Се надеваме на економски раст од зголемени плати: Попусто

Реалната плата во Македонија лани беше за над пет отсто повисока во однос на 2022 година. Земјава е една од ретките во кои просечната плата реално се зголеми во услови на висока инфлација. А партиите најавуваат дека таа и натаму ќе расте.

Платите и подобрувањето на животниот стандард на населението се клучните теми што ги повторуваат политичарите пред официјалниот почеток на кампањата.

Откако просечната плата стигна до близу 40.000 денари, што е историска највисока сума, сега со лицитирањето се оди уште повисоко, се ветуваат просечна плата од 1.000 евра и минималец од 600 евра во наредниот период. А во услови на послаб економски перформанс, во растот на платите се позиционира и вкупниот економски раст. Колку е одржлив раст на земјата базиран на раст на платите? И во економската теорија тоа е сосема различно. Квалитетен раст носат инвестициите, извозот...

Друго прашање е колкав раст е доволен и какви ризици носи - „Блумберг Адрија“ ги праша и бизнисмените и експертите.

Раст на платите за купување гласачи

Според поранешниот министер за финансии Џевдет Хајредини, кој на функцијата беше како политички кандидат, Македонија е единствената земја во светот каде што премиер и министер за финансии ветуваат зголемување на платите.

„Плати не се зголемуваат со закон туку со раст на бруто-домашниот производ, а Македонија тука не е добра. Просечната стапка на раст во последните 30 години е 2,2 отсто, а неколку години земјава има најнизок раст од сите земји во Југоисточна Европа. Тоа значи дека Македонија треба да ги зголеми стапките на раст, на тој начин ќе растат и платите“, вели Хајредини за „Блумберг Адрија“.

Џевдет Хајредини/Приватна архива

Според него, не е добро владите да ветуваат дека платите ќе растат, затоа што владата не прави пари, „таа нема свои пари, таа треба да собере од едни за да им даде на други, а во услови кога нема доволно, треба да се задолжува“.

„Задолжувањето станува сè поскапо, затоа тоа не смее да се користи за да се покриваат расходите во буџетот, како што се платите и пензиите, за да се задоволат гласачите. Тоа не е одржливо на долг рок“, вели Хајредини.

На иста линија е и бизнисменот Антони Пешев. Тој во изјава за „Блумберг Адрија“ вели дека основен услов за раст на платите е да се зголеми продуктивноста, а растот на платите треба да биде соодветен на растот на компаниите за тие да можат да го издржат тоа. „Ветувањето за раст на платите, без притоа да се води сметка за компаниите, е правење сметка без крчмар. Платите станаа орудие за собирање гласови“, вели тој.

Компаниите што работат за странство, како на пример ИТ-секторот, имаат голем, но природен раст на платите. Тие имаат продукт, имаат пазар, имаат и големи плати.

Но зголемувањето на платите во јавниот сектор е нелогично затоа што целата ситуација личи на „мачка што си ја брка опашката“.

„Од буџетот се двојат пари за раст на платите на администрацијата, потоа тие пари се трошат во маркетите, од нив се собира ДДВ и потоа повторно тие се трошат за плати на администрацијата“, вели Пешев.

Сето ова влијае на растот на просечната плата на годишно и ниво, а тоа во согласност со Законот за минимална плата влегува во пресметката за минималецот, кој исто така се зголемува.

„Тука компаниите немаат избор. Не можат да прават ’уравниловка’, ако расте минималната плата, ќе мора да растат сите плати и сето тоа се прави вештачки. Ако ние имаме производство, платите ќе растат без државна интервенција“, вели Пешев.

Државата мора да го поддржи производството

„Најлесен начин за зголемување на платите е зголемување на производството“, вели тој. Како најдобар пример за лошата состојба во која се наоѓа македонската економија тој го посочува земјоделството.

Антони Пешев/МИА

„Македонија е земјоделска земја, а увезува раноградинарски производи. Наместо државата да се фокусира да се зголеми производството, огромни суми пари се одлеваат за увоз на овие производи. Ние имавме вообичаени производи што се произведуваа кај нас во огромни количества, а сега ги немаме и парите ни бегаат на скап увоз. Затоа е потребна поддршка на производството“, вели Пешев.

Каде затаи власта кога станува збор за производството? Според него, сите инпути се зголемија – струјата, нафтата, платите. „Ова го прави, на пример, производството на сончоглед поскапо, а од друга страна цела година во продажба имаме замрзната цена на маслото за јадење. Сето тоа е нелогично“, вели тој.

Инвестиции во инфраструктурата и во образованието се клуч за раст

Сите се согласни дека е важно земјава да бележи годишен раст на БДП од пет отсто во континуитет за состојбата да биде подобра за сите.

Професорката Никица Мојсоска Блажевски вели дека одржлив раст може да се постигне преку сеопфатна дигитализација на земјата, зајакнување на конкурентноста на економијата и искористување на потенцијалот на дијаспората

„Нулта толеранција за корупција, вложување во човечки капитал односно образование и ефикасна администрација. Овие не се теми за преговарање, нема напред без овие нешта. Ако не направиме ништо, ќе останеме со раст од два до 2,5 отсто и ќе заостануваме зад земјите од регионот“, вели таа.

Според Хајредини, на земјава ѝ требаат и инвестиции, и домашни и странски.

„Владата годишно одвојува само по 500-600 милиони евра за таа намена, а ни тие не ги троши. Јасно е дека повеќе од тоа пари нема, и тука доаѓаат предвид задолжувања, но тие треба да бидат за економски издржани проекти што ќе вратат нешто на економијата“, вели тој.

Според него, важно е земјава да стане поатрактивна и за големи странски инвестиции. Тој како примери ги посочува Србија и Албанија, каде што странските приливи се бројат во милијарди.

Другата страна на медалот

Во услови на забавување на инфлацијата и среде напорите на централните банки, кои сега демонстрираат претпазливост и не брзаат со намалувањето на стапките, растот на платите полека станува клучен инфлаторен ризик. И гувернерите од регионот Адрија се согласуваат, па на последниот состанок на гувернери од ЈИЕ во Сплит ја истакнаа потребата од вонредна внимателност. Гувернерката Анита Ангеловска-Бежоска рече дека покрај неизвесноста поврзана со движењето на светските цени на примарните производи, регионот се соочува и со уште еден ризик, а тоа е растот на платите, на кој мора будно да се внимава.

Според нашиот аналитички тим, движењето на платите ќе биде главниот фокус на Европската централна банка, а неочекуваниот силен тренд на растот на платите може да го одложи почетокот на намалувањето на стапките. 

Во моментов нема коментари за веста. Биди прв да коментира...

Остави коментар