.webp){kind=icon}
Само што спласнаа негативните ефекти врз глобалната економија од војната во Украина, на светот му се заканува нова криза што може да ја предизвика евентуалната ескалација на конфликтот на Блискиот Исток. Минатото покажува дека геополитичките тензии од поголеми размери имаат големо влијание врз пазарите на основните суровини и врз целокупната економија. Засега конфликтот на Блискиот Исток има умерено влијание врз цените на суровините, но тоа може да се смени прекуноќ доколку дојде до разгорување на ова жариште. Анализираме какви се актуелните прогнози за цените на основните суровини и кои се главните ризици.
Несигурност
Последниот конфликт на Блискиот Исток внесе значителна несигурност на пазарите на суровини, констатира Светската банка во новиот извештај за очекувањата на пазарите на суровини.
„Пред да започне конфликтот, доброволното повлекување на снабдувањето со нафта од страна на производителите на ОПЕК+ ги зголеми цените на енергијата за девет проценти во третиот квартал. Како резултат на тоа, индексот на цените на стоките на Светската банка се зголеми за пет проценти во тој период и сега е 45 проценти над неговиот просек од 2015 до 2019 година“, се наведува во извештајот на Светската банка.
Оттаму посочуваат дека влијанието на конфликтот на Блискиот Исток врз цените на суровините е придушено.
„Цените на нафтата и на златото се зголемија умерено, но цените на повеќето други стоки останаа релативно стабилни. Сепак, историјата сугерира дека ескалација на конфликт претставува голем ризик што може да доведе до пораст на цените на нафтата и другите стоки - исход што ќе ја интензивира несигурноста со пристапот до храна во регионот и во светот“, велат од Светската банка.
Кога станува збор за цената на нафтата, на иста линија со констатациите на Светската банка се Салих Јилмаз и Фернандо Вале, сениор аналитичари во тимот за енергетика на „Блумберг интелиџенс“.
Во белешка објавена неодамна на терминалот на „Блумберг“ тие изразија мислење дека ескалација на конфликтот може да ги зголеми цените на нафтата во блиска иднина.
Според нив, главни фактори што би можеле да влијаат врз нагорна корекција на нафтата се зголемувањето на геополитичките тензии (на пр. ескалација Израел - Хамас), политика на ОПЕК+ за намалување на производството, повторно отворање на Кина – што би било потенцијален стимул за зголемување на побарувачката, намалување на протокот во Русија по ембаргото на ЕУ за сурова нафта, зголемување на бројот на авионски летови и ослабување на доларот.
Од друга страна, аналитичарите на „Блумберг интелиџенс“ сметаат дека потенцијални катализатори за намалување на цената на нафтата може да бидат загриженоста околу глобалната економска перспектива, потенцијалниот договор со Венецуела за олеснување на американските санкции, монетарното затегнување од страна на централните банки доколку инфлацијата остане тврдоглава, растот на вредноста на доларот и посилниот раст на производството кај земјите што не се членки на ОПЕК.
Природен гас
Конфликтот на Блискиот Исток доведе до зголемена нестабилност на цените на природниот гас. Пред конфликтот, индексот на цените на природниот гас на Светската банка се зголеми за два процента во третиот квартал од 2023 во споредба со претходниот квартал.
„Ова следуваше по големиот пад во претходните три квартали, бидејќи пазарите се ребалансираа по загубата на извозот на руски гас во Европа поради војната во Украина“, велат од Светската банка.
На страната на понудата, помалото производство во Русија во голема мера е неутрализирано со зголемувањата во повеќето други региони, особено во САД. Структурата на глобалниот пазар за извоз на гас фундаментално се промени од инвазијата на Украина, со поголемо потпирање на ЛНГ, особено во Европа, но и зголемување на нестабилноста на цените.
„Под претпоставка дека конфликтот на Блискиот Исток нема да ескалира и дека неодамнешните скокови на цените се минливи, се предвидува дека цените на природниот гас ќе бидат значително пониски во 2023 година во споредба со 2022 година, со оглед на тоа што пазарите се ребалансираат од претходните нарушувања поврзани со руската инвазија на Украина“, велат од Светската банка
Се прогнозира дека глобалната побарувачка за природниот гас во 2023 година ќе остане во голема мера слична на онаа во 2022 година и дека ќе има зголемување за 1,6 и 1,9 отсто во 2024 и 2025 година, соодветно.
Најголем ризик за нагорно движењето на цените на природниот гас е можната ескалација на конфликтот на Блискиот Исток. Цените на природниот гас исто така би можеле да се зголемат доколку понудата се намалува со штрајкови на работната сила, геополитички тензии или под влијание на временските услови. Спротивно на тоа, цените на природниот гас би можеле да паднат ако има застој на економскиот раст во 2024 и 2025 година.
Прехранбени суровини
Според пресметките на Светската банка, од почетокот на конфликтот на Блискиот Исток, цените на главните прехранбени суровини се зголемиле за околу четири проценти, најмногу поради зголемувањето на цените на тропските производи. Оттаму посочуваат дека пред конфликтот, индексот за цените во земјоделството на Светската банка се намалил за три проценти во третиот квартал во однос на претходниот квартал. Падот главно е поттикнат од намалување на цените на храната за три проценти (храната сочинува речиси две третини од овој индекс).
„Робусните жетви на жито влијаеја врз цените, неутрализирајќи ги нарушувањата поврзани со временските услови и повлекувањето на Русија од црноморската иницијатива. Сепак, појавата на Ел Нињо предизвика значителни скокови на цените на некои земјоделски производи“, велат од Светската банка.
Од банката како примери ги посочуваат цените на оризот и на какаото, кои неодамна достигнаа највисоки нивоа од 2008 година. Сепак, се очекува индексот на цените во земјоделството да биде за девет проценти понизок во 2023 година во однос на 2022 година и да се намали за 2 процента во 2024 година и за три проценти во 2025 година.
Индексот на цените на житарките на Светската банка се намали за повеќе од седум проценти во третиот квартал од 2023 година, но сепак цените на житото останаа повисоки за 20 отсто од нивниот просек во 2015-2019 година.
Под претпоставка конфликтот на Блискиот Исток да не ескалира, индексот на цените на житарките се очекува да падне за 3 и 5 проценти во 2024 и 2025 година, соодветно.
Глобалната понуда на пченка се очекува силно да закрепне во 2024 година поради поволните услови за одгледување во Аргентина, Бразил и во САД, додека понудата на пченица да се стабилизира околу нивото во 2023 година. Цените на другата храна, која се состои од овошје, месо, живина и шеќер, се очекува да бидат стабилни во 2024 и малку да паднат во 2025 година.
Клучен ризик за цените на храната повторно е можната ескалација на конфликтот на Блискиот Исток.
„Евентуален скок на цените на нафтата поради ескалација на конфликтот ќе ги зголеми цените на храната, и тоа преку зголемување на производствените и транспортните трошоци за храна и ѓубрива, како што беше случај за време на претходните скокови на цената на нафтата“, велат од Светската банка.
Уште еден голем ризик за движењето на цените на храната се климатските промени. Имено, зголемената фреквенција на екстремни временски настани, како топлински бранови, поплави, бури, суши, урагани, шумски пожари и влошување на недостигот од вода, може да ги зголеми цените на земјоделските производи. Студии покажуваат дека глобалното затоплување ќе предизвика глобално годишно зголемување на инфлацијата на храната од 0,9 до 3,2 процентни поени, додека вкупната инфлација би се зголемила од 0,3 до 1,2 процентни поени годишно до 2035 година.
Метали
Од почетокот на конфликтот на Блискиот Исток цените на металите се малку променети. Сепак, како што наведуваат од Светската банка, цените на златото, кои имаат тенденција да се движат во тандем со геополитичките тензии, се зголемени за седум проценти.
„Пред конфликтот индексот на цените на металите на Светската банка падна за два процента во третиот квартал од 2023 година, како одраз на влијанието што врз побарувачката го имаше забавувањето на економската активност во големите економии“, се наведува во извештајот на Светската банка.
Оттаму посочуваат дека и покрај слабоста во секторот на недвижности во Кина, која сочинува 60 отсто од глобалната побарувачка за метали, таа е поддржана од сектори како што се инфраструктурата и производството, вклучувајќи ги и електричните возила.
„По очекуваниот пад во 2023 година, цените на металите најверојатно дополнително ќе паднат во 2024 година поради забавување на побарувачката и големата понуда пред да се стабилизираат во 2025 година, кога се очекува закрепнување на побарувачката“, велат од Светската банка.
Транзицијата од фосилни горива се очекува значително да ја зголеми побарувачката за некои метали до 2025 година – особено за алуминиум, бакар и никел.
„Ескалација на последниот конфликт и поврзаните нарушувања претставуваат клучен нагорен ризик за цените на индустриските метали и златото“, укажуваат од Светската банка.
Други фактори што можат да доведат до нагорни корекции на цените на металите се закрепнување во секторот за недвижности во Кина во 2024 година побрзо од очекувањата и можни прекини во снабдувањето, вклучувајќи ги и оние што произлегуваат од трговските ограничувања.
