.webp){kind=icon}
Глобализацијата и технолошкиот напредок ги направија компаниите и работниците низ светот подостапни од кога било. Миграцијата за подобро работно место стана секојдневие, особено за помладите генерации. Светот се соочува со недостиг од стручни работници во повеќе сфери, а фирмите сè поотворено се борат за таленти, нудејќи не само поголеми плати туку и низа други поволности, кои често се пресудни во одлуката на работникот за тоа каде ќе работи.
Разговаравме со неколку претставници на различни комори. Нивното искуство покажува дека различни дестинации се атрактивни за различни професии. Но едно им е заедничко, професионалците не размислуваат долго како порано пред да се одлучат за преселба. Сегашните добри инфраструктурни конекции, евтини летови и интернет достапен за сите претставуваат олеснителна околност за побрзо да се донесе одлука да се замине од дома, а притоа да се остане поврзан со остатокот од семејството и блиските пријатели.
Транспортерите најмногу мигрираат во Германија
Во зависност од тоа дали станува збор за возачи што се одлучиле да работат за плата или сакаат да основаат своја фирма за превоз, посакуваните дестинации се различни. Сепак, ако треба да се одбере една, предводи Германија.
„Најатрактивни пет држави за работа на транспортерите се Германија, Белгија, Словенија, Чешка и Бугарија. Тие што сакаат да основаат фирма најмногу одат во Чешка и Словенија, а како трета алтернатива по привлечност е Бугарија. Тоа зависи главно од документацијата и процедурите за обезбедување работна виза, како и од можностите за регистрирање сопствена фирма. За тие што одат само да возат за плата, прв избор е Германија, а потоа Белгија“, вели Билјана Муратовска од асоцијацијата на камионски транспортери „Макамтранс“.
Угостителите во најголем дел мигрираат сезонски
Угостителите сè почесто одат на сезонска работа, најчесто налето во познатите туристички места, но во поново време се одлучуваат да одат на работа и во зима во познатите зимски рекреативни и ски-центри. Секако, не треба да ги заборавиме и угостителите што одат да работат по неколку месеци на бродови што крстосуваат низ светот, а кои во последните години се исто така атрактивна можност за поголема заработка.
„Сезонските понуди од соседството и Балканот се најатрактивните дестинации за привремена работа на голем број македонски угостителски работници со и без искуство во индустријата“, вели претседателот на Независната угостителска комора, Здравко Јосифовски.
Според него, Хрватска и Црна Гора се особено атрактивни поради малата јазична бариера, додека на сите тие што го владеат англискиот или некој друг странски јазик, секогаш избор и предизвик им се преостанатите држави, како што се Грција, Малта или некоја од државите на Европската Унија.
„За оние посмелите и посигурните во своите квалитети е предизвик да добијат каква било работа на брод, почнувајќи од менаџерска, па до која било позиција од угостителската дејност. Да не заборавиме дека повеќе наши професионалци со солидно познавање на англискиот јазик се одлучуваат и за краткорочна или долгорочна работа во угостителскиот сектор во некоја од државите од арапскиот свет, како што се Катар или Обединетите Арапски Емирати“, вели Јосифовски.
Претседателот на Независната угостителска комора вели дека не се секогаш финансиите водечка причина за работа во странство. Искуството покажува дека работниците често трагаат по искуство и знаење, а потоа ги имплементираат во сопствен бизнис.
„Иако на прв поглед се чини дека финансиите се основна причина за одлуката за привремена работа во некоја од наведените дестинации, сепак се испоставува дека поголема причина кај младите е желбата за стекнување нови искуства, знаења и контакти, како и можноста за време на работата да прошетаат и да запознаат нови места, религии и култури. Без разлика кои се причините што младите и искусните работници се одлучуваат дел од својот живот и време да посветат на работа надвор од Македонија, останува реалноста дека по одреден период истите тие, дополнети со знаења, нови искуства и контакти, се одлучуваат своите патешествија во животот да ги продолжат со угостителство во својот роден крај, овој пат не гледајќи се себеси како работници, туку, напротив, издигнувајќи се над себе и вложувајќи како сопственици на нови угостителски бизниси и менаџери со признаено искуство и знаење“, вели Здравко Јосифовски.
И високоплатените работници мигрираат во странство, иако понов тренд е да се враќаат назад
Според претседателката на Стопанската комора за информатички и комуникациски технологии МАСИТ, денешницата нуди огромни можности за работа за странски фирми од дома, а тоа значи работа за многу поголема плата од просечната во Македонија со можност да се остане дома.
„Многу е интересен феноменот на ИТ-секторот, не само кај нас туку и во Западен Балкан. Постои тенденција на враќање на младите во Македонија, но и во Србија и Косово, бидејќи платите во ИТ-секторот во моментов ги надминуваат неколкукратно просечните плати на национално ниво. На пример, во Македонија платите на ИТ-инженерите надминуваат 2.000, дури и 2.500 евра, кои за нашиот стандард важат за многу високи. Бидејќи генерално недостигаат инженери, од вкупно над 2.000 ИТ-компании, дури 85 проценти од нив работат само за странство. Тие се регистрирани тука, плаќаат даноци, но работат за фирми од надвор“, вели Анета Пешева, претседателка на МАСИТ.
Според неа, токму тоа што повеќето компании работат единствено за странство е главната причина зошто во Македонија недостига дигитализација во многу сфери и сегменти од живеењето. „Има квалификуван кадар, само во македонските ИТ-компании работат повеќе од 18.000 лица, но работат главно за странство од дома“, вели Пешева.
Сепак, воопшто не е за занемарување ниту оваа професија, кога станува збор за миграцијата поради работа. Според информациите со кои располага МАСИТ, најатрактивни дестинации за ИТ-експертите се Германија и Швајцарија.
„Во моментов мислам дека најмногу има во Германија и Швајцарија, со тоа што во МАСИТ имаме вратени луѓе што работат оттука за странски компании. ИТ-секторот е најлесен за да се работи од која било дестинација и тоа е предноста“, вели Пешева.
Ако ги бараме причините зошто и високоплатените работници се одлучуваат за миграција во странство, тогаш не треба да покажеме со прст на платата, туку на другите услови за живеење во Македонија.
„Децата не бегаат поради економските услови, туку поради сите работи што не функционираат во државата, како здравството и образованието, потоа има проблеми и тешкотии да ги запишат своите деца во градинка итн. Проблемите од секојдневието повеќе се причината за миграција“, вели Анета Пешева од МАСИТ.
Меѓу клучните фактори, Пешева ги наведува нефункционалната администрација и партизацијата буквално во секое поле на живеењето.
„Партизацијата на државата ги доведе младите до ова дереџе. Влезена е во сите пори на општеството и затоа не чини. Некои институции и сектори мора да се ослободат од партизација. Социјалниот живот исто така е значаен фактор. Ние сме друг народ, многу подобри во социјалниот живот и дружба за разлика од светот“, вели Пешева, според која не е решението работа во странство, особено кога станува збор за ИТ-секторот.
„Иако системот на живеење не функционира, сепак, кога се вработува во ИТ-компаниите, работодавците обезбедуваат и низа други поволности токму за да им го олеснат животот и да ги придобијат работниците, На пример, им плаќаме и приватно здравствено осигурување за да имаат дополнителна можност да ги решат проблемите. Второ, еден просечен инженер тука има околу 2.000-2.500 евра плата, а во Германија има околу 4.500-5.000 евра. Според мене, тие пари во Македонија се многу повредни отколку во Германија, затоа што тука децата имаат семејство, бесплатно образование, кое го нема во многу од големите земји, а има и големи разлики во квалитетот на школите“, вели Пешева.
Сега се актуелни и фриленсерите, актуелни особено во ИТ-индустријата, а тоа остава дополнителна можност за да се зема европска или на пример американска плата, а да се работи од дома.
„Сега има многу нови професии во ИТ-светот. Тоа се науки за кои странците бараат стручни лица, а нашите деца со познавањата, формални и неформални, што ги имаат од дигиталната наука и со тоа што посетуваат нови курсеви, лесно доаѓаат до високоплатени работни позиции. Јас се надевам дека трендот што е скоро започнат ќе може да се продолжи. Децата не се среќни надвор и ние мора да им создадеме услови за да се вратат. А, ако повеќето од нив се вратат со таа едукација и искуство стекнати од надвор, мислам дека ќе направиме подобро општество“, вели Анета Пешева од МАСИТ.
За десет години на списокот за работна сила во земјава снема 130.000 лица
Податоците од Државниот завод за статистика покажуваат дека во вториот квартал годинава, за кога се последните објавени пресметки, има 812.056 лица што се водат како активно население, додека во истиот, втор квартал од 2012 година имало 942.420 лица. Тоа значи дека за период од десет години имаме 130.364 помалку луѓе на списокот за активно работно население.
Притоа, бројот на вработени е сосема малку пораснат, односно сега имаме 694.376 вработени, а пред десет години имало 648.200, или денес имаме 46.176 повеќе вработени.
Од друга страна, бројот на невработени е значајно намален. Во второто тримесечје од 2012 година имало 294.220 невработени, а во годинешното второ тримесечје имало 117.680. Тоа значи дека како невработени се водат 176.540 лица помалку од пред десет години.
Останува отворено прашањето дали можеби миграцијата е една од причините зошто на списокот на активно население за десет години толку е намалена бројката.
Миграцијата во светот ќе продолжи, и тоа во поголем обем
Истражувањето што го објави Светскиот економски форум (World Economic Forum), спроведено од „Бостон консалтинг груп“ (Boston Consulting Group), покажува како ќе се менува миграцијата до 2030 година. Истражувањето е спроведено меѓу 25.000 жители од различни градови и 850 раководители на фирми во десет земји.
Податоците покажуваат дека во 2022 година, 280 милиони луѓе, или 3,6 проценти од вкупната светска популација, живеат надвор од татковината. Денешните трендови укажуваат на забрзување на миграцијата. Се очекува дека тој процент ќе надмине четири отсто од светската популација до 2030 година, односно повеќе од 350 милиони луѓе ќе живеат во друга држава.
Истражувањето на „Бостон консалтинг“ укажува на тоа дека како што голем дел од Африка, Блискиот Исток и Централна Азија ќе го зголемува квалитетот на образованието, така луѓето повеќе ќе емигрираат во потрага по подобри економски и животни услови.
Од летово 30-те најголеми светски економии имаат рекорден број отворени работни места, особено за професиите каде што работниците мора да се присутни на своите работни места.
Податоците покажуваат дека во 1990 година 45 проценти од работниците што мигрирале се преселувале во соседните земји, а 23 проценти оделе во земјите поврзани со заедничка колонијална историја. Денес само 27, односно 17 проценти од миграцијата се одвива во тие држави. Работниците сè повеќе се одлучуваат да се преселат и во далечни земји.
Светскиот економски форум предвидува дека жените ќе го сочинуваат мнозинството мигранти во наредниот период. Повеќе од 50 проценти од жителите во текот на својот живот ќе се преселат во големите градови и тој број само ќе расте.
За поголемиот дел од тие што мигрираат условите за живот се поважни од што било друго, освен од платата. Неодамнешното истражување на „Бостон консалтинг“, спроведено меѓу работниците во дигиталната сфера, кои мигрирале во 11 поголеми града во светот, открива дека високиот животен стандард е далеку најважна одредница во изборот за местото за преселба. Со 66 проценти, тој удел е далеку поголем од 15 проценти што се под влијание на слична култура и седум отсто што бараат заедница со иста етничка припадност.
Анализата покажува дека за гимназијалците светот за миграција е отворен повеќе отколку кога било претходно, но се очекува да се зголеми слободата во движењето за работниците со стручни вештини во трговијата, занаетчиството, логистиката и здравството поради драматичната потреба за такви работници, особено во растечките велеградови.
Во минатото градовите се фокусираа на привлекување и задржување компании што би обезбедиле работа за локалното население и би поттикнале економски раст. Но, како што се забрзува миграцијата, а работата во многу случаи се одвојува од работното место, градовите мора да вработуваат за економија што им треба, а не економија што ја имаат. Тоа е особено итно бидејќи, како што луѓето стануваат мобилни, така со себе ги носат своите даночни приходи, што би можело да предизвика пустош во градските финансии. Затоа, сите градови мора да работат на општо подобрување на условите за да се задржи населението или ризикуваат младите да бараат просперитет некаде на друго место.
Ако се остварат овие предвидувања, тоа ќе има значајни импликации за креаторите на политиките. Националните јавни челници ќе мора да осмислат и да спроведат проактивна миграциска стратегија за да поттикнат економски раст и иновации во изградба на јавна поддршка. Градските челници би требало најмногу да инвестираат во условите за живот за да изградат вистински градови за избор за живеење и работа.
Додека едни градови приграбуваат сè повеќе вешти луѓе, професионалци, занаетчии, други стануваат сè поголеми креатори на таленти, кои подоцна се иселуваат оттаму по подобри услови за работа и живот.
