.webp){kind=icon}
Државите од Централна, Источна и Југоисточна Европа (ЦИЈИЕ) имаат голема бенефиција од странските директни инвестиции (СДИ) во периодот 1993-2020 година, која главно се манифестира преку поттикнување на растот на БДП, намалување на невработеноста и зголемување на платите. Најпозитивно влијание во овој регион имаат странските инвестиции што доаѓаат од Германија и од Австрија, покажува новото истражување на Виенскиот институт за меѓународни економски студии, подготвено од Бранимир Јовановиќ и Дорис Хејнцл Вајс.
Борба за привлекување странски директни инвестиции
Во истражувањето се вели дека една од дефинирачките карактеристики на економскиот модел што економиите на ЦИЈИЕ го усвоија по колапсот на комунизмот беше потпирање на странски инвестиции како средство за обезбедување економски и социјални напредок.
„Сите земји вложуваат огромни напори за привлекување СДИ и усвојување политики за СДИ, претставувајќи се како поволни дестинации за инвестирање. Овие напори се исплатеа, барем во однос на приливот на СДИ - економиите од ЦИЈИЕ, во просек, примиле прилив на СДИ еквивалентен на 4,4 проценти од БДП секоја година помеѓу 1993 и 2020 година, што е речиси двојно повисоко од глобалниот просек (2,5 проценти од БДП)“, се вели во истражувањето.
Највисок прилив на странски директни инвестиции меѓу земјите од ЦИЈИЕ во овој период има Црна Гора, на последното место е Словенија, а Македонија е на 12-то место меѓу вкупно 17 рангирани земји.
Се констатира дека сепак, и покрај постојаните приливи на СДИ, економиите од ЦИЈИЕ не успеаја да пораснат многу силно во овој период. Имено, нивната просечна годишна стапка на раст беше само 2,6 проценти, што е под глобалниот просек (2,9 проценти). Истовремено има зголемување на нееднаквоста во приходите и стапките на сиромаштија меѓу највисоките во Европа.
Методологија
Истражувањето се обидува да одговори на прашањето дали овие резултати во ЦИЈИЕ во однос на економскиот раст и социјалните показатели значат дека приливите на СДИ не водат кон поголем раст на БДП и подобрување на социјалните услови? Фокусот на анализата е на три социоекономски области: економскиот раст, пазарите на трудот и социјалните исходи во регионот.
„Покрај процената на ефектите од вкупните приливи на СДИ, ги оценивме и ефектите од различни видови СДИ. Прво, направивме разлика помеѓу вкупните странски директни инвестиции, оние што доаѓаат од ЕУ15 и инвестициите од Германија и Австрија, за да се види дали местото на потекло на СДИ има влијание врз нивните економски и социјални ефекти. Второ, оценивме дали има разлики во ефектите од СДИ што се јавуваат кога странските компании инвестираат акционерски капитал, кои произлегуваат од реинвестирање на добивката и од заеми меѓу поврзаните субјекти. Трето, оценивме дали има разлики во ефектите од приливот на СДИ во различни сектори на економијата, правејќи разлика помеѓу примарниот сектор (земјоделство и рударство), секундарниот сектор (производство, енергија и градежништво) и терцијарниот сектор (услуги)“, објаснуваат авторите.
Какво влијание имаат СДИ?
Резултатите од истражувањето покажуваат дека приливот на СДИ во ЦИЈИЕ генерално има позитивен ефект врз растот на БДП и дека овој ефект е особено силен за СДИ од Германија и Австрија.
„Вкупните приливи на СДИ од 1 процентен поен (п.п.) од БДП доведоа до 0,19 п.п. повисок годишен раст на БДП во ЦИЈИЕ. Ефектот на германски и австриски СДИ беше пет пати посилен - во овој случај, приливите на СДИ од 1 п.п. од БДП донесоа повисок БДП-раст од 0,9 п.п., што е многу силен ефект“, се констатира во истражувањето.
Кога станува збор за ефектите врз нееднаквоста на приходите и сиромаштијата, во истражувањето се констатира дека само СДИ од ЕУ15 и СДИ од Германија и Австрија ги намалиле нееднаквоста и сиромаштијата во ЦИЈИЕ, но тоа не е така за вкупните приливи на СДИ.
„Откривме и дека постојат разлики во ефектите од различните видови СДИ. Инвестициите во акционерски капитал и реинвестираната добивка генерално имаат многу поповолни ефекти отколку внатрекомпаниските заеми. Исто така, СДИ во секундарниот и терцијарниот сектор на економијата имаат повеќе позитивни ефекти од приливите на СДИ во примарниот сектор“, се вели во истражувањето.
Приливот на СДИ, исто така, ја намали невработеноста и ги зголеми платите, но немаше никакви ефекти на продуктивноста на трудот.
„Конечно, нашите резултати укажуваат дека причините за можеби незадоволителната економска и социјална состојба во земјите од ЦИЈИЕ – како што се ограничениот економски раст и значителното ниво на социјални разлики – не треба да им се припишуваат на странските инвестиции. Наместо тоа, треба да се погледне кон домашните фактори, како што се слабата поддршка за домашните приватни инвестиции, недоволните јавни инвестиции во инфраструктурата, скромното ниво на трошење за јавни услуги и ограничениот опсег на владината прераспределба“, се вели во истражувањето.
Таму се додава дека причините за недоволниот економски развој во земјите од ЦИЈИЕ треба да се бараат и во скромниот раст во Европската Унија во изминативе две децении, бидејќи таа е нивниот главен трговски партнер.
