Ракија. За Македонците тоа не е само алкохол. Тоа е традиција, препознатлив пијалак за регионот, нешто без што не може да се замисли ниту една прослава, ниту една трпеза. Нешто што речиси секогаш им се подарува на странци или им се носи на нашинците што живеат надвор од земјава.
Иако има различни типови ракија, најпрепознатлива за земјава е лозовата. Ја произведуваат компании за алкохолни пијалаци, но се чини дека во огромни количества се прави и продава од индивидуални производители, па често „домашната“ се нуди како подобра опција од „купечката“. Дали е тоа така ќе оставиме да пресудат љубителите на овој пијалак. Ние фокусот го ставаме на тоа колку ракија се произведува и колку се извезува, а колку се увезува во земјава.
Пад на лозовите насади, раст на производството на ракија
Кај официјалните бројки се забележува тренд на опаѓање на лозовите насади во земјава. Иако е многу бавно темпото на намалување, сепак, според податоците од Министерството за земјоделство, може да се констатира дека за период од четири години површините под лозови насади се намалиле за нешто над 300 хектари. Секако, тоа се одразува и на производството на грозје, па ако во 2018 година бербата резултирала со речиси 294.500 тони, во 2021 година биле произведени речиси 270.000 тони грозје, или 8,6 проценти помалку.
Секако дека најголемиот дел од грозјето оди за производство на вино. Сепак, официјалните бројки покажуваат зголемено производство на ракија.
Имено, според Државниот завод за статистика (ДЗС), во 2018 година биле произведени 1,3 милион литри ракија, секако во рамките на индустриското производство. Бројката лани изнесувала речиси 1,7 милион литри произведена ракија, што за период од пет години претставува зголемување од 29,6 проценти. Дури и во однос на 2021-та, ланската година бележи значителен отскок на индустриското производство на ракија, чие зголемување изнесува околу 22,4 проценти.
Македонија увезува седум пати повеќе ракија отколку што извезува
Интересен е фактот дека Македонија увезува седум пати повеќе ракија отколку што извезува. Барем такви се резултатите за 2021 година, за кога последно има официјални податоци од ДЗС. Тогаш Македонија извезла околу 81.000 литри ракија, а увезла 584.000 литри.
Извозот на ракија генерално варира, додека увозот расте, не сметајќи ја пандемиската 2020 година, кога значително беа намалени и извозот и увозот на ракија. Имено, во 2017 година од Македонија биле извезени речиси 91.000 литри ракија, две години потоа количествата се зголемиле на над 101.000, за во 2021 година да паднат на 81.000 литри.
Увозот, пак, во 2017 година броел речиси 367.000 литри, за во 2021 година да достигне 584.000, што во однос на количеството претставува зголемување од дури 59 отсто за период од пет години.
Кога станува збор за апсолутната вредност на извозот и увозот на ракија, сликата не е идентична со количествата. Ако во 2017 година била извезена ракија во вредност од речиси 440.000 евра, во 2021 година износот бил 465.000 евра. Или, ако извезената ракија во количество е намалено за 11 отсто, во вредност е зголемена за шест проценти.
Кај увозот разликата е уште подрастична. Ако се земе предвид дека во 2017 година вредноста на увезената ракија изнесува нешто над 860.000 евра, а во 2021-та надминува 1,7 милион евра, тоа значи дека во апсолутна вредност увозот е двојно зголемен.
Винарница „Кимов“
Мора да се земе предвид дека сите овие податоци што ги анализираме се однесуваат само на индустриското производство и веројатно се многу далеку од реалната слика, со оглед на традициите и навиките на луѓето сами да произведуваат ракија или да купуваат од свои познати што прават ракија во своите домови, што е надвор од легалната трговија. Ова особено е поттикнато од цената. Имено, ракијата во малопродажба чини околу 600 денари, додека домашните ракии може да се набават за цена од 150 до 250 денари.
Ако се отвори регистар на дестилерии, семејните винарници ќе се впуштат во промет со ракија
Министерството за земјоделство не располага со официјални податоци за тоа колку и кој сѐ произведува ракија, но најавува дека годинава ќе се оформи регистар за дестилерии за ракија, по примерот на неодамна воспоставениот регистар за мали семејни винарници, со кој стотина такви ја официјализираа својата работа и на легален начин се впуштија во промет со своите вина. Тоа е тренд на глобално ниво и придонесува за диверзификација на понудата на пазарот, како и за развој на винскиот и руралниот туризам. Од оваа година надлежните најавија дека ќе почнат и со соодветна поддршка за дестилериите. Тоа влева оптимизам кај винарниците.
„Се надевам дека поддршката од Министерството за земјоделство ќе биде од голема полза, како што беше поддршката за основање мали семејни винарници. Со тоа ќе се постигне многу млади луѓе да останат во државата и да продолжат да ја негуваат традицијата. Исто така, оваа мерка ќе придонесе да се намали нелојалната конкуренција. Квалитетот на ракијата ќе се подобри и процесот ќе се усоврши“, вели Александар Кимов, сопственик на винарницата „Кимов“.
Александар Кимов, сопственик на винарницата „Кимов“
Фото: Винарница „Кимов“
Многу мал број винарници во земјава произведуваат и ракија за комерцијални цели. Според нашиот соговорник Кимов, токму нелојалната конкуренција е една од пречките зошто винарниците не се фокусираат на поголемо производство на ракија.
„Како што веќе напоменав, една од причините е нелојалната конкуренција. На пазарот се пласира производ без контрола на квалитетот, по многу ниска цена. Винарниците не можат да бидат конкурентни со цената. Трошокот за производство на ракија е голем. Потребни се посебна просторија, современа опрема, дрвени буриња и, најважно, многу време за да се добие финалниот производ“, вели Кимов.
Неговата винарница не произведува и не продава ракија за комерцијални цели.
„Произведуваме многу мали количества, кои им ги подаруваме на наши деловни партнери во знак на благодарност за соработката, но со поддршката од Министерството би регистрирале дестилерија и би го прошириле нашиот асортиман на производи“, вели Кимов, според кого потенцијалот на пазарот е голем, бидејќи овој пијалак се пие во текот на целата година.
Тоа го потврдуваат и статистичките податоци, според кои во претпандемиската 2019 година само во рестораните се потрошиле околу 4,5 милиони евра за ракија. Потоа, разбирливо, овој износ опаѓа поради рестрикциите во работењето на угостителските објекти.
.webp){kind=icon}
