на сѐ поголеми надморски височини, над 900 метри, додека пак појавата на интензивни дождови со кратко траење ќе влијае на урбаните средини и малите водотеци. При стабилни временски услови во зимските месеци ќе се јавуваат зачестени услови за појава на зголемени пикови со загадувачки материи, во урбаните средини, особено во скопската котлина“, вели Ристевски.

Според публикацијата „Анализа на природни непогоди во Република Северна Македонија 2005 - 2023 година“ на Центарот за климатски промени, во овој период се евидентирани вкупно 1.763 записи за природни непогоди. Најголем дел од нив, дури 80 отсто, се пожари.

Во однос на пријавената, односно проценетата штета, за најголем број од регистрираните записи,  дури за1.427 или 81 отсто, воопшто не постои податок, наведува публикацијата.

Штетата од настаните за кои постои документација изнесува над пет милијарди денари или близу 83 милиони евра. Најкритична била 2012 година, кога пријавената штета изнесувала близу 36 милиони евра.