Македонците ќе немаат избор: За пет години радикална промена на работните места

Технолошката трансформација, за која денес сведочиме, во следните пет години ќе избрише 92 милиони работни места, а ќе создаде нови 170 милиони на глобално ниво, покажува извештајот на Светскиот економски форум, што ќе се сложите, воопшто не е наивен потрес на пазарот на труд. За турбуленциите да бидат уште поизразени, се предвидува дека до 2030 година дури 80 проценти од денешните професии ќе исчезнат или радикално ќе се променат.

Технолошките промени, геоекономската фрагментација, економската несигурност, демографските промени и зелената транзиција – поединечно и во комбинација – се меѓу главните двигатели за кои се очекува да го обликуваат и трансформираат глобалниот пазар на труд до 2030 година.

Овогодинешниот извештај за иднината на работните места на Светскиот економски форум ги анализира перспективите на над 1.000 водечки глобални работодавци – кои заеднички имаат повеќе од 14,1 милиони работници во 22 индустриски кластери и 55 економии од целиот свет. Истражувањето покажува како овие макротрендови влијаат врз работните места и вештините, а посочува и на стратегии за трансформации на работната сила што работодавците планираат да ги преземат како одговор на новите трендови во наредните пет години, поточно во временската рамка од 2025 до 2030 година.

Пазарот на труд влегува во нова ера

Извештајот покажува дека дигиталниот пристап се соочува со најголема трансформација, не само во трендовите поврзани со технологијата, туку и воопшто – при што 60 проценти од работодавците очекуваат тоа да го трансформира нивниот бизнис до 2030 година.

Напредокот во технологиите е најголемиот трансформативен фактор што се очекува да влијае особено кај работните места поврзани со вештачката интелигенција (ВИ) и обработката на податоци (86 отсто), а потоа и во роботиката и автоматизацијата (58 отсто), како и во производството, складирањето и дистрибуцијата на енергија (41 отсто). Се очекува овие трендови да имаат различен ефект врз работните места, поттикнувајќи најбрзорастечките, ама и најбрзоопаѓачки улоги. Освен тоа, процесот ќе ја поттикне побарувачката за вештини поврзани со технологијата, вклучувајќи ВИ и управување со податоци, мрежи и сајбер безбедност, како и технолошка писменост, за кои се очекува да бидат трите најбрзорастечки вештини.

Се очекува технолошките влијанија врз создавањето работни места да ја зголемат побарувачката за креативно размислување и вештини за отпорност, флексибилност и агилност. Тоа го потврдува и нашиот соговорник, Крсто Златков, основач на првиот самостоен Кариерен центар, кој посочува дека Македонија нема да остане имуна на светските трендови.

Крсто Златков, основач на првиот самостоен Кариерен центар („ICC“) Приватна архива

„Денес се наоѓаме пред една сосема нова ера на индустријата и пазарот на труд. Што значи тоа? Ако од 2006 до 2012 се развиваа новите дигитални медиуми предводени од социјалните мрежи и забрзаниот развој на апликации кои целосно го трансформираа начинот на комуникација и пристап до информации, денес се наоѓаме пред нова пресвртница, или како што се вели во светската литература 'inflection point' (критична точка на промена каде што процесите го менуваат својот правец или интензитет)“, вели Златков, посочувајќи дека овој пат не се работи само за создавање на нови професии, туку за целосна промена на веќе постоечките.

„Светскиот економски форум предвидува дека до 2030 година дури 80 проценти од денешните професии ќе исчезнат или радикално ќе се променат, што значи дека веќе влегуваме во период кога ќе биде неопходна масовна преквалификација и доквалификација“, вели Златков.

Тој смета дека дигитализацијата ја има клучната улога бидејќи таа го постави темелот врз кој сега се гради автоматизацијата. За илустрација, „Мекинзи глобал институт“ (McKinsey Global Institute) проценува дека до 2030 година во САД, со помош на генеративната вештачка интелигенција, може да се автоматизираат 30 отсто од сите работни часови.

„Ова директно ќе влијае и на другите пазари, вклучувајќи го и нашиот, со што ќе се наметне потреба од нови вештини и од прилагодување на цели индустрии. Веќе сме сведоци и гледаме примери околу нас: на бензинските пумпи сė помалку има вработени кои точат гориво, во супермаркетите сè повеќе користиме самопослужувачки каси, а во магацините работат роботи. Истовремено, софтверите кои се развиваа со цел да ги дигитализираат процесите денес се унапредуваат за да бидат што поавтономни“, вели Златков.

Ќе се променат работните позиции, но потребата за работници останува

Иако извештајот покажува дека многу голем дел од работните места до крајот на оваа декада ќе претрпи промени, сепак тоа не значи буквално губење на 92 милиони работни позиции, туку промена на работните места преку креирање нови можности за работа.

Екстраполирајќи ги предвидувањата споделени од испитаниците во Анкетата за иднината на работните места, според моменталните трендови во периодот од 2025 до 2030 година, создавањето и уништувањето на работни места поради структурната трансформација на пазарот на труд ќе изнесува 22 проценти од денешните вкупни работни места.

Поточно, се очекува ова да придонесе за создавање нови работни места еквивалентни на 14 отсто од денешната вкупна вработеност, што изнесува 170 милиони работни места. Од друга страна, се очекува овој раст да биде компензиран со губење на еквивалент од осум проценти (или 92 милиони) од моменталните работни места, што ќе резултира со нето раст од седум отсто од вкупната вработеност, или 78 милиони нето нови работни позиции. Оттука, може да заклучиме дека на напредокот на технологијата и огромната трансформација на пазарот на труд треба да гледаме како на нови 78 милиони можности за работа. Предизвикувачки делува, зарем не?

„Точно е дека трансформацијата што ја гледаме на пазарот на труд бара од работниците да развијат креативно размислување и вештини за отпорност, флексибилност и агилност. Конкретно, тоа значи да умееме да се прилагодиме на нови технологии и начини на работа, да учиме нови работи во текот на целиот живот, но и да се справуваме со неизвесност без да губиме мотивација“, објаснува Златков и додава дека во суштина, работникот на иднината нема да се вреднува само по техничките вештини, туку и по способноста да размислува креативно, да решава проблеми и да гради односи - особено во ситуации кога машините сė повеќе ја преземаат рутинската работа.

„Оваа трансформација нема да дојде без цената на одредени работни места. Според Светскиот економски форум и ‘Мекинзи’, се очекува да се изгубат околу 90 милиони позиции глобално, но да се создадат дури 170 милиони нови работни места во други области. Кои професии се загрозени? Тоа се најчесто рутинските и повторливите, како административни службеници, благајници, работници во магацини или на производствени линии каде автоматизацијата може да замени човечки труд“, смета Златков.

Од друга страна, вели тој, ќе се отвори простор за нови улоги поврзани со вештачка интелигенција, анализа на податоци, сајбер безбедност и дигитални трансформации. „Но, не само тоа, тука се и професиите кои бараат исклучиво човечки допир и умешност, како мајстори, готвачи, специјалисти за нега на деца и стари лица, па дури и советници и консултанти, кои знаат да комбинираат технологија со личен пристап, ќе останат високо барани и подобро платени. Затоа, совршениот работник за периодот кој следува е оној кој покрај техничката писменост, ќе гради способности за креативност, критичко размислување и ќе биде доволно адаптибилен за да ја прифати технологијата како партнер, а не како закана“, вели Златков.

Bloomberg

 

„Од моја лична перспектива и искуство во ИТ индустријата и во неформалното образование кое со години преквалификува и дообучува кадри, како кариерното советување, би рекол дека овој процес има и еден вид 'торнадо ефект’, на тој начин што бришејќи ги 'новоформираните' работни позиции од последните години ќе се отворат целосно нови за кои секако, предност ќе имаат тие кои го граделе искустото заедно со промените“, вели Златков. 

Во извештајот на Светскиот економски форум се предвидува дека најголем раст во обем ќе забележат работните позиции како возачи за достава, земјоделски и градежни работници, продавачи и работници во преработката на храна. Работните места во економијата за нега, како што се медицинските сестри, професионалците за социјална работа и советување и помошниците за лична нега, исто така, се очекува значително да растат во следните пет години, заедно со образовните улоги, како што се наставниците во високото и средното образование.

Најбрз раст, пак, во проценти, се очекува кај работните места поврзани со технологијата, вклучувајќи специјалисти за големи податоци, финтек инженери, специјалисти за вештачка интелигенција и машинско учење и развивачи на софтвер и апликации. Работните места во зелената и енергетската транзиција, вклучувајќи специјалисти за автономни и електрични возила, инженери за животна средина и инженери за обновлива енергија, исто така се меѓу најбрзорастечките работни места.     

„Се очекува канцелариските и секретарските работници – вклучувајќи благајници и службеници за билети, административни асистенти и извршни секретари – да забележат најголем пад во апсолутни бројки. Слично на тоа, бизнисите очекуваат улогите со најбрзо опаѓање да вклучуваат службеници за поштенски услуги, банкарски благајници и службеници за внесување податоци. Во просек, работниците може да очекуваат дека две петтини (39 проценти) од нивните постоечки вештини ќе бидат трансформирани или ќе станат застарени во периодот 2025-2030 година“, се вели во извештајот. 

Аналитичкото размислување останува најбараната основна вештина кај работодавачите, при што седум од 10 компании ја сметаат за суштинска во 2025 година. Потоа следуваат отпорноста, флексибилноста и агилноста, заедно со лидерството и општественото влијание.

Depositphotos

 

Вештачката интелигенција и големите податоци се на врвот на листата на најбрзорастечки вештини, а веднаш по нив следуваат мрежите и сајбер безбедноста, како и технолошката писменост.

Дополнувајќи ги овие вештини поврзани со технологијата, се очекува и креативното размислување, отпорноста, флексибилноста и агилноста, заедно со љубопитноста и доживотното учење, да продолжат да добиваат на важност во периодот 2025-2030 година. Спротивно на тоа, мануелната спретност, издржливоста и прецизноста се издвојуваат со забележителен нето пад на побарувачката за вештини, при што 24 проценти од испитаниците предвидуваат намалување на нивната важност.

Со оглед на овие еволуирачки барања за вештини, преквалификацијата и надградбата на вештините на работната сила станува многу значајна. Ако светската работна сила е составена од 100 луѓе, на 59 би им била потребна обука до 2030 година. Од нив, работодавачите предвидуваат дека 29 би можеле да се надградат во нивните тековни улоги, а 19 би можеле да се надградат и прераспределат на друго место во рамки на нивната организација. Сепак, за 11 е малку веројатно дека ќе се стекнат со потребната преквалификација, што ги остава нивните изгледи за вработување сè повеќе изложени на ризик.

Учењето ќе стане исто важно колку и самата работа

Јазот во вештините категорично се смета за најголема пречка за трансформација на бизнисот од страна на испитаниците во Анкетата за иднината на работните места, при што 63 проценти од работодавачите ги идентификувале како главна пречка во периодот 2025-2030 година. При тоа, 85 отсто од анкетираните работодавачи планираат да дадат приоритет на надградбата на вештините на нивната работна сила, 70 отсто од работодавачите очекуваат да вработат персонал со нови вештини, 40 проценти планираат да го намалат персоналот бидејќи нивните вештини стануваат помалку релевантни, а 50 проценти планираат да го префрлат персоналот од опаѓачки кон растечки улоги.

Конечно, половина од работодавачите планираат да го преориентираат својот бизнис како одговор на вештачката интелигенција, две третини планираат да вработат таленти со специфични вештини за вештачка интелигенција, додека 40 проценти предвидуваат намалување на нивната работна сила таму каде што вештачката интелигенција може да ги автоматизира задачите.

Како до бараните вештини или целосна преквалификација?

Првиот самостоен Кариерен центар функционира од неодамна и тоа како нов модел на пазарот што треба да понуди решение токму за споменативе проблеми погоре.

„Можам слободно да кажам дека конечно развиваме нешто конкретно што треба да помогне со сите предизвици со кои се соочуваме денес, но и оние кои допрва ќе влијаат на секоја индивидуа, независно од возраста, образованието или искуството што го има. Кариерен центар во вистинска смисла, не само како поим – нешто што навистина ни е потребно. Токму затоа се рашивме да го отвориме првиот самостоен и целосно независен Кариерен центар 'I’,  кој ќе се фокусира на луѓето и нивниот личен и професионален кариерен развој“, вели Златков. 

                      

Кариерниот центар опфаќа три сегменти:  кариерно насочување на млади, кој ги решава проблемите и предизвиците на секој средношколец и студент кој не знае каде да ги продолжи своите студии и кој кариерен пат да го одбере (особено имајќи го фактот што над 50 проценти од студентите на Универзитетите не припаѓаат на тоа место, а училиштата сė уште не го решаваат овој проблем како што треба, што потоа се провлекува и тоа не само кај студентите, туку и кај возрасните кои и до 40-та година од својот живот се во потрага по својот кариерен пат). Во овој прв сегмент се развива и секторот за поврзување со Универзитети и помош при апликации за стипендии.    кариерно советување, чија цел е разработка на целосен персонализиран план за личен развој и/или вработување наменето, пред сė, за повозрасните кои се во процес на т.н „кариерна стагнација“, незадоволство или сė уште се во потрага по својот пат каде вистински ќе делуваат и најважо, ќе бидат среќни.    услуги насочени кон самите институции и компании, односно развој на проекти кои имаат за цел да го трансформираат моделот на сегашните т.н кариерни центри во рамките на училиштата и универзитетите, на кои им е потребен централизиран систем и поддршка за навистина да заживеат и функционираат како што треба. Овие услуги се надополнети и со консалтинг за стартапи и мали и средни претпријатија, за тие, чиј пат е претприемништвото.

  

„Со самите услуги, но и формирањето на овој кариерен центар, целта е да укажеме дека секој човек е потребно да почне да се менаџира себеси и својата кариера, дека кариерата е апсолутно нешто што може да се управува – личен менаџмент за кој е потребно да поставиме нова свесност и начин на размислување“, вели Златков. 

Сепак, тој не е нов во оваа област бидејќи како маркетер, но и менаџер повеќе од 14 години во рамките на неформалното образование и тренинг индустријата бил директен сведок на целокупната транформација што се случуваше изминатите години - период кога масовно се преквалификуваат илјадници луѓе годишно (тоа сė уште трае), што за нашиот пазар се навистина големи бројки.

Крсто Златков Приватна архива

 

„Ние, како Македонци, навистина не заостануваме кога се во прашање новите трендови, иако предизвикот е поголем кај тие генерации кои во изминатите 20 години не беа дел од оваа транформација и сė уште се дел од индустриите кои нецелосно се дигитализирани или автоматизирани. Имаме навистина еден силен контраст. Луѓе, чиј пат ги однел во професија која бавно се развива и се под влијанија на системите кои ги креирала самата држава или самите компании, и луѓе кои се одлучија да влезат во еден нов свет, чии можности за работа не се само во рамките на нашата држава, туку и пошироко. Колку и да се зголемува свесноста, потребни ни се и вештини за издржливост и приспособливост (resilient skills - способност да се справуваме со притисок, промени и неуспеси) и лични вештини (soft skills), кои ќе нė направат поконкурентни на пазарите, затоа што сега конкурентноста е на глобално ниво“, вели Златков.

Освен можностите за кариерно насочување за средношколци, студенти и вработени и невработени лица, Кариерниот центар нуди и специфични услуги за стартапи и мали бизниси. Но, како тоа може да им помогне на овие фирми во раст за развој на своите бизниси?

„Кога се работи за кариера, имаме и луѓе чии афинитети, знаење и цели се кон патот на претприемништвото. Лично, во изминатите шест години сум дел и од стартап светот каде менторирав стартапи и им помагав во нивниот деловен развој. Искуствата токму од работењето со компании сакав да ги пренесам и во Кариерниот центар, чиј консалтинг беше основа за поставување на преостанатите советувања во насока на физичките лица, затоа што токму начинот на деловното советување и работење на маркетинг и продажни стратегии ми помона да сфатам дека истиот пристап може да го примениме и за лично советување и лично менаџирање на сопствената кариера“, вели Златков, додавајќи дека во рамки на овие услуги се работи токму за тоа - креирање на маркетинг и продажни стратегии за освојување на нови или постоечки пазари и помош во деловниот развој, независно дали станува збор за нов или постоечки продукт или услуга.

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар