Владата ќе се задолжува кај домашни банки

Информација за задолжување на Македонија со заем кај домашни комерцијални банки разгледала Владата на седницата која се одржала на 3 август годинава. Конкретни детали за задолжувањето не беа обелоденети во соопштението по седницата, па Bloomberg Adria праша за каков заем станува збор и колку пари се планираат да се повлечат на ваков начин. Владата инаку редовно издава државни хартии од вредност кои меѓудругите ги купуваат и банките. Задолжувања кај конкретни банки во вид на кредити каков што најверојатно е случајот сега имало и претходно во неколку наврати.

Во одговорот од Владата стои дека ова задолжување е во рамки на активностите што ги презема Министерството за финансии за обезбедување средства кои се планирани и предвидени со Ребалансот на Буџетот за 2022 година, кој беше усвоен од Собранието минатиот месец.

„Согласно проекциите во ребалансот, дефицитот за 2022 година во износ од 42,7 милијарди денари, отплатата по основ на главница на надворешен долг во износ од 6,23 милијарди денари и отплата на домашен долг во износ од 5,54 милијарди денари треба да се финансираат преку задолжување на меѓународниот и домашниот пазар.

Имајќи ги предвид актуелните случувања на пазарите со повисоки каматни стапки во однос на она што беше состојба минатата година, се анализираат состојбите и на домашниот и на меѓународниот пазар и ќе се настапи со обезбедување средства во момент кога ќе биде најповолно. Интенцијата на Министерството за финансии и на Владата, е тие средства да се обезбедат по најповолни услови, стои во одговорот од Владата.

Слично, во 2019 година тогашната министерка за финансии Нина Ангеловска, презентирајќи го буџетот за следната година изјави дека Владата на седница разгледувала предлог-одлука за задолжување на државата кај Комерцијална Банка АД Скопје, НЛБ Банка АД Скопје, Стопанска Банка АД Скопје, Охридска Банка АД Скопје, Халк Банка АД Скопје и Шпаркасе Банка АД Скопје по договорот за краткорочен кредит за отплата односно рефинансирање на дел од долгорочен кредит во износ од 155 милиони евра.

Сепак сега нема детали ни за тоа кои банки се во игра и за колкава сума станува збор.

Минусот во буџетот

Со ребалансот на буџетот за 2022 година, Владата неодамна го зголеми буџетскиот дефицит од 33,5 на 42,7 милијарди денари (694 милиони евра). Отплатата по основ на главница на надворешен долг во износ од 6,23 милијарди денари (101 милиони евра) и отплатата на домашен долг во износ од 5,54 милијарди денари  (90 милиони евра) се предвидува да се финансираат преку задолжување на меѓународниот и домашниот пазар.

„Со оглед на актуелните економски и надворешно-политички состојби, оваа година поголем фокус ќе биде ставен на финансирање од меѓународните пазари. Ваквата определба ќе овозможи повеќе пари од домашниот банкарски сектор да бидат искористени во македонската економија, а дополнително, преку надворешните извори за финансирање ќе се зголемат девизните резерви на државата“, се вели во ребалансот на буџетот.

Ваквата одлука на Владата доаѓа во услови на континуиран раст на задолженоста на државата и раст на каматите на кредитите на меѓународните пазари.

Сепак сега се носи одлука за финансирање и на домашниот пазар.

Дополнителните средства, како што беше соопштено, треба да се наменат за борба со последиците од енергетската криза. Во оваа сума влегуваат парите кои од буџетот одат во енергетските компании за да се обезбеди стабилно снабдување со енергенси, но ќе има и пари за антикризни мерки и за компаниите и за најранливите категории граѓани, кои министерот за економија Крешник Бектеши ги најави за септември.

Според податоците од извршувањето на буџетот до јуни, до тогаш се реализирани само 2,26 отсто од предвидените задолжувања кон странство. А според податоците на Министерствoто за финансии, до крајот на годината оваа ставка ќе изнесува над една милијрда евра (со основиот буџет ваквото задолжување беше планирано на 345 милиони евра). Финансирањето со државни записи останало на исто ниво од 26.62милијарди денари и со ребалансот.

Готовински бафер за следната година

Се предвидува задолжувањето во странство да се реализира преку повлекување на средства од поволни кредити од странски финансиски институции наменети за финансирање на одделни проекти како и задолжување заради финансирање на буџетскиот дефицит. Имено, за финансирање на буџетскиот дефицит се предвидени средства од ММФ, како и средства од меѓународниот пазар на капитал преку издавање на должнички хартии од вредност.

„Притоа, во услови на енергетска криза, здравствена пандемија и војна во Украина, условите на меѓународните пазари на капитал се променливи и тешко предвидливи. Затоа, со цел да се обезбеди непречено финансирање на буџетските потреби, како и да се намалат ризиците за рефинансирање, оваа година во буџетот се става готовински бафер, којшто нема да биде потрошен во тековната година, односно истиот ќе обезбеди средства за претфинансирање на следната година“, се вели во ребалансот на буџетот.

Имаме ли кризно сценарио?

Инаку, Македонија е доведена во незавидна ситуација кога е во прашање финансирањето на буџетските трошоци поради зголемување на каматите за задолжување на глобалните пазари, што следуваше по растот на инфлацијата, енергетската криза и војната во Укрина. Анализата на „Блумберг Адриа“ покажа дека земјава има најнеповолни услови за задолжување на странските пазари.

Во државната стратегијата за управување со јавниот долг 2023-2027, промената на каматните стапки е посочен како еден од главните ризици за портфолиото на долгот. Имено, промената на каматните стапки на домашните и на меѓународните пазари влијае врз трошоците на долгот. Нашата држава го мери просечното време до промена на каматните стапки според индикаторот АТП (Average time to re-fixing). Поголемата вредност на овој индикатор покажува дека поголем дел од портфолиото на долгот нема да подлежи на сериозна промена на каматната стапка и таквото портфолио е помалку ризично портфолио.

„Во периодот 2023-2027 година се очекува умерено ниво на ризик од промена на каматните стапки, при што индикаторот АТП ќе се движи на ниво од околу 4,5 години. Овие проекции укажуваат дека во периодот 2023-2027 година просечното време до промена на каматните стапки е значително над утврдениот минимален праг за 2023 година, којшто изнесува 3 години“, пишува во стратегијата.

 „Блумберг Адриа“ веќе пишуваше дека највисоки камати за нови задолжувања меѓу земјите од регионот во моментов имаат Македонија со 6,7 проценти и Србија со 6,5 проценти